معوذتين چيست؟ به کدام یک از سوره ها معوذتين می گویند؟
- مجموعه: متفرقه دینی
به دو سوره فلق و ناس «معوذتين»ميگويند
بعضي از سورههاي قرآن نامهاي مختلفي دارند از جمله سورههاي فلق و ناس است كه يكي از نامهاي آنها «معوذه» است و به هر دو سوره اطلاق «معوذتين» (دو معوذه) شده است،لذا به دو سوره «معوذتين»ميگويند و در روايات هم به اين دو سورة مباركه اطلاق «معوذتين» شده است.[1]
كلمه معوذه از «عَوْذ» گرفته شده به معناي پناه بردن و حفظ كردن خويش و پرهيز دادن از شر، از راه پناه بردن به كسي كه ميتواند آن شر را دفع كند.[2]
علت نامگذاري اين دو سوره به معوذتين
قبل از جواب دادن به اين سؤال تذكر اين مسأله لازم است قرآن خود را به عنوان شفاء معرفي ميكند و ميفرمايد: «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلاَّ خَساراً؛[3] و ما آنچه از قرآن فرستيم شفاي دل و رحمت الهي به اهل ايمان است لكن كافران را به جز زيان چيزي نخواهد افزود» قرآن ميتواند براي كساني كه به او تمسك ميكنند و با او مأنوس هستند هم شفاي ظاهري براي آنها باشد و هم شفاي معنوي و روحي او باشد. [4]
امّا نسبت به اين سوره از روايات اينگونه استفاده ميشود كه اگر انسان خود يا ديگران را بوسيله اين دو سوره تعويذ كند، مريضي او خوب ميشود و از شروري كه در اين دو سوره بيان شده در امان خواهد بود، لذا از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل شده که: «پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ مريض شدند، تب ايشان شدت پيدا كرد، جبرئيل (و ميكائيل) اين دو سوره را براي شفاي پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ نازل كردند، جبرئيل به قرائت سوره فلق و ميكائيل به قرائت سوره ناس در پايين پاي آن حضرت براي شفا متوسل شدند».[5]
همچنين امام صادق ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد: «پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: اگر كسي خواست به ديگري بدي انجام بدهد، و او بخواهد كه خدا اين شخص را از او دور كند (و مانع بدي او شود) پس وقتي كه او را ميبيند بگويد: «اَعُوذُ وَ بِحَولِ اللهِ وَ قُوَتِهِ مِن حَولِ خَلقِهِ وَ قُوُّتِهِم» و سوره فلق را بخواند بعد هم اين آيه را بخواند: « فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ[6]» در اين صورت خداوند فريب هر فريبكاري و مكر هر مكركنندهاي و حسد هر حسدورزي را از او دور ميكند و بايد اين كلمات را در صورت او بخواند».[7]
باز نقل شده که امام رضا ـ عليه السّلام ـ يك فرد صرعي را (غشي) ديد، يك كاسه آب درخواست کردو بعد امام ـ عليه السّلام ـ سوره حمد و سوره فلق و ناس (معوذتين) را قرائت فرمود و در آب دميد، آب را روي آن مريض ريختند بعد هم مريض خوب شد و امام ـ عليه السّلام ـ فرمود :«ديگر به آن حالت بر نميگردد».[8]
و نقل شده كه بسيار ميشد پيامبر صلّي الله عليه و آله، امام حسن عليه السّلام و امام حسين عليه السّلام را با اين دو سوره تعويذ ميفرمود.[9]
همچنين پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودهاند: «آياتي بر من نازل شده كه نظيرش نازل نشده و آن در سوره قل اعوذ است».[10]
علامه طباطبايي در توضيح اين حديث ميفرمايد: شايد مراد پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ از اينكه فرمود مثل اين دو سوره بر من نازل نشده، اين باشد كه تنها اين دو سوره در مورد عوذه و حرز نازل شده و هيچ سورهاي ديگر اين خاصيت را ندارد.[11]
پس ميتوان گفت: اين دو سوره خاصيت تعويذ (پناه بردن به خدا) را دارد كه باعث ميشود انسان با اين دو سوره خود را از شروري حفظ كند و بدين جهت اين دو سوره به معوذتين نامگذاري شده است. در سوره فلق به پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ دستوري ميدهد از چند چيز به خدا پناه ببر البتّه اين دستور اختصاصي به پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ ندارد.
1. از شر هر مخلوقي چه جن و چه حيوانات و هر مخلوق ديگري كه شري همراه خود دارد؛
2. از شر شب وقتي كه با ظلمتش داخل ميشود، در اينجا خداوند شر را به شب نسبت داده، زيرا شبِ تاريك، انسان شرور را در رساندن شر كمك ميكند لذا به همين خاطر شر در شب بيشتر از روز است، علاوه بر اين؛ انسان كه مورد حمله شرور واقع ميشود در شب ناتوانتر از روز است؛
3. از شر زنان جادوگر و ساحر؛
4. از شر حسود وقتي كه مبتلاء به حسد گشته و مشغول اعمال حسدورزي ميشود.
بعضي هم گفتهاند اين آيه شامل شورچشمي نيز ميشود چون چشم زدن هم ناشي از نوعي حسادت است.[12]
و در سوره ناس هم انسان خود را از وساوس شيطاني كه هر دم وسوسه ميكند، تعويذ ميكند و خود را در پناه خدا قرار ميدهد.
البتّه همانطوري كه ميدانيم اين دو سوره با «قل اعوذ» شروع شدهاند كه متضمن تعويذ (پناه بردن به خدا) ميباشد از اين رو به اين دو سوره معوذتين گفتهاند.
==================================
پي نوشت ها:
[1] . جويباري، رستگار، تفسير بصائر، قم، ناشر مؤلف، چاپ اول، 1413 هـ ، ج 60، ص 658.
[2] . ر.ك، هاشمزاده هريسي، هاشم، شناخت سورههاي قرآن، تهران، انتشارات كتابخانه صدر، 1373، ص 632؛ و طباطبايي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني، قم، انتشارات اسلامي، ج 20، ص 680.
[3] . اسراء/ 82.
[4] . طبرسي، مجمعالبيان، بيروت، دارالكتب العلميه، چاپ اول، 1418 هـ ، ج 6، ص 226.
[5] . خرمشاهي، بهاءالدين، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهي، انتشارات دوستان، چاپ اول، 1377، ج 2، ص 2123.
[6] . توبه / 129 .
[7] . علي بن جمعه العروسي الحويزي، تفسير نورالثقلين، بيروت، مؤسسة التاريخ العربي، چاپ اول، 1422 هـ ، ج 8، ص 379.
[8] . علي بن جمعه العروسي الحويزي، تفسير نورالثقلين، بيروت، مؤسسة التاريخ العربي، چاپ اول، 1422 هـ ، ج 8، ص 379.
[9] . طباطبايي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه سيد محمد موسوي همداني، قم، انتشارات اسلامي، ج 20، ص 683.
[10] . همان .
[11] . علي بن جمعه العروسي الحويزي، تفسير نورالثقلين، بيروت، مؤسسة التاريخ العربي، چاپ اول، 1422 هـ ، ج 8، ص 379.
[12] . طباطبايي، سيد محمد حسين، تفسير ميزان، مترجم سيد محمد باقر موسوي همداني، قم، انتشارات اسلامي، ج 20، ص 680.
منبع:andisheqom.com