پنبه نسوز و کاربردهای آن

مجموعه: آیا می دانید ؟

در ساختمان پنبه کوهی یا پنبه نسوز، عناصری مثل سیلیسیم، منیزیم و آهن موجود است

پنبه نسوز چیست و چه کاربردهای دارد

آزبست یا پنبه نسوز یا پنبه کوهی (به انگلیسی:Asbestos) که در علم زمین شناسی به کانی نامهربان مشهور است، در اصل یک کانی سیلیکاتی حاصل از ماگما و در واقع نوعی سنگ آذرین درونی است. (زیرا سنگ آذرین هستند ریز بلور اند) و بطور کلی اسم گروهی از ترکیب های معدنی منیزیم و سیلسیم است که بیش تر در طبیعت به صورت الیاف معدنی و سنگ یافت می شود.

این ماده ها بخاطر مقاومت زیادی که در برابر گرما و آتش دارند به عنوان ماده های نسوز بکار می روند. گاهی به این ماده« پشم شیشه» هم گفته می شود. در ساختمان پنبه کوهی یا پنبه نسوز، عناصری مثل سیلیسیم، منیزیم و آهن موجود است. پنبهٔ کوهی در طبیعت به رنگ های سفید، قهوه ای و آبی به چشم می خورد. این ماده سرطان زا و استفاده آن در اروپا و آمريکا ممنوع است.

کاربردهای پنبه نسوز

استفاده از محصولات دارای آزبست به تعداد زيادي کارخانه منجر شده است، هر چند اکثر محصولات می توانند به عنوان مصالح ساختمانی یا ماده های اتومبیل سازی طبقه بندی شوند، ولی برخی از آن ها عمومیت دارند. فهرست زیر حاوی بعضی از شناخته شده ترین کاربردهای آزبست است:

• قطعات خودروسازی

یکی از شایع ترین کاربردهای آزبست، ساخت قطعات کوچک و کاربردی خودروهاست. پنبه نسوز عامل افزایش مقاوت لنت های ترمز، صفحه کلاج، آستر کاپوت، واشر و سوپاپ ها در برابر سایش است.

• کاشی و عایق بندی

در کفپوش کردن کف، سقف و پشت بام ها اکثرا از آزبست استفاده می شود. چسب استفاده شده برای کاشی های کف هم منبع تماس با هوای آلوده بوده است. سقف های دارای پنبه نسوز در ایران، پوشش های ایرانیت است.

• سیمان سازی

سیمان دارای پنبه نسوز به علت وجود الیاف سبک و ایجاد مقاومت زیاد در مصالح ساختمانی استفاده می شود. خصوصیت عایق بندی و مقاومت زیاد در برابر حرارت و گرما سبب شد یک ماده ی مناسب برای اضافه کردن به سیمان باشد.

• صنایع پارچه ای

پنبه نسوز به خاطر مقاومت بالا در برابر حرارت و عناصر خورنده در تولید پارچه ها و پوشاک استفاده می شود. برخی از متداول ترین پارچه ها شامل پتو ها، لباس های آتش نشانی و تولید نخ است.

کاربرد پنبه نسوز در ساختمان سازی

عایق بندی اسکلت های فولادی ساختمان

ساخت صفحات صاف سیمانی

ساخت صفحات موجدار سیمانی

ساخت لوله آزبست سیمانی و قطعات مربوطه

ساخت ناودانی و صفحه های ایرانت

برخی از متداول ترین پارچه ها شامل پتو ها، لباس های آتش نشانی و تولید نخ است

استفاده از پنبه نسوز چه مضراتی دارد؟

علاوه بر کاربرد پنبه نسوز در صنعت های گوناگون معایبی هم دارد، همان طور که گفتیم این ماده قابلیت این را دارد که به ذرات بسیار ریز تبدیل شوند و از طريق هوا وارد شش ها شوند زمانی که وارد شش می شوند سبب پیدایش تحریک در آنها می شوند و سبب مبتلا به بیماری های استنشاقی و آسیب به دستگاه تنفسی و ریه ها می شود مانند:

آزبستوز: این بیماری از راه استشمام طولانی مدت آزبست بوجود می آید.

