فرهنگ و آداب و رسوم سونای فنلاندی: یک میراث زنده

مجموعه: فرهنگ زندگی

سونای فنلاندی

میراث سونا: کاوشی در سنت‌های کهن فنلاند

سونای فنلاندی چیست؟

سونای فنلاندی نه تنها یک فعالیت روزمره، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت فرهنگی فنلاند است. با بیش از ۳.۳ میلیون سونا در کشوری با جمعیت ۵.۵ میلیون نفر، سونا به عنوان یک فضای مقدس برای پاکسازی جسم و روح شناخته می‌شود. این سنت هزاران ساله، که در سال ۲۰۲۰ توسط یونسکو به عنوان میراث فرهنگی ناملموس بشریت به ثبت رسید، نمادی از برابری، آرامش و ارتباط با طبیعت است. در این مقاله، به بررسی تاریخچه، اهمیت فرهنگی، انواع سونا، آداب و رسوم، و فواید آن می‌پردازیم. 

فرهنگ سونا

تاریخچه سونای فنلاندی

ریشه‌های سونا در فنلاند به حدود ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد، زمانی که مردم اولیه از اتاق‌های گرم برای زندگی، پخت غذا، بهداشت و حتی زایمان استفاده می‌کردند. در دوران اصلاحات پروتستانی در اسکاندیناوی، سوناها به دلیل نابودی حمام‌های عمومی اروپا (به علت شیوع بیماری‌هایی مانند سیفیلیس) گسترش یافتند. در فنلاند، سونا به دلیل فراوانی چوب و آب و هوای سرد، به یک ضرورت تبدیل شد. تا اواسط قرن بیستم، سوناهای عمومی شهری تقریباً ناپدید شدند، اما در سال‌های اخیر با ابتکارات خصوصی، دوباره احیا شده‌اند.

سونا حتی در جنگ‌ها و مأموریت‌های بین‌المللی، مانند مأموریت‌های سازمان ملل، بخشی از زندگی فنلاندی‌ها بوده است ،به طوری که سربازان فنلاندی سونا را یکی از اولین سازه‌های خود می‌سازند.

اهمیت فرهنگی سونا

سونا در فنلاند فراتر از یک حمام گرم است؛ آن یک "کلیسای طبیعت" محسوب می‌شود که در آن افراد جسم و ذهن خود را پاک می‌کنند و به آرامش درونی می‌رسند. این سنت در تمام جنبه‌های زندگی حضور دارد: از تولد (که در گذشته در سونا انجام می‌شد) تا مرگ، تعطیلات، و حتی جلسات کاری. سونا نماد برابری است ، در آن هیچ عنوان یا سلسله‌مراتبی وجود ندارد، و همه برابر هستند. فنلاندی‌ها حداقل هفته‌ای یک بار به سونا می‌روند، معمولاً شنبه‌ها، و آن را بخشی از هویت ملی خود می‌دانند. حتی در ساختمان پارلمان، معادن زیرزمینی، و سفارتخانه‌های خارجی، سونا وجود دارد.

دانش سونا از طریق خانواده‌ها، دانشگاه‌ها و باشگاه‌های سونا منتقل می‌شود. در سال‌های اخیر، سوناهای سیار (مانند سوناهای نصب‌شده روی خودروها، دوچرخه‌ها یا قایق‌ها) محبوب شده‌اند و رویدادهایی مانند جشنواره سونای سیار در تیوا برگزار می‌شود.

لویلی سونا

انواع سونای فنلاندی

سوناها بر اساس نوع ساخت یا اجاق طبقه‌بندی می‌شوند و دمای آن‌ها معمولاً بین ۸۰ تا ۱۱۰ درجه سانتی‌گراد است. انواع اصلی عبارتند از:

سونای دودی (Savusauna): بدون دودکش، با دود پر شده در حین گرم شدن، سپس تهویه می‌شود. این نوع سنتی، ضدعفونی‌کننده است و گرمای طولانی‌مدت دارد، اما گرم کردن آن یک روز کامل طول می‌کشد.

سونای اجاق چوبی: رایج در مناطق روستایی، با چوب (ترجیحاً توس) گرم می‌شود. کاربران روی نیمکت‌های بالا می‌نشینند تا از بخار سریع‌تر بهره ببرند.

سونای برقی: محبوب در آپارتمان‌های شهری و مکان‌های عمومی، با کنترل‌های دیجیتال مانند تایمر و ترموستات. ایمن و آسان برای استفاده، اما برخی جو چوبی سنتی را ترجیح می‌دهند.

سوناهای سیار: قابل حمل، مانند چادرهای سونا برای گروه‌های جوانان یا سوناهای نصب‌شده روی وسایل نقلیه.

هیچ سلسله‌مراتبی بین انواع وجود ندارد ، همه برای ایجاد "لویلی" (بخار روحی) طراحی شده‌اند.

آداب سونا

آداب و رسوم سونای فنلاندی

آداب سونا برای فنلاندی‌ها غریزی است، اما برای تازه‌کاران مهم است که آن‌ها را رعایت کنند تا تجربه‌ای اصیل داشته باشند. فرآیند با دوش گرفتن شروع می‌شود، سپس ورود به اتاق گرم، و تکرار چرخه‌های گرم شدن و خنک شدن.

