آموزش کاشت زعفران و شرایط کاشت و پرورش زعفران مرغوب

مجموعه: گیاهان،حیوانات و آکواریوم

آموزش کاشت زعفران و شرایط کاشت و پرورش زعفران مرغوب

آموزش کاشت و پرورش زعفران

زعفران (Crocus sativus) از تيره زنبق سانان (Iridaceae) می باشد. زعفران گياهی است علفی، چند ساله، دارای کورم ( پداژه ) سفيد رنگ که روی آن جوانه های راسی و جانبی وجود دارد. ريشه افشان، کوتاه و به طور معمول از قاعده کورم بر روی يک دايره خارج می شود. گل شامل گلپوش 6 قطعه ای 3 کاسبرگ و 3 گلبرگ، همرنگ و خوشبو، دارای 3 پرچم با بساک زرد رنگ، مادگی آن دارای خامه سفيد، کلاله 3 شاخه ای و قرمز رنگ است.

برگ ها باريک و بلند به رنگ سبز تيره يا چمنی به طول حدود 20 تا 50 سانتیمتر، به تعداد 11- 5 برگ، گل ها و برگ ها داخل لوله ای غشايی به نام اسپات (چمچه) قرار می گيرند که وظيفه حمايت برگ و گل تا خارج شدن از خاک را به عهده دارد. اين گياه سه گان می باشد و توليد بذر نمی کند.

آموزش کاشت و پرورش زعفران مرغوب

زعفران، که به طلای سرخ معروف است، یکی از ارزشمندترین محصولات کشاورزی است که به دلیل خواص دارویی، رنگ دهی و عطر فوق العاده، تقاضای بالایی دارد. در این مقاله به طور جامع روش های کاشت، شرایط مناسب برای پرورش زعفران و نکات کلیدی برای تولید محصول باکیفیت بررسی می شود.

شرایط اقلیمی مناسب برای کاشت زعفران

زعفران گیاهی مقاوم است که در شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک رشد می کند. زعفران گیاهی است گرمسیری و در نقاطی که آب و هوای معتدل داشته و دارای تابستان های گرم و خشک و آفتابی و پاییز و زمستان نسبتا ملایم دارد، به خوبی رشد می کند و می شود در این مناطق کاشت زعفران را انجام داد. لازم به ذکر است که این موضوع ممکن است در همه شرایط صادق نباشد زیرا احتمال دارد گیاه به صورتی با محیط سازگار شود چنانچه در همدان که در ردیف شهرهای سردسیری ایران است، زراعت و کاشت زعفران نتایج رضایت بخشی داده است. مهم ترین شرایط اقلیمی برای کاشت زعفران عبارتند از:

دما: زعفران در فصل رشد (پاییز و زمستان) به دمای معتدل نیاز دارد و در تابستان های گرم و خشک، پیازهای آن در خواب باقی می مانند. محدوده دمایی مناسب برای رشد زعفران بین 5-35 درجه سانتی گراد است.

ارتفاع از سطح دریا: بهترین ارتفاع برای کاشت زعفران 1000 تا 2000 متر از سطح دریاست.

نور: زعفران نیاز به نور مستقیم خورشید دارد و نباید در مناطق سایه دار کاشته شود.

پیاز زعفران تابستان فعالیت ندارد، دوره بیداری و فعالیت آن از حدود آبان تا اردیبهشت است و با شروع فصل گرما برگ هایش زرد شده و می خشکد و پیاز به خواب می رود پس زمین های گرم و خشک جای مناسبی برای کشت زعفران است.

آماده سازی زمین و کاشت پیاز زعفران

نوع خاک مناسب برای کاشت زعفران :

نوع خاک تأثیر زیادی بر کیفیت و میزان برداشت زعفران دارد. بهترین نوع خاک برای زعفران شامل ویژگی های زیر است:

زعفران در زمین های شور، رسی یا خیلی شنی رشد نمی کند بلکه بهترین نوع خاک برای رشد آن خاک شنی ـ رسی است که مقدار کمی آهک داشته باشد.

