آشنایی با بیوگرافی رودکی



آشنایی با زندگی رودکی, زندگی نامه رودکی

بیوگرافی رودکی

 

بیوگرافی رودکی

رودکی پدر شعر فارسی یکی از بزرگترین و مشهورترین شاعران ایران است که در میان شاعران و سخنوران به استاد و سلطان شاعران معروف شده است.

 

نام او عبدالله جعفر بن محمد رودکی است که در روستای بنجُ یکی از روستاهای رودک، از سمرقند به دنیا آمد. در مورد سال تولد رودکی و دوران زندگی او اطلاعات دقیقی در دست نیست.

 

رودکی در همان آغاز جوانی به دعوت بلعمی وزیر دانش دوست سامانیان به دربار سامانیان راه یافته بود و شاعر ندیم نصربن احمد بن اسماعیل یکی از مقتدر ترین پادشاهان سامانیان شده بود.

 

مرکز حکومت سامانیان بخارا بود که در آن روزها این شهر به خاطر اقتدار حکومت سامانیان در میان شهرهای دیگر اهمیت ویژه ای داشت. رودکی به خاطر نزدیکی به امیر نصربن احمدبن اسماعیل دارای مال و ثروت زیادی شده و و پاداش های زیادی از این پادشاه دریافت کرده بود.

 

علت نام رودکی

در مورد نام رودکی نظرهای گوناگونی ارائه شده است. عده ای می گویند چون رودکی (رود) می نواخت به او رودکی می گفتند. اما برخی دیگران این نظر را نپذیرفتند و بر این عقیده اند که چون در روستای رودک به دنیا آمد نام او را رودکی گذاشتند.

 

البته عقیده ی دوم درست تر به نظر می رسد. زیرا اگر رودکی رود نواز بود می بایست او را (رودی) می گفتند. یعنی کسی که رود می نوازد.

 

بینایی یا نابینایی رودکی

آن چه در زندگی شاعر حائز اهمیت است وضعیت بینایی اوست که بسیاری معتقدند که رودکی کور مادر زاد بوده است که این مطلب نمی تواند صحت داشته باشد زیرا که در اشعار این پدر شعر فارسی آن چنان طبیعت وصف شده و رنگ های مختلف به تفکیک آورده شده که از کسانی که چشم داشته باشند هم بعید است، چه برسد به یک شخص نابینا.

 

اما در این که رودکی در اواخر عمر خود نابینا شده شکی نیست. زیرا خود شاعر نیز در پیری به نابینایی خود اشاره کرده است. ولی اشعار دیگری دارد که دلالت بر بینایی او در جوانی دارد.

 

شاعری رودکی

بیوگرافی رودکی, زندگینامه رودکی

رودکی در بسیاری از موارد از اولین ها در ادبیات پارسی است

 

رودکی در بسیاری از موارد از اولین ها در ادبیات پارسی است. او آثار بسیاری را خلق نمود که متاسفانه جز پاره ای از آنها بدستمان نرسیده‌ است.

 

شمس قیس رازی در کتاب المعجم فی معاییر اشعار عجم خود رودکی را آفرینندهٔ دوبیتی دانسته و آغاز شاعری رودکی را از آنجا می داند که وی صدای شادی کودکی که درحال گردو بازی کردن بود را می شنود که از فرط شادی بابت هنر بازی خود زبان شاعری وی گشوده شده و با کلامی آهنگین می گوید : « غلتان غلتان همی رود تا بن گو ».

 

دولتشاه سمرقندی (قرن نهم) در تذکرهٔ معروف خود آن کودک را پسر یعقوب لیث سر سلسلهٔ صفاریان می داند. و شاعر با شنیدن آهنگ این کلام تحت تاثیر قرار گرفته و به خانه می رود و بر همان وزن به شاعری می پردازد. از آنجا که اشعارش در دوبیت بودند به دوبیتی یا رباعی معروف می شوند. رودکی  را مبتکر قالب رباعی دانسته اند.

