رازهای آسمان شب: روش های جهت یابی در شب چیست ؟

مجموعه: چرا ، زیرا و چگونه

رازهای آسمان شب: روش های جهت یابی در شب چیست ؟

آشنایی با انواع جهت یابی در شب

روش های جهت یابی در شب :

جهت یابی در شب یکی از مهم ترین مهارت هایی است که برای مسافران، کوهنوردان، شکارچیان و کسانی که در محیط های باز به فعالیت می پردازند ضروری است. در شب، به دلیل کاهش نور و محدودیت دید، فرآیند تشخیص جهت به مراتب سخت تر می شود. با این حال، با استفاده از روش ها و ابزارهای مختلف، می توان این مشکل را حل کرد. در این مقاله، روش های مختلف جهت یابی در شب را بررسی می کنیم.

استفاده از ستارگان

ستارگان در شب بهترین ابزارهای طبیعی برای جهت یابی هستند. برخی از روش ها عبارتند از:

ستاره قطبی (شمال ستاره): یکی از معروف ترین روش های جهت یابی در شب استفاده از ستاره قطبی است. این ستاره که در نواحی نیم کره شمالی قابل مشاهده است، تقریباً در موقعیت شمال قرار دارد. برای پیدا کردن ستاره قطبی، ابتدا باید از ستاره هایی مانند "دست بزرگ" در صورت فلکی گاوروس استفاده کرد. با کشیدن خطی بین دو ستاره "دست بزرگ" به سمت جلو، می توان ستاره قطبی را پیدا کرد. این ستاره، همیشه در موقعیت شمال قرار دارد.

مجموعه ای از ستارگان: در برخی از مواقع، نمی توان به راحتی به ستاره قطبی دسترسی داشت. در این شرایط، باید از مجموعه های مختلف ستارگان مانند "مثلث تابستانی" یا "صورت فلکی شکارچی" برای تعیین موقعیت ها استفاده کرد. این صورت های فلکی معمولاً جهت های مشخصی دارند که می توان از آن ها بهره برد.

استفاده از ماه

ماه یکی دیگر از اجسام آسمانی است که می تواند در جهت یابی در شب کمک کند. ماه در طول شب تغییرات قابل توجهی در موقعیت خود دارد که می تواند اطلاعات خوبی درباره موقعیت های مختلف بدهد. در اینجا برخی از روش ها آمده است:

مراحل ماه: اگر ماه کامل باشد، معمولاً در موقعیت شرقی در هنگام غروب و در موقعیت غربی هنگام طلوع قرار می گیرد. این می تواند به شما کمک کند تا جهت غرب و شرق را شناسایی کنید.

اندازه گیری زاویه ماه: با استفاده از زاویه ماه و موقعیت آن در آسمان، می توان حدودی از موقعیت های جغرافیایی را تعیین کرد.

استفاده از هلال ماه

ماه به شکل هلال باریکی تولد می یابد، و در نیمه های ماه قمری به قرص کامل تبدیل می شود، و سپس در جهت مقابل هلالی می شود. در نیمه ی اول ماه های قمری قسمت خارجی ماه (تحدب و کوژی ماه، برآمدگی و برجستگی ماه) مانند پیکانی جهت غرب را نشان می دهد. در نیمه ی دوم ماه های قمری، تحدب ماه به سمت مشرق است.

اگر خطی از بالای هلال به پایین آن وصل کنیم و ادامه دهیم، در نیمه ی اول ماه قمری شکل p و در نیمه ی دوم شکل q خواهد داشت.

کره ماه در نیمه ی اول ماه های قمری پیش از غروب آفتاب طلوع می کند، و در نیمه ی دوم پس از غروب، تا پایان ماه که پس از نیمه شب طلوع می نماید.

یکی از روش های جهت یابی در شب از روی ماه و ستاره ها است

استفاده از قطب نما

قطب نما یکی از ابزارهای اصلی جهت یابی است. این ابزار به دلیل خاصیت مغناطیسی زمین، جهت های جغرافیایی را به صورت دقیق نشان می دهد. در شب، زمانی که دید کم است، قطب نما یکی از ساده ترین و کاربردی ترین ابزارها برای جهت یابی است. در کنار قطب نما، باید از روش های دیگر استفاده کنید تا مطمئن شوید که جهت شما صحیح است.

اگر قطب نما در دسترس ندارید می توانید آن را بسازید به این صورت که :

اگر قطب نمایی به همراه نداشتید، ولی اتفاقاً یک سوزن یا میخ کوچک در جیبتان یافتید، این روش کمک کار شما در ساخت یک قطب نما خواهد بود. البته احتمال استفاده از آن در شرایط واقعی کم است، ولی انجام آن کاری سرگرم کننده است.