خاک لومی شنی یا لومی رسی: خاک باید زهکشی مناسبی داشته باشد و از تجمع آب جلوگیری کند.

pH مناسب: محدوده pH مناسب برای رشد زعفران 6 تا 8 است.

مواد آلی: خاک غنی از مواد آلی و هوموس باعث افزایش کیفیت زعفران می شود.

خاک مزرعه حاصلخیز و شیرین بوده و از علف های هرز پاک باشد در ضمن کاشت گیاه زعفران را باید در زمینی باشد که از چند سال قبل در آن زعفران کشت نشده باشد.

آماده سازی زمین و کاشت پیاز زعفران :

برای کاشت زعفران مراحل زیر را دنبال کنید:

شخم زنی زمین: زمین را به عمق 30 تا 40 سانتی متر شخم بزنید تا خاک نرم شود.

اصلاح خاک: در صورت نیاز، مقدار مناسبی کود دامی پوسیده (15 تا 20 تن در هکتار) به زمین اضافه کنید.

انتخاب پیاز مناسب: پیازهای سالم، درشت (وزن بالای 10 گرم) و بدون بیماری انتخاب کنید.

در این مرحله باید به دنبال پیاز زعفران مرغوب جهت انتقال به خاک باشیم، پیاز باید سالم و به دور از هر نوع آلودگی کنه و قارچ باشد بهترین زمان برای تهیه پیاز از اوایل تیرماه تا اواخر شهریور ماه می باشد. باید حساسیت زیادی در انتخاب پیاز داشته باشیم چون مهمترین و اساسی ترین مسئله در کشت زعفران انتخاب پیازچه سال می باشد.

بعد از تهیه پیاز باید هرچه سریعتر اقدام به کشت آن نماییم زیرا پیازچه وقتی که در هوای آزاد قرار دارد در معرض انواع آفت و بیماری ها می باشد و دلیل دوم اینکه در صورت جمع کردن توده ای پیاز در یکجا باعث افزایش دمای پیازچه ها شده و این شرایط منجر می شود که قوه نامیه پیازچه به شدت پایین بیاید و شرایط برای انواع بیماری ها افزایش یابد، هرچقدر فاصله بین آوردن پیازچه ها تا کاشت آنها کمتر باشد بهتر است.

روش کاشت: پیازها را در عمق 15 تا 20 سانتی متری خاک و با فاصله 10 تا 15 سانتی متر از یکدیگر قرار دهید. برای کاشت پیاز زعفران ابتدا چاله های یک ردیف را با بیل درمی آورند و در داخل هر چاله از 15-3 پیاز قرار می دهند. عمق کاشت پیاز زعفران 20 - 15 سانتیمتر در نظر گرفته و در موقع کاشت سر پیازها باید رو به بالا قرار گیرد. پیازها در عمق 20 سانتیمتری در زمستان از سرما و یخبندان و سایر تنشهای محیطی و در تابستان از گرما زدگی مصون می مانند.

برای کاشت زعفران 5 - 4 نفر شرکت می کنند به این ترتیب که یک نفر با بیل چاله ها را درمی آورند دو نفر پیازهای قابل کشت را به صورت دسته های 3 تا 5 یا 15 تائی انتخاب می کنند.

نفر چهارم پیازها را در داخل چاله ها قرار می دهند و بقیه نفرات کار خود را ادامه می دهند تا تمام زمین زعفران کاشته شود. سرانجام سطح مزرعه را که نامسطح شده با بیل یا ماله ای که صاف و فشرده می سازند تا پیازها به خاک بچسبد. زمین کشت شده به همین صورت تا موقع آبیاری پائیزه رها می شود قبل از آبیاری در حدود 20 - 10 تن کود حیوانی کاملا پوسیده با بیل در سطح زمین پخش می نمایند. پس از انجام عمل کاشت زعفران روی شیارها را با ماله پوشانده و زراعت ردیفی به نظر می رسد.