 

مضامین شعر رودکی

عمده مضامینی که رودکی در قصاید خود استفاده می کرده عبارتند از:

وصف طبیعت، مدح، مضامین خمری و تغزلی، حسب حال و مرثیه رودکی نخستین شاعری است که رباعیات ار او دیده می شود ولی چنان که پیداست در سروده های شاعران هم عصر رودکی نیز رباعی هایی دیده می شود مثنوی از دیگر قالب هایی است که به سبب قدمتی که دارد نمونه هایش را می توان در شعر رودکی مشاهده کرد.

 

این قالب رایج ترین قالب شعری در زمان سامانی است از مثنوی های رودکی، یکی کلیله و دمنه منظوم و دیگری سندباد نامه و آفتاب نامه است غزل نیز یکی دیگر از قالب های شعری به کار رفته توسط رودکی می باشد.

 

ویژگی مدایح رودکی

سادگی تعبیر و عدم اغراق زیاد و گرایش به مایه هایی از واقعیت در ستایش است من آنچه مدح تو گویم درست باشد و راست مرا به کار نیاید سریشم و کیلا مادرمی در ستایش ابوجعفر مشهور ترین سروده ستایشی رودکی است.

 

مضامین غزلی، یکی دیگر از معانی شعر رودکی است. تغزل های رودکی لطیف و برخوردار از سادگی و در عین حال ایجاز است. نکته قابل توجه آن است که رودکی در بعضی از تغزل های خود رگه هایی از جهان بینی خود را گنجانده است توصیف نیز از جمله مهمترین مضامین شعر رودکی است مضامین خمری نیز در شعر رودکی جایگاه خاصی دارند. 

 

گفته می شود رودکی اولین شخصی است که اشعاری در مرثیه اشخاص از او باقی است. جو، زهد و پند از مضامین دیگر شعر رودکی می باشد.

 

سبک و افکار رودکی:

رودکی در فنون سخن و انواع شعرمانند: قصیده، رباعی، مثنوی، قطعه و غزل مهارت داشته است و از همه ی آن ها به خوبی کامیاب گردید و مخصوصا در قصیده سرایی پیشرو دیگران بود، می توان گفت او نخستین شاعر از اسلام است که قصیده ی عالی و محکم ساخته و اشعار حکیمانه به یادگار نهاده اوست.

 

رودکی برای شاهان سامانی شعرمی سرود و آن را به آواز می خواند و با چنگ می نواخت.

 

قالب های شعری رودکی

رودکی در میان قالب های شعری بیش از همه به قصیده توجه داشته است. از قصائد باقی مانده رودکی و خصوصا از طولانی ترین آنها یعنی مادرمی معلوم می گردد که رودکی ساختار قصیده را به کاملترین شکل سنتی خود رسانده است.

 

مثنوی های رودکی

سبک و افکار رودکی, قالب های شعری رودکی

از مثنوی مطوی موقوف از بحر سریع فقط سه بیت باقی مانده است

 

در مجموع می توان گفت که رودکی هشت مثنوی داشته که ما به شکل خلاصه آن ها را معرفی می کنیم:

 

• مثنوی کلیله و دمنه: حمدالله مستوفی در کتاب "تاریخ گزیده"، آورده که کلیله و دمنه از منشات رودکی است. رودکی این مجموعه ی شعر را به امیر نصر بن نوح سامانی تقدیم می کند و حاصل آن نیز نزدیک به صد هزار درم زر سرخ است که امیر و اطرافیان به پاس تلاشش به وی هدیه می دهند.

 

• مثنوی سندباد نامه: پاول هرن_شرق شناس آلمانی، معتقد است که هشت بیت از اشعار برجای مانده از رودکی سمرقندی، مربوط به مثنوی سندباد نامه است.

 

• مثنوی مطوی موقوف از بحر سریع: به این وزن، مفتعلن مفتعلن فاعلن. از این مثنوی فقط سه بیت باقی مانده است.

 

• مثنوی مسدس اخرب مقبوض محذوف از بحر هزج: به این وزن، مفعول مفاعلن فعولن.از این مثنوی تنها سه بیت باقی مانده است.

 

• مثنوی مسدس محذوف از بحر مضارع: به این وزن، مفاعیل فاعلات فعولن. از این مثنوی نیز تنها سه بیت باقی مانده است.

 

• مثنوی اصلم مسبغ از بحر خفیف: به این وزن، فاعلاتن مفاعلن فع لن.از این مثنوی بیست و هشت بیت باقی مانده است.