با مالش دادن یک سوزن فقط در یک جهت به آهن ربا -یا حتی احتمالاً چاقوی خودتان-، یا مالیدن آن فقط در یک جهت به پارچه ی ابریشمی یا پنبه ای، سوزنْ مغناطیسی یا قطبی می شود؛ مانند سوزن قطب نما. (مثلاً با ۳۰ بار مالش دادن سوزن به آهنربا از طرف خودتان به سمت بیرون، سوزن به اندازهٔ کافی خاصیت آهنربایی پیدا می کند.

همچنین مالش سر سوزن از پایین به بالا بر پارچهٔ ابریشمی باعث می شود که سر سوزن نقطه شمال را نشان دهد). حتی می توانید آن را در یک جهت میان موهای سر خود بکشید. توجه کنید که همیشه فقط در یک جهت مالش دهید.

حال اگر آن را روی یک چوب پنبه یا پوشال کوچک قرار دهید (سوزن را به چوب پنبه چسب بزنید، یا درون آن فرو کنید؛ یا در دو طرف سوزن چوب پنبه هایی کوچک فرو کنید)، و روی آب (آب راکد یا ظرفی پر از آب) شناور نمایید، مانند یک قطب نما عمل می کند، و سر سوزن رو به شمال می چرخد.

برای این که سمت شمال و جنوب سوزن را اشتباه نکنید، این نکته را در نظر بگیرید که -در نیمکرهٔ شمالی زمین- آن سمت قطب نما که تقریباً رو به خورشید و ماه است، سمت جنوب است، زیرا آن ها در قسمت جنوبی آسمان قرار دارند. همچنین می توانید سوزن را با یک آهنربا امتحان کنید، و سپس سمت شمال را با علامتی روی آن مشخص نمایید.

روش دیگر ساخت آهنربا این است که یک میله یا سوزن آهنی یا فولادی را در جهت میدان مغناطیسی زمین تراز کنیم، و سپس آن را حرارت داده یا بر آن ضربه وارد کنیم. حال اگر این آهنربا را روی سطحی با اصطکاک کم قرار دهیم (روی یک تکه چوب کوچک در آب شناور سازید، یا مثلاً سوزن را با یک ریسمان غیرفلزی آویزان(معلق) نمایید) قطب نمای ما کار می کند؛ یعنی میله آن قدر می چرخد تا در راستای میدان مغناطیسی زمین (شمالی-جنوبی) قرار گیرد.

مغناطیسی کردن سوزن با باتری: اگر سیمی را دور سوزن بپیچانید و برای چند دقیقه سر سیم را به ته باتری وصل کنید، سوزن مغناطیسی می شود.

به دلیل کشش سطحی آب، می توان سوزن را به تنهایی روی سطح آن شناور کرد. مثلاً می توان سوزن را روی کاغذی گذاشت، و کاغذ را روی آب گذاشت. اگر کاغذ روی آب بماند که بهتر، و اگر کاغذ در آب فرو برود احتمالاً سوزن روی آب باقی می ماند. اگر سوزن را با گریس یا روغنی غیرقابل حل در آب چرب کنید (مثلاً با مالش سوزن به موهای خود سوزن را چرب نمایید)، کار آسان تر خواهد شد. چرب بودن سوزن سبب می شود که سوزن روی سطح آب شناور بماند.

راه های جهت یابی در شب

استفاده از تکنولوژی های مدرن

با پیشرفت تکنولوژی، امروزه ابزارهای دیجیتالی مانند GPS و دستگاه های مسیریابی در دسترس هستند که به طور قابل توجهی فرایند جهت یابی در شب را آسان تر می کنند. این دستگاه ها به راحتی موقعیت شما را نشان می دهند و می توانند مسیرهای دقیق را ارائه دهند. البته برای استفاده از این دستگاه ها باید باتری کافی داشته باشید.

GPS:

سیستم موقعیت یابی جهانی (GPS) یکی از دقیق ترین ابزارها برای جهت یابی است. با استفاده از این سیستم، می توان دقیقاً موقعیت جغرافیایی خود را در هر زمانی شناسایی کرد. این ابزار در شب و روز کاربرد دارد و نیازی به دید مستقیم از محیط ندارد.

دستگاه های مسیریابی دیجیتال:

این دستگاه ها معمولاً به همراه نقشه های دیجیتال عرضه می شوند که می توانند به راحتی مسیر حرکت شما را در شب مشخص کنند.

