معرفی مسجد رحیم خان؛ بزرگترین مسجد قدیمی اصفهان
- مجموعه: مکانهای زيارتي ايران و جهان
مسجد رحیم خان اصفهان، تلفیقی از معماری مدرن و سنتی
مسجد رحیم خان ( به انگلیسی : Rahim Khan Mosque ) یکی از بزرگترین مساجد اصفهان مربوط به دوره قاجار است که چهار ایوان دارد و از ترکیب غیر معمول سبک ها در تزئینات آن استفاده شده است. مسجد رحیم خان اصفهان در خیابان طالقانی واقع شده است.
علت نامگذاری این مسجد این است که بانی اولیه مسجد، میر سید حسن مجتهد اصفهانی بوده است که قبل از اتمام کار مسجد ، درگذشت و بنای مسجد به وسیله محمد رحیم خان و برادرانش که در آن روزگار بیگلر بیگی اصفهان بود، به پایان رسید.
مقبره میر حسن نوئی که بانی اول مسجد بوده در همین مسجد و در حیاتی جدا قرار گرفته است. در کنار مقبره ایشان میتوانید مقبره سید حسن مدرس و بقعه تعدادی از روحانیون درگذشته را مشاهده کنید.
این اثر تاریخی در 12 مهر 1377 با شماره ثبت 2124 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد رحیم خان یکی از بناهای جالب و نفیس اصفهان است. تکمیل ساختمان این مسجد از سال 1290 – 1304 طول کشیده است.
شبستان مسجد رحیم خان یکی از بزرگترین شبستان های اصفهان است.
سبک معماری مسجد رحیم خان
سبک معماری ، خطوط و تزئینات مسجد رحیم خان شباهت زیادی با مسجد سید دارد و محققان بر این عقیده اند که بعضی از کتیبه های این مسجد از مسجد سید گرداوری شده است.
مسجد رحیم خان یک مسجد چهار ایوانی است.
پلان مسجد دارای سه در است که در شمالی آن وسعت بیشتری داشته و کاشی کاری شده است و با دالانی دراز به صحن مسجد می رسد که در آن جا میتوانید شبستانی زیبا را مشاهده کنید.
مسجد سه ایوان جنوبی ، شرقی و غربی دارد و در سمت شمالی مسجد شبستان زمستانه قرار گرفته است.
ایوان جنوبی مسجد بزرگتر از سایر ایوان ها است که کاشی کاری های بسیار زیبایی دارد .
گلدسته های مسجد روی ایوان شرقی بنا قرار گرفته اند.
سقف مسجد آجری با زاره های مرمری و کاشی های زیبا است.
شبستان اصلی مسجد در سمت قبله به سه قسمتتقسیم شده که هر قسمت دارای چهار ستون سنگی بزرگ به قطر 80 سانتیمتر هستند که قطر آن ها در قسمت پایه و سرستون ها به 120 سانتی متر می رسد.
مرکز شبستان زیر گنبد قرار گرفته است. کف گنبد خانه با کاشی های 20* * 20 فیروزه ای و کف قسمتها چپ و راست با خشت خام پوشیده شده است.
دور گنبد 16 پنجره جایگذاری شده است و زیر گنبد چوب های زیادی به صورت شبکه ای نصب شده اند و به تیرک چوبی بزرگی تکیه داده شده ا ند تا وزن گنبد را تحمل کنند.
در بخش ورودی ایوان ، یک سنگاب ( جام سنگی بزرگ ) نصب شده که ارتفاع آن تا کمر انسان می رسد . در شمالی ترین قسمت حیاط مسجد هم سنگاب کوچکتری نصب شده ا ست.
در حیاط مسجد ، دو سکوی نماز شمالی و جنوبی در دو طرف حوض قرارگرفته است که هر کدم محرابی جدا دارد.
در دو سمت شرق و غرب فضای گنبد خانه ، دوراهروی ورودی است که به کوچه های شرقی و غربی مسجد می رسد.
حوضخانه و سرویس بهداشتی در قسمت جنوبی سردر شرقی قرار گرفته اند که هم به بیرون مسجد و هم به داخل مسجد ، در دارند.
حوضخانه مسجد دارای چهار ستون سنگی و حوضی چهار گوش است.
شبستان شمالی فضایی چهل ستونی و زیبا دارد که یک متر پایین تر از حیاط مسجد است.
