مواد توهم زا چیست؟ انواع مواد توهم زا

مجموعه: ایدز و انواع اعتیاد

مواد توهم زا در ساختار مغزی فرد اخلال ایجاد می کنند

عوارض، علائم و ترک اعتیاد به مواد توهم زا 

مفهوم کلی مواد توهم زا

ساختار تشکیل دهنده ی مواد توهم زا را مواد شیمیایی شکل می دهد. بیشتر توهم زاها از نظر فیزیولوژیایی در گروه مواد مخدر قرار نمی گیرند اما به دلیل آثار مخربی که بر روی روح و روان افراد ایجاد می کنند، بسیار خطر آفرین هستند.

عصاره ی مواد توهم زا از دو نوع منبع طبیعی و مصنوعی به دست می آید.

• طبیعی: دانه های گیاه نیلوفر وحشی، کاکتوس پیوت، بنگ، ماریجوانا، حشیش، چرس، نوعی قارچ توهم زا و گیاه شاهدانه

• مصنوعی: دی اتیل تریپتامین، دي‏ متيل تريپتامين، ال.اس.دی، شیشه، اسید، اکستازی، لایسرگ امیدها، کروکدیل، ترامادول و فن سایکلیدین

مواد توهم زا از دو منبع اصلی طبیعی و مصنوعی ساخته می شوند

ترکیبات سازنده ی مواد توهم زا

منفک کننده

داروهای منفک کننده شامل کتامین، گاز خنده و فن سیکلیدین می شود. این نوع توهم زا معمولا موجب کاهش حواس بینایی، کاهش ادراک و احساسات، خشکی ماهیچه و عضلات، تسکین درد موقتی و فراموشی می گردند.

یکی از بارز ترین اثرات مواد توهم زا با ترکیب منفک کننده، مانیا است.

مانیا به حالتی سرخوش گفته می شود که انرژی فرد در سطح قابل توجهی افزایش می یابد. فرد توهم زده معمولا رفتار هایی افراطی، خوش بینانه، نشاط زدگی، بیقراری حرکتی و عدم تمرکز را از خود بروز می دهد.

روان گردان ها

مواد روان گردان همان گونه که از نام آن مشخص است بر روان فرد مصرف کننده تأثیر مخرب وارد می کند. این قبیل مواد حاوی نوعی ترکیبات شیمیایی هستند که مغز و سلسله اعصاب را مورد هدف می گیرند. 

روان گردان ها از ترکیب عنصر های مسکالین، قارچ سیلوسایبین، ال اس دی و دی متیل تریپتامین تشکیل می شوند.

هذیان آورها

هذیان آور با دو نوع توهم زا قبلی(منفک کننده و روان گردان) تفاوت حائز اهمیتی دارد. این نوع توهم زا بر روی گیرنده های استیل کولین تأثیر می گذارد و اثرات مخرب آن در حدی است که مصرف آن در دوز های پایین نیز موجب توهم می شود.

توهم زاهای منفک کننده و روان گردان تأثیراتی بر روی حواس می گذاشتند و موجب تقلیل عملکرد مغز می شدند اما توهم زای هذیان آور همانند یک رویای واقعی بر روی رفتار های شخص غلبه پیدا می کند. در نتیجه احتمال پیشامد حوادث ناگوار را افزایش می دهد.

مواد هذیان آور در گیاهانی از قبیل بلادونا و داتورا وجود دارند. علاوه براین مصرف آنتی هیستامینهای معروف به دیفن هیدرامین و دیفن هیدرینات در دوز های بالا اثرات ناخوشایند آنتی کولینرژیک شکل می دهد.

در مواردی احتمال دارد مواد هذیان آور سمی باشند و بلافاصله پس از مصرف موجب ایست قلبی، نوسان در تعداد ضربان قلب و گرمازدگی شوند.

انوع مواد توهم زا

استنشاق مواد توهم زا ادراکات فرد را از منظر شنیداری، لمسی و دیداری دچار نوسان می کند. به عبارتی دیگر فرد با مصرف این قبیل مواد قادر به تشخیص محیط پیرامون نمی باشد و ممکن است چیزهایی ببیند یا بشنود که در دنیای واقعی وجود ندارند.

مواد های مصرفی توهم زا بسیار گسترده و متنوع هستند. در این مقاله رایج ترین مواد مصرفی را توضیح می دهیم.

فن سیکلیدین

فن سیکلیدن نوعی داروی روان گردان است که موجب کاهش درد وتوهم در دستگاه عصبی می شود.در دهه ی 1950 برای اولین بار داروی فن سیکلیدین وارد درمان بالینی شد و به عنوان بی حس کننده ی جراحی مورد استفاده قرار گرفت.

پس از مدتی استفاده از این ماده در علم پزشکی ممنوع اعلام شد زیرا با ایجاد بیقراری و دلیریوم در به وجود آمدن سندرم های حاد نقش داشت.

مصرف مزمن فن سیکلیدین منجر به نقص حافظه، مشکل تنفسی، خونریزی داخلی جمجمه، تشنج و... می گردد.علاوه براین اثرات مصرف این ماده به مدت 4 الی 6 ساعت در بدن باقی می ماند.

