تقویم تاریخ - 13 مهر

مجموعه: تقویم تاریخ

ژوستين دوم امپراتور روم كه دو بار از خسروانوشيروان شكست نظامي خورده و از فرط اندوه خودرا بازنشسته و خانه نشين كرده بود پيش از كناره گيري، ژنرال تيبريوس را جانشين خود ساخته بود تا بتواند از عهده ارتش ايران برآيد كه تيبريوس هم در جنگ اكتبر 579 شكست خورد، ولي ديگر ژوستين دوم زنده نبود تا خبر اين شكست را بشنود. او پنجم اكتبر سال 578 (درست يك سال پيش از شكست تيبريوس) در انزوا و در 58 سالگي درگذشته بود.

پس از پيروزي اكتبر 579 ميلادي، طولي نكشيد كه خسروانوشيروان، شاه وقت ايران، پس از 48 سال سلطنت درگذشت. وي نقشه اخراج روميها از سوريه را شخصا طرح كرده بود.

در دوران حكومت انوشيروان دادگر مرزهاي ايران تقريبا به حدود مرزهاي ايران در دوران هخامنشيان رسيده بود. وي هونها را از منطقه تاجيكستان و شمالشرقي افغانستان امروز اخراج كرد، حكومت روم شرقي را خراجگزار ايران ساخت، امتيازهاي طبقاتي را كاهش داد، نظام قضايي را اصلاح و كدخدايان و دهداران را انتخابي و بيگاري ارباب از رعيت را لغو كرد. به دستور او مدارس فراوان تاسيس شد. وي تاليف و ترجمه كتاب از هندي و يوناني را تشويق كرد و براي اين منظور يک سازمان دولتي ويژه به وجود آورد که ترجمه کليله و دمنه از هندي يکي از کارهاي اين سازمان بوده است. خسرو انوشيروان عمارات تازه در كاخ تيسفون [طاق كسري] ساخت و در شهرها دفاتر ويژه داير كرد كه درد دل مردم را به وي اطلاع دهند. خود او هر چند روز يک بار ديدار عمومي ( اصطلاحا : بار عام ) داشت و در اين ديدار شخصا شکايات مردم را دريافت و به درد دلها و خواستهايشان توجه مي کرد. گهگاه که مردم براي اعلام شکايات و درخوستهاي خود در برابر کاخ تيسفون اجتماع مي کردند، شخصا در بالکن کاخ حضور مي يافت و اظهارات آنان را مي شنيد.

مورخان قرون وسطا - قرنها پس از وي - با بررسي کارهاي خسرو انوشيروان، بر نام او صفت «دادگر» را اضافه کردند و در دهه دوم قردن چهاردهم هجري خورشيدي که زرتشتيان هند چند مدرسه در تهران ساختند و به آموزش و پرورش ايران هديه کردند، نام بزرگترين آنها را که در خيابان انقلاب قرار دارد «انوشيروان دادگر» گذاردند که دهها سال بهترين دبيرستان دختران پايتخت بود.

در زمينه نظامي، به نوشته مورخان روم شرقي، خسرو انوشيروان بازگشت و فرار سرباز ايراني در جنگهاي دفاعي (نه تعرضي) را اکيدا ممنوع و براي آن مجازات سخت در نظر گرفته بود و چنين سربازي پيش از مجازات، از موهبت ايراني بودن خلع مي شد، زيرا سرباز ايراني نبايد در جنگهاي دفاعي به دشمني که چشم طمع به وطن او داشت، پشت مي کرد. به نوشته اين مورخان، سربازان ايراني هر روز دو بار در جمع خود ( به اصطلاح امروز صبحگاه و شامگاه ) با صداي بلند مي گفتند: ايستادگي براي حفط ميهن و هم ميهنان يا مرگ.

1981م:«گلوريا گراهم (هالوارد) » بازيگر فيلمهاي سينمايي آمريكا پنجم اكتبر سال 1981 در جريان ايفاء نقش در يك فيلم در دست توليد در گذشت . او به سرطان مبتلاء بود ولي گمان نمي رفت كه به اين سرعت از پاي در آيد.