این شبستان دارای 7 درگاه است که درگاه میانی ، ورودی و بقیه پنجره هستند. در امتداد شرق به غرب دارای چهار ردیف ستون سنگی و ردیف ستون آجری در طرفین است. در امتداد شمال به جنوب دارای 6 ردیف ستون سنگی هشت ضلعی و ستون های آجری مربعی است.
در سمت غربی شبستان دالانی زیبا ساخته شده که با یک چرخش به سمت غرب و به یک هشتی بزرگ وارد می شود که سردر شمالی مسجد از بازارچه به این هشتی راه دارد.
کتیبه های مسجد رحیم خان اصفهان
کتیبه ای که در سردر شرقی مسجد با خط ثلث سفید روی زمینه کاشی خشت لاجوردی نوشته شده مربوط به سال 1301 هجری است و در آن به نام ناصرالدین شاه و ظل السلطان و محمد رحیم خان و برادران او محمد کریم خان و محمد حسین خان اشاره شده است.
برادران محمد رحیم خان بعد از وفات او ، بنای مسجد را تکمیل نمودند.
در ایوان جنوبی مسجد در قسمت نمای خارجی کتیبه ای به تاریخ 1304 هجری قمری و به خط ثلث سفید روی زمینه کاشی خشت لاجوردی ، وجود دارد که آیات قرآن روی آن نوشته شده است. خطاط این کتیبه ، محمدباقر شیرازی است.
در اطراف همین ایوان شعر هایی با خط نستعلیق سفید و باز هم روی کاشی های خشت لاجوردی نوشته شده که معمار مسجد را به نام استاد آقا جوئی و نویسنده خطوط را با نام حسن خان معرفی می نماید. تاریخ این کتیبه ها هم مربوط به سال 1304 هجری قمری است.
محراب مسجد رحیم خان به شکلی زیبا با کاشی و کتیبه تزئین شده است. اطراف محراب با خط ثلث سفیدروی کاشی های لاجوردی آیات قرآن نوشته شده است.
در مسجد رحیم خان سنگاب نفیس و سکپارچه ای قرار دارد که با خط نستعلیق برجسته به تاریخ 1299 هجری قمری روی آن نوشته هایی ثبت شده است.
شبستان مسجد و گنبد و داخل آن در زمان ساخت بنای مسجد به دلیل درگذشت بانی مسجد کاشیکاری نشده بود بنابراین ضلع شمالی مسجد ، شبستان بزرگ و باشکوهی دارد که کاشیکاری هایش مربوط به سال 1378 هجری قمری است.
روی سردر شمالی مسجد هم با خط ثلث سفید روی کاشی های لاجوردی آیات قران نقش بسته اند.
شبستان ، درگاه ، ایوان و جدار بیرونی گنبد مسجد بازسازی شده اند.
مقبره های مسجد رحیم خان اصفهان
مقبره میرحسن ، بانی مسجد که دارای گنبد خانه ای بزرگ با طرح چلیپایی است. این گنبد ترکیبی از دو گنبد روی ه م است. گنبد پایینی بزرگ و نیمکره است و گنبد بالایی بر روی یک استوانه قرار گرفته و شکل پیازی کشیده دارد. پنجره مقبره به کوچه شرقی باز می شود که مردم در کنار آن شمع روشن می کنند. ضریح آلومینیومی بزرگی در وسط مقبره قرار دارد که 3 سنگ قبر به ارتفاع بیش از 1 متر در آن قرار گرفته اند.
چند سنگ قبر دیگر و سنگ قبر مرمری ونفیس قدیمی مربوط به میرزا آقا خان محاسب و الدوله فرزند حسینقلی خان ( یک یاز مشایخ نعمت الهی صفی علی شاهی که تالیفات متعددی دارد ) در این محل وجود دارد.
احتمالا رحیم خان بیگلر بیگی و برادرانش هم در این محل دفت شده است ولی سنگ قبری از آنها دیده نمی شود. سطح حیاط مسجد و مقبره حدود چهار پله از سطح بازارچه رحیم خان در ضلع شالی مسجد و کوچه های اطراف مسجد ، پایین تر است.
آدرس و مسیر دسترسی به مسجد رحیم خان اصفهان
آدرس : این مسجد در ابتدای محله نوی شیرازی ها و متحل به حله در بکوشک قرار دارد.
1 - خیابان طالقانی ، کوچه نارون ، خیابان مسجد رحیم خان
2 - خیابان میرداماد ، کوچه رحیم خان
3 – دروازه دولت ، پشت ساختمان جهان نمان ، کنار مادی فدن ، کوچه سلت
گردآوری : بخش گردشگری بیتوته