روش توقیف اموال و تأمین خواسته بابت چک برگشتی

مجموعه: نکات و قوانین حقوقی

توقیف اموال چک برگشتی

روش توقیف اموال و تأمین خواسته بدون خسارت بابت چک

در نظام حقوقی ایران، چک یکی از مهم‌ترین اسناد تجاری است و قانون‌گذار برای آن ضمانت اجراهای قوی (کیفری، حقوقی و ثبتی) پیش‌بینی کرده است. وقتی چک برگشت می‌خورد، دارنده چک می‌تواند علاوه بر شکایت کیفری و مطالبه وجه از طریق دادگاه حقوقی، از دو ابزار سریع و مؤثر به‌نام‌های تأمین خواسته و توقیف اموال از طریق اجرای ثبت استفاده کند تا قبل از صدور رأی قطعی، اموال صادرکننده را توقیف کند و از بردن یا مخفی کردن اموال جلوگیری نماید.

در این مقاله به‌صورت جامع و قدم‌به‌قدم هر دو روش را توضیح می‌دهیم.

۱.تأمین خواسته بابت چک (ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی)

شرایط صدور قرار تأمین خواسته بدون سپردن خسارت احتمالی (ماده ۱۰۸ بند «ب»)

دارنده چک فقط با ارائه اصل چک برگشتی + گواهی عدم پرداخت می‌تواند درخواست تأمین خواسته کند و نیازی به سپردن خسارت احتمالی (۵ تا ۱۰ درصد) ندارد.

شرایط دقیق:

چک باید وعده‌دار نباشد (تاریخ صدور = تاریخ سررسید).

چک مشروط نباشد.

وصول وجه چک باید در موعد مقرر مقدور نباشد (یعنی برگشت خورده باشد).

گواهی عدم پرداخت باید دارای کد رهگیری ساتنا باشد (از سال ۱۳۹۷ به بعد الزامی است).

چک باید بلامحل باشد (نه عدم تطابق امضا، نه مسدود بودن حساب و …).

اگر هر یک از شرایط بالا وجود نداشته باشد، تأمین خواسته فقط با سپردن خسارت احتمالی امکان‌پذیر است.

تأمین خواسته چک

مرجع صالح برای درخواست تأمین خواسته

قبل از اقامه دعوا: شورای حل اختلاف محل وقوع تعهد (محل بانک محال‌علیه) یا دادگاه عمومی حقوقی همان محل.

همزمان با دعوا یا بعد از آن: دادگاهی که دعوای اصلی در آن مطرح است.

مراحل عملی درخواست تأمین خواسته بابت چک

۱. گرفتن گواهینامه عدم پرداخت از بانک (حتماً با کد رهگیری).

۲. تهیه دادخواست تأمین خواسته (در سامانه ثنا یا دفاتر خدمات قضایی).

۳. پیوست کردن مدارک:

اصل چک + کپی برابر اصل

گواهینامه عدم پرداخت + کپی

تصویر کارت ملی و شناسنامه

۴. پرداخت هزینه دادرسی تأمین خواسته (۳ درصد مبلغ خواسته، که بعداً از محکومٌ‌علیه گرفته می‌شود).

۵. قاضی معمولاً همان روز یا حداکثر ۴۸ ساعت قرار تأمین خواسته صادر می‌کند.

۶. قرار به واحد اجرای احکام می‌رود.

۷. شما باید اجراییه تأمین خواسته بگیرید و همراه مأمور اجرا به اداره ثبت یا بانک مرکزی یا راهور یا بورس بروید و اموال را توقیف کنید.

مزایا:

بسیار سریع (حتی در یک روز قابل انجام است).

توقیف اموال غیرمنقول (ملک، آپارتمان) بدون استعلام از بانک امکان‌پذیر است.

می‌توانید حساب بانکی، سهام، خودرو، ملک و … را توقیف کنید.