سونای سنتی فنلاند

نکات کلیدی آداب:

دوش قبل و بعد: همیشه قبل از ورود دوش بگیرید تا تمیز باشید. پس از سونا نیز دوش بگیرید.

برهنگی: در سوناهای سنتی، برهنگی رایج و طبیعی است، بدون شرم یا جنبه جنسی. در سوناهای عمومی، اغلب جداگانه برای مردان و زنان است. اگر راحت نیستید، از حوله یا لباس شنا استفاده کنید، اما لباس شنا در برخی مکان‌ها ممنوع است (به دلیل کلر).

آرامش و سکوت: سونا مکانی آرام است ، بدون موسیقی، نورهای رنگی یا عطرهای مصنوعی. گفتگوها آرام و بدون اختلال باشند.

لویلی (بخار): آب روی سنگ‌های داغ بریزید تا بخار ایجاد شود، اما با توافق گروه ، بیش از حد نکنید.

ویختا (Vasta یا Vihta): دسته‌ای از شاخه‌های توس برای ضربه زدن ملایم به پوست، که عضلات را آرام و پوست را نرم می‌کند. به صورت شخصی استفاده شود.

خنک شدن: پس از گرم شدن، به بیرون بروید، در برف غلت بزنید، در دریاچه شنا کنید یا دوش سرد بگیرید. این چرخه ۲-۳ بار تکرار شود.

نوشیدن و خوردن: آب زیاد بنوشید (یا آبجو/نوشابه). پس از سونا، غذاهای شور مانند سوسیس بخورید تا نمک از دست رفته جبران شود.

گروهی یا جداگانه: خانواده‌ها با هم می‌روند، اما در گروه‌ها اغلب جداگانه برای جنسیت‌ها. در سوناهای مختلط، لباس شنا بپوشید.

مدت زمان: ۵-۱۰ دقیقه بمانید یا بیشتر، بر اساس احساس خود ، اگر گرم شدید، بیرون بروید.

احترام به دیگران: سونا مقدس است ، بدون ارتباط جنسی یا رفتار توهین‌آمیز. اگر مهمان هستید، سونا نشانه احترام میزبان است.

سونا جنبه جنسی ندارد و مانند کلیسا محترم است، رعایت این آداب تجربه‌ای اصیل ایجاد می‌کند.

فواید سونای فنلاندی

سونا فواید جسمی و روانی زیادی دارد: کاهش استرس، بهبود گردش خون، پاکسازی پوست، آرامش عضلات، و احساس سبکی پس از آن. مطالعات نشان می‌دهد که استفاده منظم می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی را کاهش دهد. برای بیشتر افراد مناسب است، مگر کسانی با مشکلات جدی سلامتی. 

سوالات متداول درباره فرهنگ و آداب ورسوم سونای فنلاندی

۱. سونای فنلاندی چیست و چرا در فرهنگ این کشور مهم است؟

سونای فنلاندی یک سنت باستانی است که در آن افراد در اتاقی گرم با دمای ۸۰ تا ۱۱۰ درجه سانتی‌گراد برای پاکسازی جسم و روح وقت می‌گذرانند. این سنت نماد برابری، آرامش و ارتباط با طبیعت است و در تمام جنبه‌های زندگی فنلاندی‌ها، از تولد تا جلسات کاری، حضور دارد.

۲. آیا در سونای فنلاندی باید حتماً برهنه بود؟

در سوناهای سنتی فنلاندی، برهنگی رایج و طبیعی است و هیچ جنبه جنسی ندارد. با این حال، در سوناهای عمومی یا مختلط، می‌توانید از حوله یا لباس شنا استفاده کنید، هرچند در برخی مکان‌ها به دلیل مسائل بهداشتی، لباس شنا ممنوع است.

۳. ویختا (Vasta) چیست و چگونه استفاده می‌شود؟

ویختا دسته‌ای از شاخه‌های توس است که برای ضربه زدن ملایم به پوست در سونا استفاده می‌شود. این کار به آرامش عضلات، بهبود گردش خون و نرمی پوست کمک می‌کند. ویختا باید به صورت شخصی استفاده شود.

۴. چه آدابی باید در سونای فنلاندی رعایت شود؟

قبل و بعد از سونا باید دوش گرفت، فضا آرام و بدون سر و صدا نگه داشته شود، و هنگام ریختن آب روی سنگ‌های داغ (لویلی) توافق گروهی لازم است. همچنین، سونا مکانی مقدس است و باید با احترام رفتار کرد.

۵. چه فوایدی برای سلامتی با سونای فنلاندی همراه است؟

سونای فنلاندی به کاهش استرس، بهبود گردش خون، پاکسازی پوست و آرامش عضلات کمک می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که استفاده منظم از سونا می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی را کاهش دهد، اما برای افراد با مشکلات جدی سلامتی باید با احتیاط انجام شود.

نتیجه‌گیری

سونای فنلاندی بیش از یک فعالیت، یک سبک زندگی است که برابری، طبیعت و آرامش را جشن می‌گیرد. با رعایت آداب، می‌توانید بخشی از این میراث غنی شوید. اگر به فنلاند سفر کردید، حتماً یک سونای سنتی را تجربه کنید، آن شما را به عمق فرهنگ فنلاندی می‌برد.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته