مرگ جنگلهای «دوهزار» و «سههزار» با انتقال آب
- مجموعه: اخبار اجتماعی
- تاریخ انتشار : شنبه, ۱۵ آذر ۱۴۰۴ ۱۳:۳۱
روزنامه پیام ما نوشت: «مدیران تنکابن اعلام میکنند قرار است این آب به تنکابن رامسر و عباسآباد برای شرب برسد.» این را «کورش فلاحتکار»، فعال محیطزیست و نویسنده کارزار «نه به انتقال آب رودخانههای دوهزار و سههزار تنکابن» به ما میگوید. بهگفته او، رودخانه سههزار از سالیان قبل در دستورکار وزارت نیرو برای انتقال آب قرار داشته و حالا هم تنش آبی و تأمین آب شرب بهانهای برای تغییر اکوسیستم و آسیب رساندن به منطقه شده؛ «چطور لولههای قطوری که کار گذاشتهاند قرار است نیاز آبی را برطرف کند؟ ما نسخه بیآبی در منطقه نداریم و چطور استاندار مازندران و مسئولان شهرهای دیگر مقابل این توسعه ناپایدار ایستادگی نمیکنند؟ اگر قرار است مازندران ۳۰ میلیون نفر را میزبانی کند، طبعاً تمام منابعش را از دست خواهد داد.»
او به کارزاری اشاره میکند که ۱۷ آبان خطاب به رئیسجمهور، رؤسای سازمانهای منابعطبیعی و محیطزیست، وزیر نیرو، استاندار مازندران و دادستان تنکابن نوشت؛ کارزاری که در بخشی از آن آمده «طرحهای انتقال آبِ مطالعهنشده و فاقد ارزیابیهای محیطزیستی، با برهم زدن تعادل طبیعی منطقه، کاهش رطوبت و فرسایش خاک را در پی خواهد داشت. چرخه طبیعی موجود و جاری بودن رودخانهها بهسمت دریای کاسپین، بخشی از حلقههای این اکوسیستم پویا است که حیات صدها گونه از گیاهان، جانداران و انسان را تقویت کرده است. دخالت در این چرخه طبیعی، زنجیره حیات را با مشکل مواجه خواهد کرد و فاجعهای جبرانناپذیر در پی خواهد داشت.» در بخش دیگری از متن این کارزار به مشکل آب شرب منطقه هم اشاره شده و فرسودگی شبکه توزیع را عامل اصلی ازبینرفتن آب بیان کرده است؛ نکتهای که بهجای حل آن، بهدنبال بر هم زدن اکوسیستم منطقه هستند. «حدود ۴۰ درصد آب شُرب تولیدی شهرستان تنکابن از طریق لولههای شبکه توزیع، به علت فرسودگی و شکستگی اتلاف میشود. بخش عمدهای از لولههای شبکه توزیع آب شهرستان با عمری بیش از ۵۰ سال و از جنس آزبست، علاوهبر سرطانزا بودن، موجب هدررفت آب تولیدی میشوند. اینک بهجای تخصیص اعتبار بابت تعویض لولهها، اصلاح شبکه و بهبود وضعیت خطوط توزیع، بیش از شش هزار میلیارد تومان بودجه برای انتقال خط لوله آبی با ظرفیت یک هزار لیتر در ثانیه بر روی رودخانه دوهزار در نظر گرفته شده است. تلاش مدیران، بهجای جلوگیری از خونریزی، تزریق هزاران واحد خونی به بیماری است که دچار پارگی عروق است! پروژهای که در ادامه، قصد انتقال آب از رودخانه سههزار و ولمرود شهرستان تنکابن را خواهد داشت.»
آنطورکه فلاحتکار میگوید، رژیم آبی رودخانه چشمهکیله تنکابن، ناشی از چشمهساران و میزان برف و باران است، ولی رودخانههای دوهزار و سههزار علاوهبر این رژیم، از خروجی یخچالهای «علمچال»، «هفتخان» «اسپیلت»، «سردچال» و «خرسان» که در بالادست کلاردشت قرار دارند، تغذیه میشود و حالا لولهگذاری و انتقال آب تأثیر منفی گستردهای بر این یخچالها خواهد داشت. «آیا قرار است سایر نقاط سرزمین خالی از سکنه شوند و همه به شمال بیایند؟ ما با پسروی آب دریای خزر هم روبهروییم و همه اینها در کنار شرایط اقلیمی میتواند نابودی سرزمین را بهدنبال بیاورد. این درحالیاست که در تابستانی که گذشت، رودخانه چشمهکیله خشک بود و این کمبود آب حداقل در پنج سال گذشته با شدت ادامه داشته. این افسانه است که آب مازاد داریم و میتوانیم با انتقالش از تنش جلوگیری کنیم.»