گلوريا از 9 سالگي وارد كار سينما شده بود ، زيرا كه مادرش هم بازيگر فيلم و نمايش بود. گلوريا به دليل داشتن آموزش كامل در هنرهاي دراماتيك و معلمان خوب در كار خود يك هنرمند كامل بود.

1887م:پنجم اكتبر زاد روز«رنه كاسين» حقوقدان فرانسوي و مبارز تامين حقوق بشر و نويسنده اعلاميه جهاني حقوق بشر است كه بسال 1887 به دنيا آمد و بيستم فوريه 1976 درگذشت. وي كه سالها رئيس دادگاه اروپايي حقوق بشر بود در سال 1968 برنده جايزه صلح نوبل شد.

رنه كاسين كه از يهوديان فرانسه بود عقيده داشت كه مشكل بزرگ بشر از پيدايش تاريخ در چهار هزار سال پيش از ميلاد تا كنون نقض حقوق مسلم و طبيعي او بوده و تا اين مسئله حل نشود، بشرنيكبخت نخواهد شد و جنگ و جدال، عصيان و جرم به پايان نخواهد رسيد.

اين حقوقدان و قاضي تكليف رديف اول سازمان ملل را نظارت بر اجراي حقوق انسانها در همه جوامع مي دانست و خواستار ايجاد «دادگاههاي بين المللي متعدد رسيدگي به نقض حقوق بشر» بود تا تبعه هر كشور بتواند برضد دولت متبوع به اين دادگاهها دادخواست بدهد و در طول رسيدگي و پس از آن از امنيت و مصونيت برخوردار باشد و تسهيلات لازم براي دسترسي او به چنين دادگاههايي فراهم شود و يك ضابطه بين المللي براي تضمين اجراي احكام اين دادگاهها تدوين گردد.

دفاعيات او از پيشنويس اعلاميه جهاني حقوق بشر بود كه اين اعلاميه در سال 1948 (البته با اصلاحاتي كه در پيشنويس آن بعمل آمد!) به تصويب مجمع عمومي سازمان ملل رسيد و بعدا پارلمانهاي دولتهاي عضو آن را تصويب كردند.

مرور زمان بر درستي عقايد «رنه كاسين» صحه گذارده ولي هنوز گامي موثر براي نظارت بر رعايت حقوق بشر برداشته نشده و كميسيون بين المللي حقوق بشر اختيارات اجرايي ندارد و برخي از جمعيتهاي داوطلبان كمك به قربانيان نقض حقوق انساني هم عامل سياستهاي معيني هستند و همگان را پوشش نمي دهند و بدون اشاره قبلي به آنها! راسا اقدامي بعمل نمي آورند.

1945م:"نشست با رسانه هاMeet the Press" كه نخستين بار در پنجم اكتبر سال 1945 از راديو پخش شد و مورد استقبال قرار گرفت و سپس به شبكه هاي تلويزيوني راه يافت از آغاز سده 21 دست كم هفته اي يك صفحه از روزنامه ها را به خود اختصاص داده و پر خواننده ترين مطلب آنها شده است. توجه به اين مطلب در روزنامه ها عمدتا به اين لحاظ است، كه در تلويزيونها كه يكشنبه ها پخش مي شود، سفارشي و دولتي شده است و دولتمردان براي دفاع از سياست هاي خود؛ از شبكه ها مي خواهند كه آنان را به حضور در اين برنامه دعوت كنند و پس از بيان مطالبي طولاني به چند پرسش كه ظن قوي براين است كه پرسشگران هم از پيش آماده شده و يا تلفن ويژه شبكه را در كنترل گرفته اند پاسخ مي دهند.

