رژیم غذایی سیروز کبدی؛ برنامه کامل ۷ روزه + غذاهای ممنوعه و مجاز
- مجموعه: رژیم درمانی
در سیروز کبدی باید روزانه کمتر از ۲۰۰۰ میلیگرم سدیم مصرف کنید
رژیم غذایی برای سیروز کبدی: نحوه رعایت، مزایا و معایب
رژیم غذایی سیروز کبدی یک برنامه غذایی منظم و متعادل است که برای مدیریت بیماری سیروز کبدی (تنبل شدن و زخم شدن کبد) طراحی شده است. این رژیم به کاهش علائم، جلوگیری از آسیب بیشتر به کبد و بهبود کیفیت زندگی کمک میکند. تمرکز اصلی آن بر مصرف پروتئین بالا و سدیم (نمک) پایین، حذف چربیهای ناسالم و الکل کامل است.
تخممرغ، مرغ، ماهی و ماست کمچرب بهترین منابع پروتئین هستند
رژیم سیروز کبدی چیست؟
سیروز کبدی مرحله نهایی آسیب مزمن کبدی است که در اثر مصرف طولانیمدت الکل، هپاتیت B یا C، کبد چرب غیرالکلی، بیماریهای ژنتیکی و … ایجاد میشود. در این بیماری بافت سالم کبد با بافت اسکار جایگزین میشود و عملکرد کبد به شدت مختل میگردد.
رژیم مخصوص سیروز کبدی با کاهش سدیم و تأمین پروتئین کافی به کنترل عوارض (مثل تجمع مایع در شکم یا آسیت) و جلوگیری از سوءتغذیه کمک میکند.
محدود کردن سدیم و حفظ تعادل پروتئین دو رکن اصلی این رژیم هستند.
حتماً با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید تا برنامه دقیق متناسب با شرایط شما تنظیم شود.
رژیم غذایی سیروز کبدی چطور کار میکند؟
• کاهش سدیم زیر ۲۰۰۰ میلیگرم در روز → جلوگیری از احتباس مایعات و تورم (آسیت و ادم)
• پروتئین ۱ تا ۱/۵ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن ایدهآل بدن → جلوگیری از تحلیل عضلانی و سوءتغذیه (۵۰–۹۰٪ بیماران سیروزی دچار سوءتغذیه هستند)
• حذف کامل الکل → حتی مقدار کم الکل میتواند کشنده باشد
• اجتناب از چربیهای ترانس و غذاهای فرآوریشده
میوههای تازه و سبزیجات برگسبز هر روز در برنامه باشد
مزایای رژیم سیروز کبدی
• کاهش احتباس مایعات و آسیت
• جلوگیری از سوءتغذیه و تحلیل عضلانی
• جبران کمبود ویتامین A و روی
• کاهش دفع چربی در مدفوع (استئاتوره)
• کمک به رفع یبوست
غذاهای مجاز در رژیم غذایی سیروز کبدی
• پروتئین: گوشت بدون چربی، مرغ، ماهی، تخممرغ، لبنیات کمچرب
• چربیهای سالم: آجیل (بادام، گردو، بادامهندی)، دانه چیا، کتان، روغن زیتون، آووکادو
• میوهها: سیب، موز، پرتقال، توتها، خربزه
• سبزیجات: سبزیجات برگسبز، بروکلی، هویج، خیار، فلفل دلمهای
• غلات کامل: برنج قهوهای، جو دوسر، کینوا
• حبوبات: نخود، عدس، لوبیا
• نوشیدنیها: آب، قهوه، چای (قهوه برای کبد مفید است)
غذاهای ممنوعه
• غذاهای پرنمک: کنسروها، چیپس، سس سویا
• فستفود و غذاهای آماده
• چربیهای ناسالم: مارگارین، غذاهای سرخشده
• نوشیدنیهای شیرین و گازدار
• الکل (به هیچ مقدار)
• گوشتهای فرآوریشده: سوسیس، کالباس، بیکن
• غذاهای نیمپز یا خام (خطر عفونت)
رژیم سیروز کبدی باید حتماً زیر نظر متخصص تغذیه تنظیم شود
نمونه برنامه غذایی ۷ روزه
روز اول
• صبحانه: ۲ عدد تخممرغ نیمرو + جو دوسر + نصف پیمانه توتفرنگی
• میانوعده: سالاد میوه
• ناهار: مرغ کاری + نصف پیمانه برنج + سبزیجات
• عصرانه: خیار + حمص
• شام: ۱۲۰ گرم سالمون کبابی + بروکلی بخارپز + سیبزمینی شیرین
روز دوم
• صبحانه: ۲ عدد تخممرغ آبپز + ۲ تکه نان سبوسدار + شیر کمچرب
• میانوعده: مشتی آجیل
• ناهار: سالاد سبز + ۱۰۰–۱۲۰ گرم سینه مرغ گریل + کینوا
• شام: پاستای سبوسدار + مرغ + سبزیجات بخارپز
(بقیه روزها هم مشابه همین الگو با تنوع در پروتئین و سبزیجات)
نکات احتیاطی مهم
• مایعات را بیش از حد ننوشید (ممکن است باعث آسیت شود)
• وعدههای کوچک و مکرر (۵–۶ وعده در روز) بهتر است
• الکل به هیچ عنوان مصرف نشود
• برچسب مواد غذایی را دقیق بخوانید
• قبل از مصرف هر مکملی با پزشک مشورت کنید
عوارض احتمالی رژیم
• اگر بیش از حد محدود شود ممکن است باعث کمبود مواد مغذی شود.