پوشاندن پیازها: روی پیازها را با خاک سبک بپوشانید و سطح زمین را صاف کنید.

نحوه خرید پیاز زعفران

روش کاشت زعفران :

از روش های مختلف برای کشت زعفران استفاده می شود:

• کشت کپی و چاله ای

• کشت نواری

• کشت کپه ای زعفران

در این روش توسط بیل اقدام به حفر چاله به عمق و عرض ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر می نماییم در این مرحله یک نفر به تعداد ۳ تا ۱۵ عدد پیازچه در داخل هر چاله قرار داده و نفر بعدی اقدام به پوشاندن پیازچه ها توسط بیل می نماید و سطح زمین را مسطح می کند، فاصله هر چاله با چاله بعدی بین ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر در یک ردیف  و با ردیف کناری ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر را در نظر می گیرند.

کشت نواری زعفران

این روش به دو صورت انجام می گیرد :

• کشت نواری معمولی با تراکم کم ۳ تا ۴ تن در هکتار

• کشت آرمانی با تراکم ۸ تا ۱۰ تن در هکتار

• کشت نواری معمولی با تراکم ۳ تا ۴ تن در هکتار

در این روش اقدام به حفر زمین به صورت شیاری توسط بیل یا تراکتور به عمق ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر می نماییم، چند نفر شروع به چیدن پیازچه ها با فاصله هر پیازچه از هم ۸ تا ۱۰ سانتیمتر می نمایند، در مرحله بعد با بیل یا تراکتور اقدام به حفر شیار بعدی می نماییم و خاک شیار جدید را به روی شیاری که پیازچه زعفران داخل آن چیده شده انتقال میدهیم، فاصله هر شیار با شیار کناری ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر می باشد متوسط برداشت در این روش از سال سوم به بعد ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم در هر هکتار می باشد.

کشت آرمانی زعفران

این روش دقیقا مشابه کشت نواری معمولی با تراکم ۳ تا ۴ تن در هکتار می باشد با این تفاوت که فاصله پیازچه ها با پیازچه کناری ۴ تا ۵ سانتی متر و فاصله هر شیار با شیار کناری ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر می باشد، در این روش تراکم پیازچه در واحد سطح ۸ تا ۱۰ تن در هکتار می باشد متوسط برداشت زعفران در این روش از سال سوم به بعد ۲۰ تا ۲۵ کیلوگرم در هکتار می باشد.

زمان کاشت زعفران :

از مرداد ماه تا مهر ماه می توان به کاشت زعفران اقدام نمود. پس از کاشت پیاز زعفران در زمین به مدت 7 ـ 4 و در بعضی مناطق تا 10 سال باقی مانده و محصول می دهد و از این نظر احتیاجی به کاشت مجدد زعفران در سال های بعد ندارد.

آموزش کاشت پیاز زعفران

آبیاری گیاه زعفران :

زعفران به آبیاری کمی نیاز دارد. مراحل آبیاری به شرح زیر است:

آبیاری اول: اولین آبیاری اواسط مهرماه انجام می شود تا پیازها تحریک به رشد شوند.

آبیاری های بعدی: بسته به میزان بارندگی، 3 تا 4 نوبت آبیاری در فصل رشد کافی است.

توقف آبیاری: از اواخر اسفند و اوایل فروردین، آبیاری را متوقف کنید تا پیازها به خواب بروند.

کود دهی مناسب برای زعفران :

تغذیه مناسب گیاه باعث افزایش کیفیت و عملکرد زعفران می شود:

کود دامی پوسیده: در مرحله آماده سازی خاک، 15 تا 20 تن در هکتار استفاده شود.

