قطعات تشکیل دهنده و نشانه های اختلال در کولر خودرو

مجموعه: اصول تعمیر و نگهداری خودرو

کولر خودرو یکی از قابلیت های خودروها است

همه‌چیز راجع‌به کولر خودرو 

سیستم خنک کننده ی خودرو

یکی از ویژگی های کاربردی اتومبیل در فصول گرم سال سیستم تهویه خودرو یا کولر می باشد. در حقیقت روند کارکرد سیستم های سرمایشی با جریان مایعی میان منابع سرد و گرم، تبادل حرارت صورت می پذیرد.

در سیستم تهویه، گاز در کمپرسور تحت فشار قرار می گیرد و با شدت فشار بالایی به کندانسور منتقل می گردد. در کندانسور، گاز دمای خود را از دست می دهد و به مایع تبدیل می شود. ماده به دلیل کاهش و افزایش فشار، حالتی دو فازی به خود می گیرد.

ماده ی دو فازی وارد لوله های اواپراتور می شود و با جذب گرمای لوله به گاز تغییر می یابد. گاز حاصله توسط فن خنک می شود و با جریان یافتن در کابین هوای اتومبیل را مطبوع می سازد.

به عبارتی دیگر سیستم تهویه خودرو نوعی حلقه بسته است که به طور متوالی یک روند فیزیکی را برای خنک شدن هوا طی می کند.

از سال 1939 شرکت خودرو سازی پاکارد در نیویورک آمریکا، از سیستم کولر برای تهویه مطبوع هوا در تولید اتومبیل استفاده کرد. در ابتدا تعداد ماشین های مجهز به این سیستم بسیار اندک بودند اما پس از گرم شدن عمومی زمین شرکت های سازنده ی خودرو بیشتر اتومبیل ها را به این سیستم مجهز کردند.

کولر خودرو از سال 1939 شرکت خودرو سازی پاکارد آمریکا، استفاده می شده است

قطعات تشکیل دهنده کولر خودرو

سیستم خنک کننده ی اتومبیل متشکل از مجموع قطعات متعددی است. در فرایند تهویه هرکدام از قطعات وظیفه ای را اعمال می کنند. در صورت خرابی هریک از قطعات، در روند سیستم تداخل ایجاد می شود.

در ادامه ی مطلب نحوه ی کارکرد اجزای سیستم کولر را به صورت مجزا بیان می کنیم.

کمپرسور

کمپرسور، یکی از قطعات مکانیکی می باشد که اجزای شکل دهنده آن چندین پیستون و سیلندر هستند. این قطعه در میان قطعات تشکیل دهنده ی سیستم تهویه، قلب مجموعه محسوب می شود زیرا با به گردش در آوردن گاز مبرد در کولر خودرو عملکردی شبیه به قلب انسان را دارد.

کمپرسور هوای موجود در موتور خودرو را به وسیله ی سوپاپ در داخل سیلندر منتقل می کند. سپس هوای سرد به وسیله لوله ها به اوپراتور جریان می یابد و از طریق فن، وارد کابین اتومبیل می گردد.

قلب سیستم تهویه از قطعات پولی، کلاچ، سیم پیچ یا بویین و شیر فلکه تشکیل شده است. علاوه براین، کمپرسور نیروی محرک خود را از تسمه دینام دریافت می کند.

نشانه های وجود مشکل در کمپرسور

• ایجاد فاصله میان پولی و کلاچ

• اختلال در رله کمپرسور

• خراب شدن ترموستات

• تخلیه باتری خودرو

• معیوب شدن کلاچ

کندانسور کولر خودرو وظیفه تبادل حرارت را بر عهده دارد

کندانسور

کندانسور یکی از قطعات سیستم تهویه خودرو است که حرارت را اواپراتور به هوای محیط خارج از کابین انتقال می دهد، به عبارتی دیگر وظیفه ی تبادل حرارت را بر عهده دارد. 

در خروجی کندانسور مایعی با دمای پایین وجود دارد. این مایع هوای گرم را خنک می سازد.

