فتق ناف نوزاد و راه های درمان آن

مجموعه: بیماری های شایع کودکان

فتق ناف نوزاد و راه های درمان آن

علائم فتق ناف نوزاد و درمان فتق ناف نوزاد

فتق ناف نوزاد

فتق ناف (Umbilical Hernia) یکی از مشکلات شایع در نوزادان است که معمولاً در اطراف ناف رخ می دهد. این عارضه زمانی ایجاد می شود که بخشی از روده یا بافت های داخلی شکم از طریق یک نقطه ضعیف در دیواره شکم، نزدیک ناف، بیرون زده و برآمدگی ایجاد می کند. در این مقاله به طور جامع به تعریف، علل، علائم، روش های درمان، پیشگیری و موضوعات مرتبط مانند سیاه شدن ناف و تفاوت های فتق ناف در کودکان پسر و دختر پرداخته می شود.

فتق ناف چیست؟

فتق ناف یک نقص در دیواره عضلانی شکم است که معمولاً در نزدیکی ناف (محل اتصال بند ناف) رخ می دهد.

در دوران جنینی، بند ناف از طریق سوراخی در دیواره شکم به جنین متصل است. این سوراخ معمولاً پس از تولد بسته می شود، اما اگر این فرآیند کامل نشود، ممکن است فتق ناف ایجاد شود.

این عارضه در نوزادان تازه متولدشده و کودکان خردسال شایع تر است و معمولاً بدون درد است.

علت ایجاد فتق ناف در نوزادان

• نقص در بسته شدن دیواره شکم: اصلی ترین علت فتق ناف، بسته نشدن کامل حلقه نافی پس از تولد است. این حلقه ضعیف اجازه می دهد که بخشی از روده یا چربی شکمی از آن بیرون بزند.

• فشار داخل شکمی: عواملی مانند گریه شدید، سرفه مزمن، یبوست یا زور زدن هنگام دفع می توانند فشار داخل شکم را افزایش داده و فتق را تشدید کنند.

عوامل خطر:

• نوزادان نارس: نوزادان نارس یا با وزن کم هنگام تولد بیشتر در معرض فتق ناف هستند.

• ژنتیک: سابقه خانوادگی فتق می تواند احتمال بروز آن را افزایش دهد.

• بیماری های زمینه ای: بیماری هایی مانند کم کاری تیروئید یا سندرم داون ممکن است خطر فتق ناف را افزایش دهند.

سیاه شدن ناف نوزاد: 

سیاه شدن ناف معمولاً به فتق ناف مرتبط نیست و اغلب به دلیل باقی مانده بند ناف (که پس از تولد خشک شده و می افتد) یا تجمع کثیفی در ناحیه ناف رخ می دهد.

در موارد نادر، سیاه شدن ناف می تواند نشانه عفونت (مانند اومفالیت) یا نکروز بافتی باشد که نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد. اگر سیاه شدن با علائمی مانند تب، قرمزی، تورم یا ترشح همراه باشد، باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.

علائم فتق ناف در نوزادان

• برآمدگی در اطراف ناف: شایع ترین علامت فتق ناف، وجود یک توده نرم و برآمده در نزدیکی ناف است که هنگام گریه، سرفه یا زور زدن نوزاد برجسته تر می شود.

• اندازه متغیر: این برآمدگی ممکن است در حالت استراحت کوچک تر یا حتی ناپدید شود و در زمان فشار (مانند گریه) بزرگ تر شود.

• بدون درد: فتق ناف معمولاً دردناک نیست، مگر اینکه عوارضی مانند گیرافتادگی (incarceration) رخ دهد.

علائم هشداردهنده:

• قرمزی، تورم یا حساسیت در ناحیه ناف.

• استفراغ، تب یا بی قراری نوزاد که می تواند نشانه گیرافتادگی یا خفگی فتق (strangulation) باشد، وضعیتی که نیاز به درمان فوری دارد.

تفاوت علائم فتق ناف در پسران و دختران:

• به طور کلی، علائم فتق ناف در کودکان پسر و دختر تفاوت قابل توجهی ندارد. این عارضه در هر دو جنس به شکل مشابهی ظاهر می شود (برآمدگی ناف، بدون درد بودن و تشدید با فشار).

• برخی مطالعات نشان می دهند که فتق ناف در دختران ممکن است کمی شایع تر باشد، اما این تفاوت اندک است و علائم بالینی یکسان هستند.

• عوامل هورمونی یا آناتومیکی خاص جنسیت معمولاً تأثیری بر علائم یا شدت فتق ندارند.