کودهای شیمیایی:

نیتروژن (30 تا 50 کیلوگرم در هکتار)

فسفر (60 کیلوگرم در هکتار)

پتاسیم (50 کیلوگرم در هکتار)

محلول پاشی: استفاده از اسید هیومیک و عناصر ریزمغذی مانند روی و آهن برای تقویت گیاه توصیه می شود.

آبیاری مناسب گیاه زعفران

آفات و بیماری های زعفران

آفات و بیماری ها می توانند تأثیر منفی بر عملکرد زعفران داشته باشند. مهم ترین آفات و بیماری های زعفران عبارتند از:

کنه زعفران: باعث کاهش رشد و ضعف گیاه می شود. استفاده از سموم مناسب و رعایت تناوب زراعی به کنترل آن کمک می کند.

موش ها و جوندگان: با تغذیه از پیازهای زعفران، خسارت زیادی وارد می کنند. استفاده از طعمه گذاری و تله گذاری روش مناسبی برای کنترل این آفت است.

قارچ های بیماری زا: برخی قارچ ها مانند فوزاریوم و رایزوکتونیا موجب پوسیدگی پیاز زعفران می شوند. استفاده از قارچ کش های مناسب و زهکشی صحیح خاک به کاهش بیماری کمک می کند.

علف های هرز: علف های هرز می توانند با زعفران رقابت کرده و رشد آن را کاهش دهند. حذف دستی علف های هرز برای جلوگیری از رقابت با زعفران ضروری است. وجین دستی و استفاده محدود از علف کش های سازگار با زعفران توصیه می شود.

برداشت زعفران :

زمان برداشت: از اواسط آبان تا اوایل آذرماه.

نحوه برداشت: گل های زعفران را در ساعات اولیه صبح و قبل از طلوع آفتاب برداشت کنید. عملیات گل چینی حدودا 25 ـ 15 روز به طول می انجامد.

جداسازی کلاله ها: بلافاصله پس از برداشت، کلاله ها از گل جدا و در محیط مناسب خشک شوند.

علف های هرز را بعد از برداشت زعفران از بین ببرید

خشک کردن و بسته بندی زعفران :

خشک کردن: کلاله ها را در دمای 35 تا 45 درجه سانتی گراد خشک کنید.

بسته بندی: زعفران خشک شده را در ظروف شیشه ای یا فلزی در محیط خشک و دور از نور نگهداری کنید.

پس از کاشت و برداشت رعفران باید علف های هرز از بین برد

علف های هرز از طریق رقابت با گیاه زعفران از نظر آب و مواد غذایی و نور خورشید سبب کاهش محصول می شود علاوه بر این ممکن است در مراحل کاشت زعفران و برداشت زعفران مزاحمتهایی ایجاد و میزبان تعدادی از بیماریها و حشرات و بخصوص نماتد باشد.

وجین مزرعه در هر موقع که علفهای هرز رشد کردند ضروری است. در مزارع زعفران اولین وجین بعد از آبیاری دوم انجام و این وجین باعث از بین رفتن علفهای هرز مزرعه زعفران می گردد.

بطور معمول اولین وجین زعفران بعد از برداشت گلهای زعفران و دومین آن در صورت لزوم به فاصله در حدود یک ماه قبل از آب سوم انجام می شود. در مورد مبارزه شیمیایی با علفهای مزرعه باید توجه کرد که چون اثر این علف کشها بر روی گیاه آزمایش نشده لذا باید به هنگام رشد بوته های زعفران از مصرف علف کش های شیمیایی خودداری شود.

برداشت زعفران باید صبح زود که گل ها باز می شوند انجام شود

نتیجه گیری :

کاشت و پرورش زعفران نیازمند رعایت اصول دقیق کشاورزی، انتخاب پیاز مرغوب، مدیریت صحیح آبیاری، کوددهی مناسب و کنترل آفات و بیماری هاست. با رعایت این نکات، می توان زعفرانی با کیفیت بالا و بازده اقتصادی مطلوب تولید کرد.

گردآوری: بخش علمی بيتوته