طرز كار از اين قرار است كه روزنامه يك موضوع و يا مساله روز را در نظر مي گيرد و از يك هفته پيش برگزاري، ضمن اعلام آن چند روزنامه نگار معروف را هم انتخاب مي كند، از شماري كارشناس و صاحبنظر مربوط دعوت به عمل مي آورد، مقام يا مقامات دولتي و پارلماني و ... در ارتباط با مساله هم دعوت مي شوند و به تناسب گنجايش سالن يا اطاق، گروهي از مردم نيز در روز تعيين شده به عنوان تماشاگر و پرسشگر حضور مي يابند. پرسشها مي تواند تلفني،با "فاکس" و يا "ايميل" باشد كه اگر تلفني باشد، پيش از جلسه ضبط و در جلسه پخش مي شوند. ميز بيضوي است كه روزنامه نگاران در يك طرف آن و مقامات و كارشناسان در سوي ديگر مي نشينند. معمولا سردبير كل و يا سردبير اجرايي (معاون اول او) رياست جلسه را بر عهده مي گيرد. هر پرسش وارده توسط يك روزنامه نگار حاضر در جلسه خوانده مي شود (ممكن است روزنامه نگار راسا خود سئوال كند) و پس از شنيدن پاسخ مقام و كارشناس، بحث شروع مي شود. ممكن است كارشناس و يا مقام در خانه و يا دفترش پاسخ بگويد ولي پاسخ او به صورت زنده در جلسه پخش مي شود تا بشود درباره اش بحث كرد. شرح اين مذاكرات دو روز بعد در روزنامه چاپ مي شود و روزنامه سپس به درج اظهار نظرهاي وارده درباره آن مي پردازد و گاهي يك موضوع در چند جلسه مطرح مي شود. روابط عمومي هر روزنامه بلافاصله پس از جلسه، خلاصه مذاكرات را به رسانه هاي ديگر از جمله خبرگزاري ها مي دهد. بعضي اوقات تلويزيونهاي محلي به پخش مستقيم مذاكرات جلسه مي پردازند و خبرنگاران بعدا آن موضوع را مستقلا دنبال مي كنند و ....

2005م:شبكه تلويزيون عمومي آمريكا با لگو بالا كه در سال 2005 داراي 379 ايستگاه بوده است پنجم اكتبر 1970 تاسيس شد. اين شبكه قبلا، تنها يك فرستنده تلويزيوني آموزش و پرورشي بود.

پي بي اس (سرويس سخن پراكني عمومي) موسسه اي است غير انتفاعي كه هزينه هاي آن از محل اعانات مردم و موسسات و دارايي كساني كه وصيت مي كنند پس از مرگشان به اين موسسه داده شود تامين مي شود و آگهي تجاري نمي گيرد و تجاري نيست، ولي نام شركتهايي را كه اعانات كلان مي دهند با بر شمردن توليدات آنها ذكر مي كند. کسري هزينه آن را،اگر مجلس نمايندگان تصويب کند، دولت آمريکا به نام کمک به آموزش عمومي مي پردازد. اين شبكه كه دولتي نيست توسط هيات امناء اداره مي شود، مركز آن در الكساندريا (همسايه ديوار به ديوار شهر واشنگتن) است و گفته مي شود كه اخبار را کاملتر پخش مي كند. اين شبكه داراي ميز گردهاي متعدد براي بحث درباره موضوعهاي روز و مصاحبه با افراد است. هدف عمده « پي بي اس» آموزش عمومي (مردم) و ارتقاء سطح اطلاعات و معلومات آنان اعلام شده است كه مي كوشد به آن وفادار بماند و پي در پي از بينندگانش مي خواهد كه اگر انحرافي در اين هدف مي بينند اعلام دارند تا اصلاح كند.

در سال 1994 (1373 خورشيدي) روزنامه دولتي ايران با همين هدف (آموزش عمومي و غير انتفاعي بودن) تاسيس شد، ولي ....

197پیش ازمیلاد:پنجم اكتبر سال 197 پيش از ميلاد (به حساب تقويم گريگوري)،ارتش روم در جنگ Cynoscephalae ارتش مقدونيه را شكست داد و پس از 140 سال سلطه مقدوني ها (جانشینان اسکندر) بر يونان، بخشی از جزایر مديترانه و ايلري (يوگسلاوي) پايان يافت. با اضمحلال حکومت جانشينان اسکندر بر اروپای جنوبی، روميها ابرقدرت غرب شدند و این مقام را قرنها برای خود حفظ کردند. در طول این مدت، چشم از تصرف شرق برنداشتند که منجر به دهها جنگ با ایران شد که جز در دو جنگ، پیروزی همواره با ایرانیان بود.