 

• مثنوی مثمن مقصور از بحر متقارب: به این وزن، فعولن فعولن فعول.از این مثنوی چهل و سه بیت مانده است.

 

• مثنوی مسدس مقصور از بحر هزج: به این وزن، مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل. از این مثنوی سیزده بیت در دست است.

 

• دیوان رودکی: درباره ی شمار ابیات رودکی اختلاف است، ولی همین قدر یقین داریم که تعداد ابیاتش بسیار زیاد بوده است.

 

تأثیر رودکی از قرآن و احادیث :

با توجه به آیات قرآن و حدیث و اشاره به سخن بزرگان در آثار شاعران و نویسندگان نشان دهنده ی مطالعه ی عمیق آنان است. رودکی از جمله شاعرانی است که قرآن کریم و احادیث نبوی را در اشعار خود بهره مند بوده است و به گونه ای زیبا چنین مفاهیم ارزشمندی را در جای جای سروده های خود گنجانده است.

 

تأثیر شاعران بر رودکی

رودکی در اکثر قالب های رایج در ادب فارسی شعر و سرود و اشعار زیبایی از او به یادگار مانده است. برای همین شاعران زیادی چه در زمان زندگی او و چه در دوره های بعد از شیوه ی شاعری او پیروی کرده اند.

 

تقلید شاعران از رودکی گاهی در محتوا و دررون مایه و گاهی یک مصرع و یک بیت یا حتی چند بیت از شعر رودکی را تضمین کرده اند. کسایی مروزی که یکی از شاعران شیعه مذهب و معاصر رودکی است.

 

نمونه اشعار رودکی

زمانه پندی آزاد وار داد مرا ----- زمانه را چو نکو بنگری همه پند است

به روز ِ نیک ِ کسان گفت تا تو غم نخوری ----- بسا کسا که به روز تو آرزو مند است

زمانه گفت مرا خشم خویش دار نگاه ----- کرا زبان نه به بند است پای دربند است

 

***

 

اندر بلای سخت

ای آنکه غمگنی و سزاواری ----- وندر نهان سرشک همی ‌باری

رفت آنکه رفت و آمد آنکه آمد----- بود آنچه بود، خیره چه غم داری؟

هموار کرد خواهی گیتی را؟ ----- گیتی‌ست، کی پذیرد همواری؟

مستی نکن که او نشنود مستی ----- رازی مکن که نشنود او زاری

شو، تا قیـامت آیـد زاری کن! ----- کی رفته را به زاری باز آری؟

آزار بیـش بیـنی زیـن گردون ----- گر تو به هر بهانه بیـازاری

گوئی گماشته است بلائی او ----- بر هر که تو بر او دل بگماری

ابری پدیدنی و کسوفی نی ----- بگرفت ماه و گشت جهان تاری

فرمان کنی و یا نکنی ترسم ----- بر خویشتن ظفر ندهی باری 

اندر بلای سخت پدیـد آید ----- فضل و بزرگمردی و سالاری

 

دوران پیری و وفات رودکی:

درباره رودکی, آشنایی با رودکی

مدفن رودکی در پشت بوستان پنج رودک است

 

در سال های آخر عمر رودکی امیر نصربن احمد بن اسماعیل از حکومت برکنار شد و این مسئله به ضرر رودکی تمام شد. زیرا او دیگر نمی توانست در دربار بماند. بنابراین به ناچار بخارا را ترک کرده و به زادگاه اصلی خود برگشت.

 

با توجه به اشعاری که از او به جا مانده متوجه می شویم که رودکی سال های آخر زندگی عمر خود را در رنج و سختی به سر برد و مورد بی مهری قرار گرفت. قطعی ترین تاریخی مرگی که برای رودکی ذکر شده است 320 - 329 هجری، است. مدفن رودکی در پشت بوستان پنج رودک است.

 

گردآوری: بخش علمی بیتوته



از دنیای هنر و هنرمندان بیشتر بدانید

کالا ها و خدمات منتخب

      ----------------        سیــاست و اقتصــاد با بیتوتــــه      ------------------

      ----------------        همچنین در بیتوته بخوانید       -----------------------