تشخیص فتق ناف

• معاینه فیزیکی: پزشک معمولاً با معاینه ناحیه ناف و مشاهده برآمدگی هنگام گریه یا زور زدن نوزاد، فتق را تشخیص می دهد.

• سونوگرافی یا تصویربرداری: در موارد نادر، اگر پزشک به عوارض مشکوک باشد یا تشخیص قطعی دشوار باشد، ممکن است سونوگرافی یا سایر روش های تصویربرداری توصیه شود.

• بررسی عوارض: پزشک بررسی می کند که آیا فتق گیرافتاده یا خفه شده است، که این موارد نیاز به مداخله فوری دارند.

عکس فتق ناف نوزاد

روش های درمان فتق ناف

انتظار و مشاهده (Watchful Waiting):

• در اکثر موارد، فتق ناف در نوزادان تا سن ۱ تا ۲ سالگی خودبه خود بهبود می یابد، زیرا دیواره شکم با رشد کودک تقویت می شود.

• والدین باید به طور منظم با پزشک مشورت کنند تا وضعیت فتق بررسی شود.

جراحی:

• اگر فتق تا سن ۴ تا ۵ سالگی بهبود نیابد، بزرگ تر شود، دردناک شود یا عوارضی مانند گیرافتادگی رخ دهد، جراحی توصیه می شود.

• جراحی فتق ناف (هرنیورافی) یک روش ساده است که تحت بیهوشی عمومی انجام می شود و معمولاً سرپایی است.

• در این جراحی، پزشک محتویات فتق را به داخل شکم بازمی گرداند و دیواره ضعیف را ترمیم می کند.

مدیریت عوارض:

• در صورت بروز علائم خطر مانند گیرافتادگی یا خفگی فتق، جراحی اورژانسی لازم است.

• عفونت ناف (در صورت سیاه شدن یا ترشح) ممکن است با آنتی بیوتیک یا اقدامات دیگر درمان شود.

روش های پیشگیری از فتق ناف

پیشگیری کامل ممکن نیست:

• از آنجا که فتق ناف اغلب به دلیل نقص مادرزادی در دیواره شکم رخ می دهد، نمی توان به طور کامل از آن پیشگیری کرد.

کاهش فشار داخل شکمی:

• جلوگیری از یبوست با رژیم غذایی مناسب (در کودکان بزرگ تر).

• مدیریت گریه شدید یا سرفه مزمن با مراجعه به پزشک برای درمان علل زمینه ای.

مراقبت از ناف:

• تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه ناف برای جلوگیری از عفونت.

• اجتناب از بستن ناف با سکه یا روش های غیرعلمی که نه تنها مؤثر نیستند، بلکه ممکن است باعث تحریک پوست یا عفونت شوند.

مراقبت از نوزادان نارس:

• این نوزادان نیاز به توجه ویژه دارند، زیرا بیشتر در معرض فتق ناف هستند.

درمان فتق ناف نوزاد

سوالات متداول و نکات مهم

آیا فتق ناف خطرناک است؟

در اکثر موارد خیر، اما در صورت بروز عوارض مانند گیرافتادگی یا خفگی، فتق می تواند خطرناک باشد و نیاز به درمان فوری دارد.

آیا بستن ناف با سکه یا پارچه مؤثر است؟

خیر، این روش ها نه تنها بی فایده هستند، بلکه ممکن است باعث تحریک پوست، عفونت یا تأخیر در درمان مناسب شوند.

سیاه شدن ناف نشانه چیست؟

معمولاً به دلیل خشک شدن بند ناف یا تجمع کثیفی است، اما اگر با علائم عفونت (قرمزی، تورم، ترشح یا بوی بد) همراه باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.

آیا فتق ناف در بزرگسالی بازمی گردد؟

فتق ناف در بزرگسالان کمتر شایع است، اما می تواند در اثر عواملی مانند چاقی، بارداری یا فشار زیاد به دیواره شکم رخ دهد.

سخن آخر :

فتق ناف در نوزادان یک مشکل نسبتاً شایع و معمولاً بی خطر است که در بسیاری از موارد خودبه خود بهبود می یابد. با این حال، والدین باید به علائم هشداردهنده مانند سیاه شدن ناف، تورم شدید یا بی قراری نوزاد توجه کنند و در صورت مشاهده این علائم، سریعاً به پزشک مراجعه کنند. تفاوت های جنسیتی در علائم فتق ناف ناچیز است و درمان معمولاً شامل مشاهده یا در موارد خاص جراحی است. مراقبت مناسب از ناف و اجتناب از روش های غیرعلمی می تواند به سلامت نوزاد کمک کند.

گردآوری : بخش کودکان بیتوته