اواپراتور

تنظیم میزان دمای هوا(افزایش یا کاهش) در کابین خودرو به وسیله ی اواپراتور انجام می شود. مایعی به نام مبرد در سیستم تهویه اتومبیل ها وجود دارد. مایع مبرد  براساس اصول علم فیزیک،مستعد تبدیل شدن به گاز است و با جذب گرمای محیط به گاز مبدل می شود.

در واقع اواپراتور با محیط بیرون تبادل هوا دارد لذا مایع مبرد وارد این قطعه می شود و با جذب گرمای هوا از اطراف به گاز تبدیل می شود.این روند، موجب خنک شدن اواپراتور می گردد.

با خنک شدن اواپراتور، رطوبت هوای اطراف به شکل قطراتی بر روی لوله ها پدیدار می شوند. این قطرات آب از طریق لوله مخصوصی به خارج از کابین اتومبیل منتقل می گردد.

رسیوردرایر(کپسول خشک کننده)

رسیوردرایر منبعی برای ذخیره ی گاز مبرد و جذب رطوبت گاز است. در شرایطی که فشار گاز از حد معینی بیشتر یا کمتر شود، قطعه ی پرشرکنترل یا مانوستات ایمنی جریان برق کمپرسور را قطع می کند.

ریسوردرایور میان اواپراتور و کندانسور قرار دارد و در نوبه ی خود نوعی خشک کننده ی رطوبت است.

سیم کشی های سیستم تهویه هوا

در اتومبیل های جدید، تمامی فرمان ها توسط درخت سیم منتقل می شود. درواقع انتقال فرمان برای به حرکت در آمدن قطعات سیستم کولر نیز توسط درخت سیم کولر اجرا می شود.

شیر انبساط

در مواقعی که قطعه ی کمپرسور در حال انجام وظیفه است، مایع مبرد توسط شیر انبساط از صافی عبور می کند و از مایع پرفشار به گاز پر فشار مبدل می گردد. به عبارتی دیگر شیر انبساط  بار گرما و سرمای اواپراتور را متعادل می سازد.

فن کولر

هوایی که از طریق فن و کندانسور به داخل کابین منتقل می شود،توسط کولر جریان می یابد. وضعیت رانشی فن به حالتی اطلاق می شود که فن کندانسور جلوتر از رادیاتور ماشین قرار گرفته باشد و هوا را از بیرون بر سطح کندانسور منتشر سازد.

هوای کولر خودرو از طریق فن و کندانسور به داخل کابین منتقل می شود

مانوستات

مانوستات نوعی کلید کنترل فشار با دو کارکرد مهم در سیستم تهویه خودرو است.

کارکرد اول مانوستات، محافظت از اجزای سیستم کولر در برابر خرابی هایی که از فشار نشأت می گیرند و کارکرد دوم، به کنترل فشار کندانسور باز می گردد.

سوئیچ مانوستات شامل سه بخش است:

کلید کنترل فشار بالا

در مدار الکتریکی کلیدی برای کنترل فشار با شدت بالا در نظر گرفته شده است. درواقع کلید فشاربالا در شرایطی که فشار ورودی بر روی دیافراگم یا سیلندر بیشتر از میزان تنظیم شده باشد، مدار الکتریکی را قطع می کند. بدین جهت با بالا رفتن فشار سیستم عملکرد کمپرسور کولر ماشین متوقف می شود. درنتیجه از آسیب دیدن شلنگ و کمپرسور جلوگیری می شود.

کلید کنترل فشار پایین

در داخل سیلندر یا دیافراگم کلیدی برای کنترل فشار با شدت پایین قرار دارد. وظیفه ی این کلید قطع کردن مدار الکتریکی در صورت کم شدن میزان فشار از حد مقرر شده است.

این نوع کلید بر رسیور- درایور قرار دارد و به دو ترمینال مجهز است که از طرفی به ترموستات و از طرفی دیگر به کلاچ برقی متصل می گردد.

کلید کنترل فشار سه مرحله

کلید کنترل سه مرحله ای فشار در خودروهایی مورد استفاده قرار می گیرد که برای خنک شدن موتور از فن الکتریکی استفاده شده است. معمولا این نوع کلید فشار شامل چهار ترمینال برقی است و بالای لوله گاز فشار بالا نصب می شود.