سرطان ریه: نوعی از بیماری است که عمل شاخص آن رشد کنترل نشده سلول در بافت ریه است.

مزوتلیوما: این بیماری از مدل سرطان های نادر و خطرناک است. و کسانی بیش تر ابتلا به این بیماری می شوند که در طولانی مدت در معرض استشمام پنبه نسوز قرار گرفته اند.

سرطان حنجره: این بیماری در دهان، لب، بینی، سینوس ها، حنجره و گلو پیدایش می یابند.

رایج ترین بیماری هایی که با تماس یا استشمام آزبست رابطه مستقیم دارند، حاوی چهار بیماری زیر می شود:

۱. آزبستوز

این بیماری سرطان نیست. آزبستوز یک بیماری عروقی و دارای ارتباط با شش هاست که با تنفس طولانی مدت فیبر های پنبه نسوز در طولانی مدت به وجود می آید . احتمالا ۲۰ سال طول بکشد تا علامت های این بیماری خود را نشان دهند.

فیبرهای آزبست تجمع یافته در شش ها، سبب ایجاد یک لایه بافت اضافی بر روی شش ها می شود؛ بدین ترتیب به مرور زمان ظاهر شش ها مثل لانه زنبور خواهد شد. این بافت بوجود آمده، سفت و غیرقابل انعطاف است، بدین ترتیب شش ها به مروز زمان کند تر عمل می کنند و عملکرد خوبی از خود نشان نخواهند داد.

تنگی نفس، سفتی قفسه سینه، سرفه مزمن و رنگ پوست متمایل به آبی از علامت های این بیماریست. تغيير رنگ پوست به آبی به خاطر عدم وجود اکسیژن کافی برای بدن است، به دلیل آن که شش ها قابلیت تنفس خوبی ندارند.

۲. سرطان ریه

سرطان ریه در افرادی که در معرض پنبه نسوز قرار می گیرند بسیار رایج است. در این بیماري یک غده در ریه یا قسمتی از شش بوجود می آيد. درصورتی که این غده درمان نشود، غده در سراسر شش منتشر شده و به مرور به دیگر قسمت های بدن راه پیدا می کند.

مهم ترين علامت این بیماری سرفه گوناگون و مزمن است. معمولاً ۱۰ تا ۲۰ سال طول می کشد، تا سرطان ریه در اثر استشمام پنبه نسوز علامت های خود را در فرد بروز دهد.

سرطان ریه در افرادی که در معرض پنبه نسوز قرار می گیرند بسیار رایج است.

سرطان ریه در افرادی که در معرض پنبه نسوز قرار می گیرند بسیار رایج است

۳. بیماری های مرتبط با پرده جنب

پرده جنب پرده ای است که کل قفسه سینه و تمام سطح شش ها را می پوشاند. پنبه نسوز می تواند با ایجاد بافت های وصله مثل بر روی پرده جنب خطرساز باشد. آب آوردن و تجمع آب در این پرده هم از ديگر خطرات مستقر شدن در معرض آزبست خواهد بود. این بیماری به کاهش گنجایش ششی و کاهش قابلیت شش ها منجر خواهد شد.

۴. مزوتلیوما

این سرطان بسیار نادر است و بر پرده جنب تأثير می گذارد. ایجاد این سرطان دقیقا با استشمام پنبه نسوز روابط مستقیم دارد. غده ها بر روی پرده جنب ایجاد می شوند و به مرور به شش ها و دیوار قفسه سینه راه پیدا می کنند. تا به امروز درمانی برای این بیماری وجود ندارد. بعد از مستقر شدن در یک محیط دارای پنبه نسوز، پیدایش علامت های این بیماری، معمولاً ۳۰ تا ۴۰ سال طول می کشد.

سازمان بهداشت جهانی تخمین ميزند که در حدود ۱۲۵ ميليون نفر از مردم در محیط کار خود در معرض آزبست هستند و هر سال دست کم ۱۰۷۰۰۰ نفر در سراسر دنیا به دلیل استشمام هوای آغشته به فیبر های آزبست از محیط کار جان خود را از دست می دهند.

