ریه پاپ کورنی یا برونشیولیت اوبلیتران؛ علائم، خطرات و راههای پیشگیری
- مجموعه: بیماری ها و راه درمان
ریه پاپ‌کورنی یک بیماری نادر ریوی است که برونشیول‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد
ریه پاپ‌کورنی؛ بیماری خاموشی که نفس شما را می‌گیرد
ریه پاپ‌کورنی، که با نام علمی برونشیولیت اوبلیتران شناخته می‌شود، یک بیماری نادر و غیرقابل‌برگشت ریوی است که برونشیول‌ها، کوچک‌ترین مجاری هوایی ریه‌ها، را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری با التهاب، زخم (فیبروز) و انسداد این مجاری مشخص می‌شود که منجر به کاهش جریان هوا و مشکلات تنفسی می‌گردد.
نام «ریه پاپ‌کورنی» از زمانی گرفته شده که این بیماری در کارگران یک کارخانه تولید پاپ‌کورن مایکروویوی در اوایل دهه ۲۰۰۰ شناسایی شد. این کارگران به دلیل استنشاق ماده شیمیایی دی‌استیل، که برای طعم‌دهی به پاپ‌کورن استفاده می‌شد، به این بیماری مبتلا شدند. این مقاله به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از این بیماری می‌پردازد.
استنشاق دی‌استیل، ماده طعم‌دهنده، می‌تواند باعث ریه پاپ‌کورنی شود
ریه پاپ‌کورنی چیست؟
برونشیولیت اوبلیتران، که گاهی اوقات به نام‌های برونشیولیت تخریبی یا انقباضی نیز شناخته می‌شود، باعث التهاب و زخم شدن برونشیول‌ها می‌شود. برونشیول‌ها در انتها به کیسه‌های هوایی کوچکی به نام آلوئول‌ها منتهی می‌شوند که محل تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن هستند. وقتی برونشیول‌ها زخم می‌شوند، تنگ‌تر شده و جریان هوا را محدود می‌کنند، که تنفس را دشوار می‌سازد. این بیماری معمولاً به دلیل استنشاق مواد شیمیایی سمی یا عفونت‌های ریوی ایجاد می‌شود و در برخی موارد، مانند پس از پیوند ریه، بدون علت مشخص رخ می‌دهد.
علل ریه پاپ‌کورنی
ریه پاپ‌کورنی به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که عمدتاً شامل استنشاق مواد سمی یا عوارض بیماری‌های دیگر است. شایع‌ترین علل عبارتند از:
مواد شیمیایی سمی:
• دی‌استیل: ماده‌ای با طعم کره‌ای که در پاپ‌کورن مایکروویوی، برخی سیگارهای الکترونیکی (ویپ) و محصولات غذایی استفاده می‌شود. این ماده در حالت گازی می‌تواند به برونشیول‌ها آسیب برساند.
• استالدهید: در دود ماری‌جوانا و برخی ویپ‌ها یافت می‌شود و به پوشش مجاری تنفسی آسیب می‌رساند.
سایر مواد شیمیایی مانند:
• آمونیاک
• کلر
• فرمالدئید
• دی‌اکسید گوگرد
• اکسیدهای نیتروژن
• اسید هیدروکلریک
• بخارات اکسید فلزی (ناشی از جوشکاری)
• سولفور خردل (گاز خردل، سلاح شیمیایی)
عفونت‌های ریوی:
• ویروس‌هایی مانند ویروس سنسیتیال تنفسی (RSV)، آدنوویروس، یا حتی برخی موارد کووید-۱۹
• انواع خاصی از پنومونی یا برونشیت
بیماری‌های خودایمنی:
• بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس می‌توانند به‌عنوان عارضه جانبی باعث ریه پاپ‌کورنی شوند.
• سندرم استیونس-جانسون نیز با این بیماری مرتبط است.
پیوند عضو:
• حدود ۵۰٪ از گیرندگان پیوند ریه و ۱۰٪ از گیرندگان پیوند مغز استخوان ظرف پنج سال به سندرم برونشیولیت اوبلیتران مبتلا می‌شوند. این سندرم شایع‌ترین نوع رد پیوند ریه است و علت اصلی مرگ در این بیماران محسوب می‌شود.
ویپینگ:
• استفاده از سیگارهای الکترونیکی، به‌ویژه محصولاتی که حاوی دی‌استیل یا استالدهید هستند، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. این موضوع به‌خصوص در محصولات غیراستاندارد یا غیرقانونی شایع است.