• محدود کردن نمک و حذف غذاهای خوشطعم ممکن است برای بعضی افراد سخت و کسلکننده باشد.
• محدودیت طولانیمدت کلسیم ممکن است به استخوانها آسیب بزند (نیاز به نظارت پزشک)
قهوه (۲–۳ فنجان در روز) خطر مرگ ناشی از سیروز را تا ۶۶٪ کم میکند
سوالات متداول
1. آیا در سیروز کبدی باید پروتئین را کم کرد؟
خیر! قبلاً فکر میکردند پروتئین زیاد باعث آنسفالوپاتی کبدی (اختلال مغزی) میشود، اما مطالعات جدید نشان میدهد بیماران سیروزی باید پروتئین بیشتری بخورند (۱ تا ۱/۵ گرم به ازای هر کیلو وزن ایدهآل) تا از تحلیل عضلانی و سوءتغذیه جلوگیری شود.
2. روزانه چقدر نمک میتوان خورد؟
حداکثر ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ میلیگرم سدیم در روز (تقریباً ۴–۵ گرم نمک معمولی یا کمتر از ۱ قاشق چایخوری).
3. اگر آسیت (آب آوردن شکم) دارم، روزی چقدر آب بخورم؟
معمولاً حداکثر ۱ تا ۱/۵ لیتر مایعات در روز (شامل آب، چای، سوپ و …). پزشک ممکن است کمتر هم توصیه کند.
4. قهوه برای سیروز کبدی خوبه یا بد؟
عالی است! روزانه ۲–۳ فنجان قهوه (بدون شکر) خطر پیشرفت سیروز را کم میکند و حتی مرگ ناشی از سیروز را تا ۶۶٪ کاهش میدهد.
5. آیا تخممرغ در سیروز ممنوع است؟
خیر، اتفاقاً مجاز و مفید است. روزانه ۱–۲ عدد تخممرغ کامل یا سفیده بیشتر توصیه میشود.
6. چای سبز چطور؟ میتوانم بخورم؟
بله، در حد اعتدال (۲–۳ فنجان) مجاز و مفید است.
7. شیر و ماست پرچرب بخورم یا کمچرب؟
بهتر است کمچرب یا بدون چربی مصرف کنید تا بار چربی روی کبد کم شود.
8. آیا برنج سفید ممنوع است؟
ممنوع نیست، اما بهتر است برنج قهوهای یا مخلوط با حبوبات بخورید تا فیبر بیشتر و قند خون کنترل بهتری داشته باشید.
9. در سیروز میتوانم آجیل بخورم؟
بله، خیلی هم مفید است (بادام، گردو، پسته، فندق) اما خام و بدون نمک.
10. اگر آنسفالوپاتی کبدی (گیجی و خوابآلودگی) دارم چی؟
در این موارد نادر، پزشک ممکن است موقتاً پروتئین حیوانی را کم کند و پروتئین گیاهی (حبوبات، سویا) یا مکملهای BCAA تجویز کند.
نتیجهگیری
سیروز کبدی قابل برگشت نیست، اما با رژیم غذایی درست میتوان پیشرفت بیماری را بسیار کند کرد، عوارض را کنترل کرد و کیفیت زندگی را بالا برد. مهمترین نکته: این رژیم باید تحت نظر پزشک گوارش و متخصص تغذیه تنظیم و پیگیری شود تا دچار سوءتغذیه نشوید.
اگر سیروز کبدی دارید، حتماً با پزشک و متخصص تغذیه خود برنامه شخصیسازیشده دریافت کنید.
گردآوری:بخش سلامت بیتوته