روش های طبیعی دیگر

علاوه بر روش های فوق، در طبیعت نیز می توان به برخی نشانه ها برای جهت یابی در شب توجه کرد:

رطوبت و گرما:

در بسیاری از مناطق، زمین در طول شب سردتر می شود و محل های مرطوب یا پر آب معمولاً گرمای بیشتری را در شب نگه می دارند. این اطلاعات می تواند به شما کمک کند تا جهت های خاصی را شناسایی کنید.

نشانه های طبیعی:

در برخی مناطق، جهت های خاصی می توانند به دلیل ویژگی های جغرافیایی (مثل جریان های آب یا انواع گیاهان) متفاوت باشند. این نشانه ها را باید با تجربه و دقت بررسی کرد.

درختان:

جهت خم شدن اغلب درختان منطقه نشان دهنده جهت وزش باد غالب منطقه است. برای نمونه اگر درختان به طرف شمال منحرف و متمایل شده اند، باد غالب محتملا از سمت جنوب وزیده است. اثر دیگری که باد غالب بر درختان دارد این است که: در جهتی که از وزش باد در امان است، شاخ و برگ بیشتری رشد کرده است.

در واقع باد ممکن است با صدمه زدن یا خشک کردن شاخه های جوان، رشد درخت را کند یا متوقف کند. معمولاً وزش باد، باعث کند شدن رشد درختان می شود؛ برعکسِ خورشید، که رشد شاخه ها و برگ ها را زیاد می کند.در زمستان باد غالب معمولاً با برف و تگرگ همراه است، که باعث شکستن شاخه های جوان می شود.

درختی که برای تعیین جهت استفاده می شود، باید در محلی باز و وسیع باشد. نباید در پناه تپه، درختان دیگر یا ساختمانها باشد. چند تا از درختان نزدیک به هم را مورد آزمایش قرار دهید. مطمئن شوید که درختان هرس نشده باشند.از آن جا که درختان تحت تأثیر عوامل زیادی هستند، و باید یافته های خود را با مشاهدهٔ درختان متعددی در همسایگی یکدیگر تأیید کنید.

ماسه و برف:

امواج ماسه در بیابان ها، و امواج پستی-بلندی های برف در مناطق قطبی جهت باد را نشان می دهند. البته گاه به خاطر آن که این موج ها خیلی کوچک اند و از چند سانتی متر تجاوز نمی کنند، برای یافتن باد غالب نمی توانند کمک کار باشند، زیرا می توانند با هر باد تند موضعی به سرعت تشکیل شوند.

در بیابان ها انواع مختلف تلماسه ها وجود دارند، که شکل آن ها جهت باد غالب را نمایان می سازد؛ همچنین در مورد تل یخ های قطب: در مناطقی که به شدت پوشیده از برف اند، باد غالب توده های برف را می راند و آن ها را تبدیل به تل های برآمده ای می سازد. این تل ها از چند سانتی متر تا یک متر ارتفاع دارند، و موازی باد غالب تشکیل می شوند. در واقع برف از لحاظ فیزیکی شبیه ماسه عمل می کند.

روشهای جهت یابی در شب

نسیم:

برخی مناطق الگوی حرکت جریان هوایشان نوسان بیشتری نسبت به جاهای دیگر دارد. مثلاً مردم کنار ساحل یا نسیم دریا مأنوس اند. معمولاً بعدازظهرها نسیم مداومی از طرف دریا می وزد. در شب هم معمولاً جهت نسیم برعکس می شود و از خشکی به سمت دریا می وزد. نسیم مشابهی در دره ها و کوه ها می وزد: در روز نسیمی از دره به سمت بالای کوه وزیدن می گیرد؛ و در شب برعکس، نسیم از بالا به سمت دره می وزد. اگر -مثلاً به کمک نقشه- بدانیم که دریا یا کوه (یا ساحل یا دره) در کدام جهت مان است، می توانیم جهت های اصلی را بیابیم.

هوای گرم و سرد:

در نیم کرهٔ شمالی زمین هوایی که از شمال می آید معمولاً سردتر از هوایی است که از جنوب می آید (بادهای شمالی از بادهای جنوبی سردتر است).

سایر موارد:

اگر گمان می کنید که بادی که در لحظه می وزد باد غالب منطقه است، می توانید به درختان در مسیر باد نگاه کنید. با نگاه به نوک درختان می توانید جهت باد را بفهمید.می توانید به تغییر جهت ابرها دقت کنید؛ به ویژه ابرهای بلندی که توسط بادهای غالب آورده می شوند.در روی دریا و اقیانوس ها بادهای غالب دارای ویژگی ها و ابرهای خاص خود هستند.