تخمین زده می شود که حدود نیمی از مرگ و میر ها از سرطان ناشی از استشمام هوای آلوده به پنبه نسوز در محیط کار ایجاد شده است. همچنین بر اساس مصوبه ای در دسامبر ۲۰۱۶، مرگ و میر ۱۸۰۲۲۵ نفر از مردم در سال ۲۰۱۳ دارای ارتباط با تماس در هوای آلوده آغشته به آزبست مطرح شد. فشار و سنگینی بیماری های دارای ارتباط با پنبه نسوز چه بسا در کشور هایی که استفاده از آن را در ابتدای سال های ۱۹۹۰ ممنوع اعلام کردند، هنوز روبه افزایش است.

نکات ایمنی

آزبست ها یا همان پنبه نسوز زمانی که شکننده و ترد باشد بيش ترین آسیب را می رسانند و همین سبب می شود مقطع زمان زیادی در هوا باقی بمانند. سالانه هزاران نفر در اثر استشمام و رویارویی با این ماده جان خود را از دست می دهند بنابراین راه هایی است که با آگاهی از آن می تواند از خطرات بکاهد.

برای ابتلا نشدن به این وضعیت در درجه نخست قطع کامل از کاربرد پنبه نسوز و تعویض کردن یک ماده ديگر است به عنوان نمونه در کشور های ديگر با آگاهی از آثار مخرب پنبه نسوز استفاده از ان را ممنوع کردند.

اگر کار شما طوری است که در معرض این ماده هستید باید از وسیله ها محافظتی و پوشش های اختصاصی استفاده کنید و باید به این نکات توجه کنید که ذرات این ماده به هیچ وجه با چشم دیده نمی شوند و بدون بو هستند پس باید کاملاً آگاه و هوشیار باشید و اطرافیان خود را از این مسئله آگاه کنید به این نکته توجه داشته باشید که پیش از رفتن به خانه حتماً دوش بگیرید.

شناخت با خطرات پنبه نسوز و عیب های آن

سیگار کشیدن در محلی که این ذرات وجود دارند خطر مبتلا به بیماری ها را تا ۳۰ درصد افزایش می دهد.

در پایان باید بیان کرد که برترین راه مبارزه با اثرات پر خطر آن حذف کامل و تعویض کردن ماده های ديگر است از سری ماده های جایگزینی که می توان استفاده کرد الیاف طبیعی هستند مثل: الیاف نارگیل، الیاف سیسال، تفاله نیشکر، کتان، رامی، شاه دانه، کنف، کاه، چوب و …

آزبست به خصوص زمانی خطرناک تر می شود که ترد و شکننده باشد

نکات ایمنی دربارهٔ آزبست

آزبست به خصوص زمانی خطرناک تر می شود که ترد و شکننده باشد. در این وضعیت به آسانی می تواند در فضا آزاد گردد. الیاف ریزتر می توانند برای مدّت زیادی در هوا باقی بمانند. آنها بعد از راه دهان و بینی به کیسه های هوایی بسیار کوچک شش ها رفته و سبب بیماری می شوند.

سالیانه بیش از صد ميليون نفر در دنیا در رویارویی با آزبست قرار می گیرند که بیش از صد هزار نفر از آنها در هر سال جان خود را از دست می دهند. حتی کارگرانی که با لباس های خود آزبست را به خانه ببرند امکان دارد اشخاص خانواده آن ها به خصوص فرزندانشان را به بیماری مبتلا سازند.

راه اصلی:

دستگاه تنفسی یا ریه ها (راه اصلی)

راه های فرعی:

بلعیدن یا دستگاه گوارش

پوست (بعضی کارگران ساختمانی)

مواردی که خطر بیماری های مربوط به آزبست را افزایش می دهد:

تنفس میزان زیاد الیاف

مدت زمان طولانی مدت مواجهه

کشیدن سیگار

سن پایین به خصوص کودکان

شغل های در معرض خطر

در صورتی که در یکی از کارخانجات تولید محصولات آزبستی، معدن ها آزبست، ساخت و تعمیر لنت ترمز و کلاچ و کارهای ساختمانی کار می کنید یا درصورتی که پلیس راهنمایی و رانندگی هستید باید بدانید که در معرض خطر آزبست قرار دارید.

گردآوری: بخش علمی بیتوته