رومی ها پس از پایان دادن به حکومت اسکندری ها در اکتبر 197 پیش از میلاد، كتابهاي انديشمندان يوناني و آثار هنري اين كشور را با خود بردند و از دانشمندان و اندیشمندان آتني خواستند كه به شهر رم مهاجرت كنند و در آنجا به فعاليت ادامه دهند که هدف از اين اقدام، شکوفا شدن دانش و ادب در همه اروپا (غرب) بود. دمکراسی روم عمدتا نتیجه انتقال همین نوشته ها و اندیشمندان یونانی به شهر رم بوده است.

1517م:سلطان سليم امپراتور عثماني پنجم اكتبر 1517 در قاهره اعلام كرد كه از آن پس عثماني آقاي همه مصر خواهد بود. سلطان سليم پنجم ژوييه 1517 قاهره را تصرف كرده بود و سه ماه طول كشيده بود تا بقيه مصر را تسخير كند. سلطه عثماني بر مصر نزديك به چهار قرن طول كشيد. سليم سه سال پيش از تصرف مصر، در جنگ چالدران بر شاه اسماعيل صفوي که فاقد اسلحه آتشين (توپ و تفنگ) بود غلبه كرده بود.

سليم در سال 1512 با كمك جان نثارها (گارد ويژه عثماني ها) دست به كودتا زده بود و برادران و عموزادگان خود و ساير مدعيان را كشته و در استانبول بر كرسي سلطنت نشسته بود. وي درست يك سال پس از برقراري يك حكومت مرکزي نيرومند در ايران كه از كابل تا بغداد را زير يك پرچم در آورده بود، روي كار آمده بود.

شاه اسماعيل از سال 1501 ميلادي تا 1511 محمد خان شيباني (شيبك خان) سركرده ازبكان و متحد عثماني را از ميان برده بود و «بابر» را از جانب خود حاكم كابل كرده بود. همچنين ياغيان مازندران، گرگان، يزد و ديار بكر را به اطاعت در آورده بود و درسال 1508 نيز بغداد را متصرف شده بود و شيعه اثناي عشري را مذهب رسمي ايران قرارداده بود و در اين شرايط، عثماني كه قصد توسعه قلمرو خود را در غرب داشت و مدعي رهبري جهان اسلام را بود با رقيب قدرتمندي در شرق مرزهايش روبرو گرديد و مجبور شد متوجه ايران شود تا از پشت خنجر نخورد و اين معارضه و درگيري بيش از سه قرن طول كشيد.

1665م:پنجم اكتبر سال 1665 دانشكاه «كيلKiel» در بندر كيل آلمان (ايالت شمالي شلسويك ـ هولشتاين) تاسيس شد كه امروز340 ساله مي شود. اين بندر كه بعدا بزرگترين پايگاه دريايي آلمان در درياي بالتيك شده بود در جريان جنگ جهاني دوم، توسط متفقين ويران شد و پس از جنگ، تلاش چشمگير براي بازسازي آن بعمل نيامد زيرا انگليسي ها در دو جنگ جهاني از ناوگان مستقر در اين بندر آسيب فراوان ديده بودند. با وجود اين، دانشگاه كيل نوسازي شد، اما در ساختمانهاي متعدد و به دور از يكديگر. جمعيت بندر كيل هنوز هم از 250 هزار تن تجاوز نكرده است!.