به طور کلی وظایف کلید فشار سه مرحله ای شامل کنترل فشار بالا، فشار پایین و عملکرد فن الکتریکی کندانسور می شود.

کلید A/C

فرایند خاموش و روشن کردن کولر به وسیله ی سوئیچ A/C کنترل می شود. شکل کاربردی این کلید در خودرو های مختلف، متفاوت است. اما به طور کلی نمایش وضعیت کولر به وسیله ی لامپ ال ای دی میسر است.

شارژ سیستم تهویه اتومبیل

شارژ شدن کولر با پر کردن ظرفیت مخزن سرد به وسیله ی گازهایی از نوع R123a صورت می پذیرد. در واقع مدت زمان کارایی گازها حدود دو سال است و پس از مدتی مجددا نیاز به شارژ شدن دارد.

قدرت مورد نیاز برای کارکرد کولر در اتومبیل

 بر اساس تجارب کارشناسان خودرو، موتور برای راه اندازی کولر خودرو فشاری به قدرت پنج اسب بخار را محتمل می شود. لذا در صورت استفاده از کولر قدرت کارکرد موتور کاهش می یابد.

علاوه براین میزان مصرف سوخت در صورت روشن بودن کولر، در هرصد کیلومتر دو لیتر افزایش می یابد.

نشانه های وجود اختلال در سیستم خنک کننده خودرو

بوی نامطبوع در داخل خودرو از سمت کولر خودرو نشان دهنده خرابی آن است

یکی از علامت های آشکار خراب شدن کولر، اختلال در عملکرد اصلی آن یعنی عدم خنک کردن است. در صورت مشاهده ی این مشکل کولر ماشین را خاموش کنید و در اسرع وقت به یک مکانیک حرفه ای مراجعه نمایید.

نشانه های خراب شدن کولر عبارتند از:

• عدم خنک کنندگی

• خارج شدن گاز مبرد

• ایجاد بوی نامطبوع

• عدم کارکرد کمپرسور

• عدم روشن شدن کولر

• قندیل بستن لوله ها و اواپراتور

طریقه نگهداری از سیستم تهویه خودرو

سیستم کولر برای کارایی مناسب به گاز نیاز دارد. مدار گاز بر بالای کپسول ذخیره و رسیوردرایر قرار دارد؛ لذا زمانی که مایع گاز به اندازه کافی در مدار برقرار باشد، حباب های متعدد و مایع سفید پرفشاری قابل رویت است.

کم و تمام شدن گاز کولر ماشین دارای نشانه هایی است که در صورت آگاهی از آنها می توانید در زمان مناسب نسبت به شارژ مجدد گاز خودرو اقدام کنید. گاز موجود در کولر هر دو سال یک مرتبه نیاز به تعویض دارد. در هنگام شارژ گاز، از ماده ای استفاده کنید که با سیستم کولر اتومبیل سازگار باشد. به عبارتی دیگر تنها از یک نوع گازبرای شارژ کردن کولر استفاده کنید زیرا مخلوط گاز های متفاوت موجب وارد شدن فشار و انفجار می گردد.

نکات حائز اهمیت در استفاده از کولر

1. شیشه های اتومبیل با فعالیت کولر، باید بالا باشند.در شرایطی که شیشه های خودرو پایین باشد و سیستم تهویه نیز روشن باشد، به کولر فشار وارد می شود.

2. محفظه ای که کولر در آن قرار دارد، دائم در حال تغییر فاز است. در نتیجه رطوبت بالایی دارد و زمینه ی رشد باکتری و قارچ ها میسر است. بنابراین فیلتر تصفیه آن را مرتب عوض کنید.

3. در صورت روشن بودن کولر، به موتور ماشین فشار وارد می شود.لذا بهتر است در سربالایی ها درجه سیستم تهویه را کاهش دهید.

4. از پارک کردن خودرو در زیر آفتاب مستقیم اجتناب کنید. برای راه اندازی خودرو در ابتدا شیشه ها را پایین بیاورید یا سیستم تهویه را بدون کولر روشن کنید.

بهره گیری از کولر در صورت گرم بودن قطعات خودرو آسیب های غیرقابل جبرانی را به موتور و سیستم کولر وارد می کند.

گردآوری: بخش مجله خودرو بیتوته