علل ناشناخته:
• در برخی موارد، این بیماری بدون قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا عفونت رخ می‌دهد، به‌ویژه در گیرندگان پیوند ریه.
تنگی نفس و سرفه خشک از علائم اصلی ریه پاپ‌کورنی هستند
علائم ریه پاپ‌کورنی
علائم ریه پاپ‌کورنی معمولاً بین ۲ هفته تا ۲ ماه پس از قرار گرفتن در معرض مواد سمی یا ابتلا به عفونت ظاهر می‌شوند. در گیرندگان پیوند ریه، ممکن است سال‌ها طول بکشد تا علائم بروز کنند. شایع‌ترین علائم عبارتند از:
• سرفه خشک، به‌ویژه در حین یا پس از ورزش یا فعالیت سنگین
• تنگی نفس (دیس‌پنه)، که با فعالیت بدنی تشدید می‌شود
• خس‌خس سینه
• خستگی بدون دلیل مشخص
• تب
• تعریق شبانه
• بثورات پوستی
• در موارد شدید، ممکن است سیانوز (آبی شدن پوست یا لب‌ها) به دلیل کمبود اکسیژن رخ دهد.
برخی از بیماران در مراحل اولیه هیچ علائمی ندارند، که تشخیص زودهنگام را دشوار می‌کند.
راههای تشخیص ریه پاپ‌کورنی
تشخیص ریه پاپ‌کورنی به دلیل شباهت علائم آن با سایر بیماری‌های ریوی مانند آسم یا بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. روش‌های تشخیصی شامل موارد زیر است:
سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی:
پزشک درباره سابقه قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی، عفونت‌های اخیر یا پیوند عضو سؤال می‌پرسد.
تصویربرداری:
سی‌تی اسکن قفسه سینه: نشان‌دهنده نمای موزائیکی (mosaic pattern) به دلیل به دام افتادن هوا (air trapping) است.
رادیوگرافی قفسه سینه: اغلب طبیعی است و اطلاعات محدودی ارائه می‌دهد.
آزمایش‌های عملکرد ریه (اسپیرومتری):
معمولاً الگوی انسدادی یا گاهی محدودکننده را نشان می‌دهد.
برونکوسکوپی:
برای بررسی مجاری هوایی و جمع‌آوری نمونه.
بیوپسی ریه:
بیوپسی باز برای تأیید فیبروز برونشیول‌ها انجام می‌شود. این روش اغلب با جراحی انجام می‌شود و دقیق‌ترین روش تشخیصی است.
ریه پاپ‌کورنی معمولاً غیرقابل‌برگشت است و درمانی قطعی ندارد
راههای درمان ریه پاپ‌کورنی درمانی
ریه پاپ‌کورنی درمانی قطعی ندارد و آسیب‌های آن معمولاً غیرقابل‌برگشت هستند. هدف درمان کاهش علائم، کند کردن پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی است. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:
اجتناب از عوامل محرک:
• دوری از مواد شیمیایی سمی مانند دی‌استیل یا استالدهید.
• ترک سیگار و ویپینگ.
• استفاده از تجهیزات حفاظتی در محیط‌های کاری پرخطر.
داروها:
• کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون): برای کاهش التهاب.
• آنتی‌بیوتیک‌ها (مانند آزیترومایسین): برای کاهش التهاب در برخی موارد.
• داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی: برای کاهش آسیب به برونشیول‌ها، به‌ویژه در گیرندگان پیوند.
• اسپری‌های تنفسی (مانند آلbuterol): برای باز کردن مجاری هوایی و تسهیل تنفس.
اکسیژن‌درمانی:
برای کمک به بیماران با کمبود اکسیژن.
پیوند ریه:
در موارد بسیار شدید و پیشرفته، پیوند ریه ممکن است در نظر گرفته شود، اما این گزینه نادر است و خطرات خاص خود را دارد.
سی‌تی اسکن قفسه سینه برای تشخیص این بیماری مفید است
عوارض جانبی درمان
کورتیکواستروئیدها، اگرچه در کاهش التهاب مؤثر هستند، می‌توانند عوارض جانبی مانند افزایش وزن، تغییرات خلقی، بی‌قراری، دیابت، و مشکلات خواب ایجاد کنند.
پیشگیری از ریه پاپ‌کورنی
برای کاهش خطر ابتلا به ریه پاپ‌کورنی، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
√ اجتناب از سیگار و ویپینگ: به‌ویژه محصولاتی که ممکن است حاوی دی‌استیل یا استالدهید باشند.