1877م:پنجم اكتبر 1877 چيف جوزف رئيس قبيله سرخپوستي «ني مي پو (Nee - Me - Poo (People » در آخرين جنگ خود در شمال غربي آمريكا و 40 كيلومتري مرز كانادا، هنگامي كه مشاهده كرد 200 تن از مردان او بر اثر شليك توپ كشته شدند دست از جنگ كشيد و با اين شرط تسليم ژنرال «نلسون ميلز» فرمانده آمريكايي شد كه به واشنگتن برود و شخصا با «هيزHayse» رئيس جمهور وقت آمريكا مذاكره كند. چيف جوزف كه مردي روشنفكر و صلح طلب بود و با هدف پيشگيري از جنگ با نظاميان آمريكايي، مسيحي شده و نام خود را از «هين ماتون يالاكتيتHinmaton Yalaktit» به جوزف تغيير داده بود، با هر تدبيري كه بكار برده بود نتوانسته بود از تصاحب اراضي قبيله توسط مهاجران اروپايي ممانعت كند. وي بالاخره تصميم به دفاع مسلحانه گرفت كه به علت نداشتن توپ، در آن موفق نبود. بوميان «ني مي پو» كه در ايالت هاي شمال غربي آمريكا (واشنگتن، آيداهو و اورگون) مي زيستند، آخرين دسته از مهاجرين «سيبريايي ـ مغول ـ چيني» بودند كه در طول هزاره قبل به قاره آمريكا مهاجرت كرده بودند و تمدني عالي داشتند. در مذاكرات چيف ژوزف با هيز، رئيس جمهوري آمريكا پذيرفت كه بوميان «ني مي پو» به اكلاهما اعزام نشوند ولي بايد از بسياري از اراضي خود دست بردارند. ني مي پو به معناي «مردم» است، فرانسويان اين قبيله را «نز پيرسNez Pierce» مي خواندند. چيف جوزف پس از مذاكره با رئيس جمهوري آمريكا، بقيه عمر را گوشه عزلت گزيد و به تدريج افكار سوسياليستي پيدا كرد و به انتقاد از سياست هاي دولت آمريكا پرداخت و يك بار گفت: روزي فرا خواهد رسيد كه در همه جهان عدالت و برابري همه انسانها تامين خواهد شد. اظهارات چيف جوزف كه در مصاحبه هايش با مطبوعات انتشار يافته بعدا در كتابي جمع آوري شده است. وي كه مورد تحسين سوسياليست هاي جهان است در سال 1904 درگذشت.

1908م:پنجم اكتبر سال 1908 بلغارستان كه قرنها ضميمه عثماني بود از اين كشور جدا شد و اعلام استقلال كرد. اين اقدام باعث جنگ دو كشور شد که به جنگ بالكان (درگیری چند دولت این منطقه) منجر گرديد زيرا بلغارستان مستقل، مدعي اراضي ديگري هم بود و روسيه از اين ادعاي بلغارستان حمايت مي كرد.

1937م:پنجم اكتبر سال 1937، جامعه ملل (نخستین سازمان ملل) اعلام كرد كه قانون شكني و بي اعتنايي به اصول و ارزشها در سراسر جهان به صورت يك بيماري همه گير در آمده است و تمدن بشري را تهديد مي كند. در اين اعلاميه تاكيد شده بود كه قضات بايد دقت بيشتري در مبارزه با قانون شكنان كنند و دستگاه قضايي، پليس و سازمانهاي بازرسي و تحقيق هرکشور از اختيارات خود براي احقاق حق، قطع فعالیت متجاوزان به اموال افراد و جامعه (دولت) و برقراري نظم و امنيت نهایت بهره گیری را بعمل آورند و مدارس با اصلاح برنامه ها، انسان قانونمند و پایبند به اصول و ارزشها بسازند.

1990م:پنجم اكتبر 1990 «ماير كاهان» روحاني يهودي و موسس اتحاديه دفاعي يهود به دست يك عرب به نام السعيد در نيويورك كشته شد. وي كه در آمريكا به دنيا آمده و در همينجا تحصيل كرده بود بعدا به اسرائيل رفته بود و در آنجا حزب افراظي و تند رو « كاچ » را تاسيس كرده بود. تندروي كاهان به حدي بود كه مقامات دولت اسرائيل هم او را هوادار تبعيض نژادي مي دانستند و يك بار زنداني كرده بودند. پس از قتل كاهان پسرش اداره امور حزب او را برعهده گرفت كه اونيز كشته شد.

2005م:جورج دبليو بوش رئيس جمهوري آمريكا در اکتبر 2005 بانو «Harriet Miersهريت مايرز» را كه در گذشته وكيل قضايي شخص او در تكزاس بود به عنوان قاضي ديوان عالي آمريكا به سناي اين كشور معرفي كرد. به نوشته برخي از رسانه ها، بوش با اين عمل، خود را وارد جنجالي ديگر كرده بود مخصوصا که بانو مايرز سابقه كار قضاوت هم نداشت و پس از فراغت از تحصيل در رشته حقوق، تنها به کار وکالت قضايي پرداخته بود. بوش پس از احراز مقام رياست جمهوري آمريكا، بانو مايرز را با خود به واشنگتن برده و كارمند دفتر كاخ سفيد كرده بود كه بعدا معاون دفتر و سپس مشاور قضايي وي شده بود.