معایب:

اگر دعوا اصلی را پیگیری نکنید و رأی به نفع شما نشود، صادرکننده می‌تواند خسارت احتمالی (اگر سپرده بودید) یا ضرر و زیان ناشی از توقیف را مطالبه کند.

۲. توقیف اموال از طریق اجرای ثبت اسناد و املاک (قانون نحوه اجرای محکوزات مالی + قانون تجارت)

این روش مخصوص چک است و نیازی به دادگاه و صدور رأی ندارد.

شرایط لازم

گواهینامه عدم پرداخت دارای کد رهگیری باشد.

از تاریخ برگشت خوردن چک بیشتر از ۶ ماه نگذشته باشد (ماده ۳۱۷ قانون تجارت).

چک وعده‌دار نباشد (یا اگر وعده‌دار است، از تاریخ سررسید بیش از ۶ ماه نگذشته باشد).

مرجع صالح

اداره ثبت اسناد و املاک محل صدور گواهینامه عدم پرداخت (محل بانک).

مراحل عملی توقیف از طریق اجرا ثبت

۱. گرفتن گواهینامه عدم پرداخت با کد رهگیری.

۲. مراجعه به دفتر اسناد رسمی و تنظیم اظهارنامه برای صادرکننده چک (هزینه حدود ۲۰۰–۳۰۰ هزار تومان).

۳. ابلاغ اظهارنامه از طریق اجرا ثبت به صادرکننده (۱۰ روز مهلت پرداخت دارد).

۴. پس از انقضای ۱۰ روز، مراجعه مجدد و اخذ برگ اجرایی (هزینه حدود ۵ درصد مبلغ چک).

۵. با برگ اجرایی می‌توانید:

اجرای ثبت چک برگشتی

توقیف و فروش اموال منقول و غیرمنقول

توقیف حساب‌های بانکی

ممنوع‌الخروج کردن صادرکننده

ممنوعیت صدور دسته چک جدید

توقیف حقوق و مزایای کارمندی

توقیف ثالث (مثل طلب صادرکننده از دیگران)

مزایای اجرای ثبت:

بسیار سریع‌تر از دادگاه (معمولاً در ۲۰–۳۰ روز توقیف انجام می‌شود).

هزینه کمتر نسبت به دادگاه.

نیازی به رأی دادگاه نیست.

امکان جلب صادرکننده در صورت استنکاف از پرداخت (ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکوزات مالی).

معایب:

فقط اموال موجود در ایران قابل توقیف است.

اگر چک مشروط یا وعده‌دار باشد، اجرا ثبت قبول نمی‌کند.

نکات مهم و کاربردی 

اگر چک صیادی و ثبت‌شده در سامانه صیاد باشد، کار بسیار راحت‌تر است.

از سال ۱۴۰۰ به بعد، توقیف خودرو و ملک در اجرا ثبت نیاز به استعلام پلاک و پلاک انتظامی دارد.

توقیف حساب بانکی در هر دو روش از طریق سامانه بانک مرکزی (پیامک به شماره ۷۰۱۷۰۱۷) انجام می‌شود.

اگر صادرکننده چک شرکت باشد، می‌توانید مدیران و اعضای هیئت مدیره را هم ممنوع‌الخروج و جلب کنید.

در تأمین خواسته، می‌توانید درخواست توقیف خودرو در توقیفگاه راهور یا سهام در بورس را هم بدهید.

نتیجه‌گیری

اگر چک شما شرایط ماده ۱۰۸ را دارد (وعده‌دار نیست، کد رهگیری دارد، بلامحل است) → بهترین و سریع‌ترین راه تأمین خواسته فوری است.

اگر می‌خواهید بدون دادگاه و بدون دردسر طولانی کار را پیش ببرید و حتی صادرکننده را جلب کنید → اجرای ثبت انتخاب ایده‌آلی است.

در اکثر موارد وکلا و حقوق‌دانان هر دو راه را همزمان آغاز می‌کنند تا هیچ راه فراری برای صادرکننده باقی نماند.

 گرد آوری:بخش علمی بیتوته