رشد جنین به چه عواملی بستگی دارد؟
- مجموعه: بارداری و زایمان
رشد جنین
در هفته ۳۶ بارداری، وزن متوسط جنین در حدود 4/2 کیلوگرم است، یعنی چنانچه جنین در هفته های پایان حاملگی حدود ۲۰۰ گرم( یا کمی بیشتر) افزایش وزن داشته باشد، حداقل وزن او هنگام تولد حدود ۳ کیلوگرم خواهد بود.
اختلال های رشد جنین به مشکلات و بیماری هایی گفته می شود که در طی 9 ماهه بارداری به علل مختلفی از جمله مشکلات مربوط به مادر، جنین، جفت و رحم ایجاد می شوند. در این اختلال نوزاد هنگام تولد دچار مشکلات مختلفی مانند کمبود وزن و کوچکی جثه می شود. خوش بختانه با انجام سونوگرافی و بررسی وزن مادر و بچه میتوان از وجود اختلال های رشد جنین آگاه گردید ولی باید در زمان حاملگی زیر نظر متخصص باشید تا در صورت احتیاج با انجام زایمان زودرس و یا استراحت مطلق از افزایش مشکلات بکاهید.
کودکانی که با تأخیر در رشد متولد شده اند در معرض خطر ابتلا به چندین عارضه هستند، از جمله :
- سطح کم اکسیژن
- قند خون پایین
- افزایش تعداد گلبول قرمز
- عدم حفظ دمای طبیعی بدن
- نمره آپگار پائین( اندازه گیری سلامت در بدو تولد)
- مشکلات تغذیه
- مشکلات عصبی
عوامل مؤثر بر رشد جنین در دوره بارداری
سن مادر
سن مادر یکی از عوامل مؤثر در کیفیت رشد جنین است. به عنوان مثال چنانچه زنی پیش از سن 15 سالگی باردار شود احتمال نارس بودن و کمبود رشد جنین بسیار بالا است و بر اساس تحقیق هایی که به عمل آمده شش درصد اولین نوزادان مادران زیر 15 سال طی نخستین سال تولد می میرند. به همین جهت سن مناسب حاملگی بین بیست تا سی و پنج سالگی اعلام شده و البته در برخی منابع از بیست و یک تا بیست و هشت سالگی هم ذکر شده است.
زیرا مادرانی که در سن بالاتر از 40 سالگی باردار میشوند احتمال بیشتری در داشتن بچه با اختلال کروموزومی خواهند داشت که منجر به نوعی عقب افتادگی ذهنی خواهد گردید و همینطور در مقایسه با مادران جوان، نوزادان زیر وزن عادی و یا نوزادان مرده به دنیا می آورند. البته سن امادگی جسمانی برای مادر شدن به شرایط هم اقلیمی بستگی دارد.
تغذیه مادر
اگر مادری بخواهد سلامت خود را طی دوران بارداری حفظ نموده و کودک سالم به دنیا بیاورید باید تغذیه کافی داشته باشید. زیرا در صورت سوء تغذیه شدید هر دو آسیب می بینند. از جمله کلسیم غیر کافی در بدن مادر در سفت شدن استخوان های جنین اختلال ایجاد می نماید. کمبود ید در مادر باعث ضخامت غده تیروئید در جنین شده و بعدا قادر به ساختن تیروکسین نخواهد بود.
چند قلوزایی
نوزادان چند قلو در معرض خطر وزن کم قرار دارند، برای این که اغلب آنها نارس هستند.
فشار خون بالا
فشار خون بالا، معمولاً به علت گرفتگی در دیواره رگ های خونی ایجاد می شود. این گرفتگی میتواند به علت انسداد چربی ها یا هر عامل دیگری مانند ضخیم شدن قطر رگ ها باشد. فشار خون بالا و مشکلات مربوط به جریان خون در رگ ها، سبب می شود که خون رسانی به جنین هم به شکل مطلوب صورت نگیرد و در نتیجه مواد مغذی لازم برای رشد جنین، در اختیارش قرار نگیرند.
بیماری های زمینه ای
بیماری هایی مانند مشکلات کلیوی، دیابت و قند خون بالا، مشکلات قلبی و تنفسی یا ابتلا به کم خونی های جدّي در مادر، از جمله مشکلاتی هستند که می بایست پیش از اقدام به حاملگی، با پزشک خویش درباره آنها مشورت کنید زیرا میتوانند مشکلاتی را در رشد جنین ایجاد نمایند.
اعتیاد
استفاده از مخدرها بطور کلی اثرات سوء در جنین باقی می گذارد در واقع جنین هم معتاد به دنیا می آید.
مصرف دخانیات
مصرف دخانیات هم که دارای ماده نیکوتین بوده و سمی میباشد بر رشد جنین اثر سوء دارد از جمله کم وزنی، استخوان های کوتاه تر و کوچک تر، جنین معتاد به سیگار موید این مطلب است و طبق آخرین اطلاعات جهان پزشکی سیگار نه تنها عامل بیماری های کشنده ای مانند سرطان، بیماری های ریوی، قلب و عروق و غیره است ودر مورد خانم های سیگاری گاهی سبب سقط جنین هم می شود. پژوهشگران در موردهای گوناگون نیکوتین کادمیوم( Nicotine Cadmium) را که از ماده های موجود در دود سیگارند در مایعی که اطراف تخمك را احاطه کرده است مشاهده نموده اند.