√ دوری از دود دست‌دوم و آلودگی هوا.
√ پیشگیری از عفونت‌های ریوی: از طریق واکسیناسیون (مانند واکسن آنفلوآنزا و پنوموکوک) و رعایت بهداشت (مانند شستشوی منظم دست‌ها).
√ استفاده از تجهیزات حفاظتی: در محیط‌های کاری که مواد شیمیایی سمی وجود دارند.
√ مدیریت بیماری‌های مزمن: مانند رفلاکس معده به مری (GERD) که می‌تواند به ریه‌ها آسیب برساند.
√ پیگیری منظم پزشکی: به‌ویژه برای افرادی که پیوند ریه یا مغز استخوان انجام داده‌اند.
چشم‌انداز و پیش‌آگهی
ریه پاپ‌کورنی یک بیماری مزمن و مادام‌العمر است که نیاز به مدیریت مداوم دارد. بدون درمان، می‌تواند کشنده باشد، به‌ویژه در موارد پیشرفته یا در گیرندگان پیوند ریه. تشخیص زودهنگام و اجتناب از عوامل محرک می‌تواند پیشرفت بیماری را کند کند، اما آسیب‌های موجود معمولاً قابل‌برگشت نیستند. در گیرندگان پیوند ریه، این بیماری شایع‌ترین علت مرگ در پنج سال اول پس از پیوند است.
ترک ویپینگ و سیگار برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری ضروری است
سوالات متداول درباره ریه پاپ‌کورنی
1. آیا ریه پاپ‌کورنی مسری است؟
خیر، ریه پاپ‌کورنی مسری نیست. این بیماری از طریق تماس با افراد دیگر منتقل نمی‌شود و معمولاً به دلیل استنشاق مواد شیمیایی سمی یا عفونت‌های ریوی ایجاد می‌شود.
2. تفاوت ریه پاپ‌کورنی با پنومونی سازمان‌یافته کریپتوژنیک (COP) چیست؟
ریه پاپ‌کورنی (برونشیولیت اوبلیتران) و پنومونی سازمان‌یافته کریپتوژنیک (COP)، که قبلاً به نام BOOP شناخته می‌شد، دو بیماری متفاوت هستند. ریه پاپ‌کورنی معمولاً به دلیل استنشاق مواد سمی یا عوارض پیوند ایجاد می‌شود، در حالی که COP اغلب ناشی از عفونت‌ها، داروها یا بیماری‌های دیگر است و با سرفه بدون خلط همراه است.
3. آیا ریه پاپ‌کورنی می‌تواند خودبه‌خود بهبود یابد؟
خیر، ریه پاپ‌کورنی یک بیماری غیرقابل‌برگشت است. آسیب‌های واردشده به برونشیول‌ها قابل‌ترمیم نیستند، اما با درمان و اجتناب از عوامل محرک می‌توان از بدتر شدن آن جلوگیری کرد.
4. چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به ریه پاپ‌کورنی هستند؟
افرادی که در معرض مواد شیمیایی سمی مانند دی‌استیل، استالدهید، یا فرمالدئید قرار دارند (مانند کارگران برخی صنایع یا کاربران ویپ)، بیماران مبتلا به بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید، و گیرندگان پیوند ریه یا مغز استخوان در معرض خطر بیشتری هستند.
5. آیا خوردن پاپ‌کورن می‌تواند باعث ریه پاپ‌کورنی شود؟
خیر، خوردن پاپ‌کورن به‌خودی‌خود باعث این بیماری نمی‌شود. ریه پاپ‌کورنی به دلیل استنشاق مواد شیمیایی مانند دی‌استیل در محیط‌های صنعتی یا ویپینگ ایجاد می‌شود، نه مصرف خوراکی پاپ‌کورن.
نتیجه‌گیری
ریه پاپ‌کورنی یک بیماری جدی ریوی است که نیاز به تشخیص زودهنگام و مدیریت مداوم دارد. اگرچه درمانی برای این بیماری وجود ندارد، اجتناب از عوامل محرک، استفاده از داروها و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. افرادی که در معرض مواد شیمیایی سمی هستند یا پیوند ریه انجام داده‌اند، باید به‌طور منظم تحت نظر پزشک باشند تا از پیشرفت این بیماری جلوگیری شود.
گردآوری:بخش سلامت بیتوته