بوش اين پيشنهاد را در حالي به سنا داده است كه دكتر «فريستFrist» رئيس اكثريت سنا (جمهوريخواه و دوست او) متهم به سوء استفاده در معاملات سهام شده، براي «تام ديليTom Delay» رئيس جمهوريخواه اكثريت مجلس نمايندگان و دوست ديگر او به اتهام دو مورد سوء استفاده از مقام قرار مجرميت صادر گرديده و به گزارش ايران تايمز، روزنامه دو زبانه چاپ واشنگتن (شماره1767)، در اين باره از «ديويد حسين صفويان» مشاور ايراني كاخ سفيد بازپرسي قضائي شده بود. (طبق گزارش ايران تايمز، صفويان مشاور ارشد كاخ سفيد در امور خريدهاي دولتي (فدرال) بود. بوش داراي سه مشاور ارشد ايراني ديگر هم بوده است.).

سناي آمريکا در پي انتقاد رسانه ها و اعتراض خبرگان قضايي و کشف اين موضوع که بانو مايرز احتمالا در برکنارکردن چند داستان مخالف دست داشته؛ پيشنهاد قاضي ديوان عالي شدن او را رد کرد، ولي اتهام کمک به اخراج دادستانها براي او همچنان باقي مانده است.

2005م:كميسيون تعيين برندگان جوايز نوبل سال 2005 در رشته فيزيك چهارم اكتبر 2005 ، دو فيزيكدان آمريكايي و يك فيزيكدان آلماني را كه هر سه در رشته فيزيك نور موفقيتهايي داشته اند برنده اين جايزه اعلام كرد.

برنده آلماني اين جايزه پروفسور تئودور هائنشTheodor Haenesch بود. دو آمريكايي برنده اين جايزه مشترك «روي گلابرRoy Glauber» و «جان هالJohn Hall» بودند.

2005م:كارشناسان وزارت امنيت ملي آمريكا كه بر حسب انتخاب خود، فيلترهاي هواكش ساختمانها را معاينه و بازرسي مي كنند در روزهاي 24 و 25 سپتامبر 2005 در شش فيلتر در نقاط مختلف شهر واشنگتن ميكروب «تولارمياTularemia» كشف كرده بودند ولي هنوز معلوم نيست كه وجود اين ميکرب در فيلتر هواکش ها، جنبه تروريستي داشته باشد. اين ميكروب كه عامل نوعي آنفلوآنزا است، در آمريكا به ندرت ديده شده است. در سال 2004 تنها 60 مورد از اين بيماري در ايالات متده ثبت شده بود. به گزارش شبكه «اي بي سي»، بررسي در اين زمينه ادامه دارد.

1713: «ديدروDenis Diderot»فيلسوف، نويسنده و روشنفكر فرانسوي كه دايره المعارف را براي گسترش آگاهي هاي مردم تاليف كرد به دنيا آمد، 71 سال عمر كرد و پيروزي انقلاب فرانسه را كه در آرزويش بود به چشم ديد.

1793: انقلاب فرانسه آزادي مذهب را در اين كشور اعلام داشت و انحصار مذهبي (كاتوليك) پايان يافت.

1864: يك توفان دريايي شهر كلكته هند را ويران ساخت و 60 هزار تن را بي جان كرد.

1944: يك جت جنگنده آلماني از نوع «ام ـ اي 262» ساخت «مسراشميت» در جبهه فرانسه سرنگون شد. اين نخستين جنگنده جت است كه در طول تاريخ با آتش دشمن سرنگون شده است. در آن زمان آلمان (لوفت وافه) تنها كشور جهان بود كه جت جنگنده در اختيار داشت كه مهندسان آلماني آن را اختراع كرده بودند.

1947: تذكر ترومن به ملت آمريكا، نخستين اعلاميه يك رئيس كشور بود كه از زبان خود از تلويزيون پخش شد.

2000: سلوبودان ميلوشويچ از رهبري يوگوسلاوي كناره گيري كرد تا شايد دشمني آمريكا و غرب با او كاهش يابد و آرامش بگذارند كه ديديم چنين نشد و او را دزدانه گرفتند و به زندان لاهه بردند و اينك در آنجاست.

منبع:iranianshistoryonthisday.com