دود سیگار امکان دارد سبب شود که تخمك نارس، جنین غیر عادی و غیر طبیعی به وجود آورد که غالبا ساقط می شود. تخمك های نارس ناشی از سیگاری بودن یک زن دارای کروموزم های بیشتری و بعضی اوقات تا دو برابر هستند و همین امر سبب غیر طبیعی شدن جنین می شود.
مصرف الکل
برخی از نقایص مادرزادی نتیجه مصرف الکل در دوران حاملگی است طی تحقیقاتی معلوم شده است که الکل از جفت عبور کرده و در کیسه آب که در نزدیکی جنین برای محافظت جنین موجود است وارد می شود چهل درصد نوزادانی که مادرشان به الکلیسم مزمن دچارند معیوب به دنیا می آیند و ناهنجاری هایی مثل عقب افتادگی شدید رشدی در رحم، تولد زودرس، نوعی کم هوشی و نقایص عضوی مختلف از جمله عیوب قلب و چشم و گوش و انگشت اضافی و غیره می شوند.
بیشتر کودکان مادران الکلی در حد هوشی کم هوش ها باقی می مانند و همراه با این کودنی بیماری هایی مانند صرع، فلج نیمه تن یا تمام بدن، حالات شدید هیجانی، بیقراری و هذیان هم در آنان دیده می شود.
عفونت
ابتلای مادر به انواع عفونت ها، مانند بیماری های مقاربتی یا سرخک و سرخجه، تأثير بسياري بر رشد و سلامت جنین خواهد داشت. بهتر است برای آسودگی درباره عدم ابتلا به این بیماریها با پزشک خویش صحبت کنید.
ناهنجارهای کروموزومی جنین
جنین هایی که دارای ناهنجاری های کروموزومی هستند، اغلب روند رشد کندتری نسبت به جنین های سالم دارند. بعضی از ناهنجاری های کروموزومی جنین شامل این موارد می باشد :آنانسفالی، نقص های کلیوی، سندروم داون( منگولیسم) و نقص های دیده شده در حین تولد.
تشخیص تاخیر در رشد جنین
این عارضه معمولاً هنگام سونوگرافی تشخیص داده می شود. سونوگرافی از امواج صوتی استفاده می کند تا رشد جنین و رحم شما را بررسی کند. اگر جنین شما از حد معمول کوچکتر باشد، پزشک ممکن است به تاخیر در رشد آن شک کند.
در اوایل بارداری هیچ دلیلی برای نگرانی در مورد کوچک بودن جنین وجود ندارد. بدین دلیل که بسياري از خانمها از آخرین دوره قاعدگی خود مطمئن نیستند، امکان دارد سن بارداری جنین شما نامعلوم باشد و جنین کوچک بوده و هنوز به اندازه واقعی خود نرسیده باشد.
زمانی که پزشک شما در ابتدای بارداری مشکوک به تأخیر در رشد جنین می شود از طريق سونوگرافی منظم بر رشد آن نظارت می کند. چنانچه بچه شما نتواند بدرستی رشد کند، پزشک امکان دارد تأخیر در رشد را تشخیص دهد.
همینطور امکان دارد پزشکتان ازمایش« آمنیوسنتز»( غربال گری) را پیشنهاد کند. برای این ازمایش، پزشک شما یک سوزن باریک و توخالی را از طريق شکم در کیسه آمنیوتیک شما وارد می کند. سپس نمونه ای از مایعات را برمی دارد. این نمونه برای اثبات علایم ناهنجاری مورد ازمایش قرار می گیرد.
پيشگيری از وزن کم هنگام تولد
به علت پیشرفت های چشمگیر در مراقبت از نوزادان مریض و نارس، تعداد بیشتری از نوزادان زنده مانده اند. ولی، جلوگیری از زایمان زودرس، یکی از بهترین راههای پيشگيري از تولد نوزادان با وزن کم می باشد. مراقبت از بارداری یک عامل مهم در جلوگیری از زایمان زودرس و نوزادان کم وزن است.
در معاینات دوران بارداری، سلامت مادر و جنین بررسی می شود. با توجه به اینکه تغذیه مادر و افزایش وزن مادر با افزایش وزن جنین و وزن هنگام تولد در رابطه است، خوردن یک رژیم غذایی سالم و حفظ وزن مناسب در حاملگی ضروری است. همچنین ، مادران هم باید از مصرف الکل، سیگار و داروهای غیرمجاز که میتوانند به رشد ضعیف جنین منجر شود، پرهیز کنند.
جنین عرضی چیست؟
زمانی که جنین در رحم حالتی افقی بخود می گیرد و سر او مثل حالت ایدهال رو به پائین نیست، به این وضعیت جنین عرضی می گویند. به عبارت ساده تر، میتوان گفت که جنین به پهلو خوابیده است، سر او هم نه به راست و نه به چپ تمایل دارد. این مسئله معمولاً نادر است و در هر 300 بارداری، یک بار اتفاق می افتد.
این پوزیشن جنین در ابتدای بارداری تا هفته 26 طبیعی و طبیعی است ولی هنگامی که مادر به زمان زایمان نزدیک می شود، این شرایط قدری پرخطر می شود و زایمان راحت و طبیعی در این شرایط مورد انتظار مادر نخواهد بود.
تشخیص جنین عرضی چگونه است؟
تشخیص اولیه از طريق ازمایش واژن و شکم اتفاق می افتد که میتواند موقعیت جنین را تعيين کند. ازمایش شکم میتواند موارد زیر را تشخیص دهد:
- قد جنین کمتر از حد طبیعی است.
- سر جنین ارتفاع زيادي دارد.
- ضربان قلب جنین از زیر بند ناف شنیده می شود.
گردآوری: بخش زناشویی بیتوته