جهت یابی به کمک رودخانه ها:

بسیاری از رودها و نهرها در نیم کرهٔ شمالی زمین رو به جنوب سرازیرند، یعنی رو به استوا. این روند عمومی رودهاست، ولی همیشه درست نیست. مثلاً رود نیل -که تماماً در نیم کرهٔ شمالی است- به سوی شمال جریان دارد و به مدیترانه می ریزد.

جهت یابی به کمک حیوانات و حشرات:

مورچه ها خاکِ لانهٔ خود را به سمت جنوب یا شرق می ریزند. مورچه ها چنین می کنند تا در هنگام روز خاکریز شان به عنوان سایه بانی برایشان عمل کند، تا راحت تر کار خود را انجام دهند.

مورچه ها خانه های خود(مورتپه ها) را بر روی شیب های جنوب شرقی می سازند؛ زیرا خورشید در پاییز و زمستان بیشتر به این قسمت ها می تابد. آن ها مورتپه های خود را نزدیک درختان و صخره های جنوبی و جنوب شرقی بنا می کنند.

اگر شما در کنار برکه یا دریاچه ای باشید که پرندگان، ماهیان یا دوزیستان در حال تولیدمثل هستند، در نظر داشته باشید که آن ها معمولاً ترجیح می دهند در سمت غربی زاد و ولد (تولیدمثل و پرورش) نمایند.دارکوب(شانه به سر) معمولاً حفره هایش را در سمت شرقی درخت حفر می کند.سنجاب ها هم معمولاً در سوراخ های سمت شرقیِ درختان خانه و لانه می گزینند.

جهت یابی به کمک خانه های شهری:

امروزه معمولاً خانه ها را به موازات شمال -جنوب یا شرق-غرب می سازند؛ یعنی نسبت به جهت های اصلی مورب نمی سازند. این می تواند در تنظیم صحیح جهت ها و تصحیح روش های تقریبی بالا کمک کار باشد. باید توجه کرد که در بسیاری موارد این اصل رعایت نشده است.

روش دقیق آن چنین است: به سایت هایی مانند گوگل اِرس(Google Earth) یا کتاب اول(برای تهرانی ها) بروید و خانه یا خیابان خود را بیابید. در این سایت ها جهت های جغرافیایی مشخص شده است(معمولاً شمال سمت بالاست).

اگر خانه یا خیابان تان دقیقاً مطابق جهت های جغرافیایی (موازی با لبهٔ صفحه) باشد، می توانید به راحتی 4 جهت اصلی را بیابید، که در جهت دیوارهای خانه اند (با این فرض که خانه مستطیلی است). اگر خانه یا خیابان تان نسبت به جهت های جغرافیایی زاویه دارد، می توانید تنظیم مقتضی را انجام دهید.

همچنین می توانید به نقشه های [چاپی] شهرتان نگاه کنید و ببینید که آیا خیابان تان جهت شمالی-جنوبی یا شرقی-غربی دارد، یا نسبت به جهت های جغرافیایی انحراف دارد.

روش های تجربه ای

افرادی که به طور حرفه ای در محیط های باز فعالیت می کنند، معمولاً توانایی دارند که از تجربه خود برای جهت یابی در شب استفاده کنند. این افراد معمولاً با استفاده از نشانه های محیطی، تغییرات در باد، حرکت حیوانات، یا حتی تجربه های قبلی خود می توانند مسیرهای درست را پیدا کنند.

احتیاط های لازم در جهت یابی در شب

پرهیز از اشتباهات دیداری: در شب، افراد ممکن است تصور کنند که یک شیء خاص به سمت یک جهت قرار دارد، در حالی که در واقع ممکن است دید غیرصحیح باشد. به همین دلیل، در شب باید همیشه دقت بیشتری در استفاده از روش ها و ابزارها داشته باشید.

استفاده از ابزارهای مناسب: اطمینان حاصل کنید که ابزارهایی که برای جهت یابی استفاده می کنید به درستی کار می کنند و تنظیمات لازم را دارند.

در پایان :

جهت یابی در شب چالش های خاص خود را دارد، اما با استفاده از ترکیب روش های طبیعی، ابزارهای دقیق مانند قطب نما و GPS، و تجربه شخصی، می توان به طور مؤثر مسیر را شناسایی کرد. با رعایت احتیاط های لازم و آموزش صحیح، می توان از خطرات و اشتباهات در شب جلوگیری کرد و به راحتی در محیط های باز حرکت کرد.

گردآوری: بخش علمی بیتوته