حشیش

حشیش یکی از مواد توهم زای طبیعی می باشد که از برگ و ساقه ی گیاه شاهدانه ی مونث گرفته می شود.

عوارض مصرف حشیش

• قرمزی چشم

• عدم تعادل حرکتی

• پوکی استخوان به خصوص مغز

• انسداد مجاری تنفسی

• نازایی در بانوان 

• عقیمی در آقایان

• سرطان ریه

• اختلال در بینایی و کوررنگی

• تغییر در تن صدا

• اشتهای کاذب

• اختلال در حافظه و فراموشی

اثرات مواد توهم زا با مواد هذیان آور متفاوت است

برنز و نخ

برنز و نخ دو ماده مخدر تازه وارد از گروه مواد روان گردان هستند.

شکل ظاهری ماده ی توهم زا نخ شبیه به برنج خوراکی است. برای مصرف این نوع مواد آن را بر روی سطوح خراشیدگی پوست قرار می دهند. سپس عمقی به طول 6 سانتی متر و عرضی 2 سانتی متری ایجاد می شود و به بدن نفوذ می یابد.

در مصرف برنز نیز آن را بر روی تکه یخی قرار می دهند، سپس دود حاصل از تبخیر را استنشاق  می کنند.

کتامین

کتامین نوعی داروی تزریقی برای بی حس کردن اندام مختلف است که در عمل های جراحی استفاده می شود. مصرف این ماده به شکل غیر قانونی نیز رایج شده است.

کتامین با نام های ویتامین گربه و ویتامینk  شناخته می شود. شکل مصرفی کتامین پودری بی بو و سفید است که به صورت قرص هایی خوراکی مصرف می شود. نوع دیگری از قرص کتامین نیز وجود دارد که به شکل پودر در داخل آب حل می شود.

قرص های رنگی 

در سال 1938 یک شیمی دان سوئیسی به نام آلبرت هافمن، نوعی قرص توهم زای مصنوعی با عنوان «اسید لیزرژیک ‌دی‌ اتیل ‌آمید» یا«LSD» را تولید کرد.

طبق بررسی های مختلف ثابت شده است قرص اسیدی هافمن هزاران برابر قوی تر و مضرتر از مواد دیگر از قبیل سیلوکیبین و مسکالین است.

مصرف قرص LSD به روش دهانی است. برای این منظور فرد مصرف کننده قرص را بر روی زبان خود قرار می دهد. سپس پودر قرص با ترکیب بزاق دهان وارد بدن می شود. تاثیرات توهمی قرص ال.سی.دی با دوز30 میکروگرمی تا 6 الی 12 ساعت تداوم می یابد.

مصرف مواد توهم زا موجب نوسانات خلقی می شود

مدت زمان باقی ماندن مواد توهم زا در بدن

به طور کلی اثرات کوتاه مدت مواد توهم زا تا 24 ساعت رفع می شوند. سطح باقی ماندن مواد، به ترکیب ساختاری آن ها بستگی دارد. برای مثال اثرمسکالین 10 الی 12 ساعت در بدن باقی می ماند در صورتی که تاثیر استشمام سیلوسبین 4 الی 6 ساعت است.

اما اثرات طولانی مدت مواد معمولا هفته ها و ماه ها پس از آخرین مصرف بروز می یابند.

علائم نشان دهنده ی مصرف مواد توهم زا

افراد با استشمام مواد توهم زا دچار تناقض در رفتار، دگرگونی در درک زمان و مکان می شوند. علاوه براین ادراکات آن ها در تشخیص رنگ ها و صدا ها کاهش یا افزایش بی رویه می یابد.

در مواردی احتمال بروز توهمات ترکیبی وجود دارد. در توهمات ترکیبی فرد صدا ها را می بیند یا رنگ ها را می شنود.

به طور کلی خصوصیات بسیار زیادی وجود دارند که حاکی از مصرف مواد توهم زا دارند. این خصوصیات شامل:

• خواب آلودگی

• لرزش

• نوسانات خلقی

• احساس ترس از مرگ

• بروز رفتارهای پرخاشگرانه و تحریک پذیر

• افزایش سایز مردمک 

• عرق و ادرار بیش از حد معمول

• بالا رفتن درجه حرارت بدن

• نوسان در ضربان قلب

• تنگی نفس

• تشنگی 

• تاری دید

• استرس

• عدم تمرکز

• اختلال در کنترل اندام های بدن

بزرگ شدن مردمک از علائم مصرف مواد توهم زا است

ترک مواد توهم زا

تاثیر اصلی مصرف مواد توهم زا در حین مصرف و پس از ترک بر روی سیستم عصبی و مغز نمایان می شود؛ و بر روی بعد جسمانی فرد اختلالاتی وارد نمی کنند.

ترک استشمام این قبیل مواد معمولا با استفاده از رویکرد درمان حمایتی امکان پذیر خواهد بود. برای این منظور فرد باید با نشانه های روانی و رفتاری دوران ترک آشنا شود.

گردآوری: بخش سلامت بیتوته