این فعال محیطزیست یکبار دیگر با طرح این پرسش که چرا پول انتقال آب هزینه اصلاح شبکه توزیع نمیشود، به در دست نبودن گزارش ارزیابی این طرح هم اشاره میکند: «چرا گزارش ارزیابی این طرح منتشر نمیشود؟ چرا حالا پروژههای وزارت نیرو روی آبهای سطحی تمرکز کرده؟ چرا هیچ یک از مسئولان محیطزیست، منابعطبیعی، وزارت نیرو، استانداری و… پاسخی برای این پرسشها ندارند؟ سیاستی که در بسیاری از استانها پیگیری شد و نتیجهاش وضعیت فعلی است، قرار است دامن استانهای شمالی را بگیرد و این یعنی فاجعه.»
آمار اشتباه از دبی رودخانه میدهند
اواخر آبان ماه بود که «حمیدرضا افقی»، رئیس آبمنطقهای تنکابن، در جمع خبرنگاران حاضر شد و با اشاره به وضعیت خشکسالی موجود، انتقال آب از رودهای دوهزار و سههزار را تنها راه ممکن برای حل تنش آبی منطقه دانست. او گفت: «در حال حاضر کل آب شرب شهرستان تنکابن از آب زیرزمینی تأمین میشود؛ این درحالیاست که چاهها در گذشته فاصله زیادی با روستاها و شهرها دارند، اما امروز با گسترش شهرها و روستاها به مناطق مسکونی نزدیک شدهاند و از نظر کیفی و کمی دچار مشکلاند.»
نکته دیگر، در تنش آبی قرار داشتن حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد روستاهای منطقه طبق گزارشهای رسمی بود. بهگفته او، حتی در حوزه شهری، مناطقی مثل کریمآباد، میاندوجمحله، شیرود و سایر مناطق با مشکلات بسیاری از نظر کمی و کیفی مواجهاند و بنابراین، آنها ناگزیرند بهسمت استفاده از منابع آب سطحی بروند.
او اظهارنظرها درباره انتقال آب رودخانههای دوهزار و سههزار به شرق استان را بیاساس دانست و توضیح داد این ادعا درحالی مطرح میشود که هریک از شهرستانهای مازندران پروژههای مستقل و در حال اجرا دارند و قرار نیست این آب به شرق استان انتقال پیدا کند. «اکنون بهغیر از این کار هیچ راهکاری وجود ندارد. برخی معتقدند مانند برخی کشورها آب دریا را شیرین کنیم؛ اما اینکه ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب شیرین را به دریا بریزیم و بعد دوباره بخواهیم آب شور دریا را شیرین کنیم و به مردم بدهیم، پذیرفتنی نیست.»
این صحبتها اما از نظر فعالان محیطزیست و آنها که بارها نتیجه انتقال آب در سایر نقاط کشور را دیدهاند، بهانهای بیش نیست. چنانچه «کمیل منصوری» یکی از فعالان محیطزیست منطقه به آماری اشاره میکند که آبمنطقهای منتشر کرده، آماری که بهگفته او نادرست است. «برآورد دبی آب رودخانه چشمهکیله براساس گزارش شرکت مشاور پژوهان از سال ۴۸ تا ۶۵ در حدود ۳۶۵ میلیونمتر مکعب در سال بوده، اما در گزارش اخیر آب منطقهای این رقم ۴۳۰ میلیون مترمکعب است. چطور با وجود خشکسالی و کاهش آبهای سطحی چنین رقمی داده شده؟»
او به حجم لولهها هم اشاره میکند؛ لولههایی هزار و ۲۰۰ میلیمتری که قطعاً باید حجم آب بسیاری را منتقل کنند. «یک قیاس کار را راحتتر میکند. در حال حاضر حجم لولههایی که آب را برای شهر ساری منتقل میکنند ۴۰۰ میلیمتر است. آن شهر با آن جمعیت چنین لولهای دارد، چطور میگویند فقط برای سه شهرستان کوچک قرار است با این لوله قطور حجم آب کمتری منتقل شود؟»
منصوری به مغالطه دیگری که این روزها توسط مسئولان استانی مطرح میشود، اشاره میکند؛ مغالطهای که براساس آن گفته میشود رودهای پرآبی داریم و منابع آب سطحی چندان مورد برداشت قرار نگرفتهاند. «با این میزان خشکسالی که بهوضوح رودخانههایمان را هم درگیر کرده است، چطور میتوان گفت باید از این آب برداشت کرد؟ و اگر تنش آبی وجود دارد، چطور مجوز برجسازی داده میشود و در تلاشاند جمعیت بیشتری را به این استان گسیل کنند؟ این تناقضات چه پاسخی دارد؟»
گزارش ارزیابی در دسترس نیست
انتقال آب از رودهای دوهزار و سههزار در حالی پیگیری میشود که چند کیلومتر پاییندست آن سایت زباله «پردسر» است. این سایت زباله در تمام سالهای گذشته مشکل داشت و شیرابه آن به رود دوهزار و سههزار میریخت. چنانچه در سال ۱۳۹۵ «شمس امانپور» که آن زمان رئیس شورای اسلامی بخش خرمآباد تنکابن بود، دراینباره گفته بود: «سایت تجمیع زباله پردسر در منطقه دوهزار و روانشدن شیرابهها در آن بهحدی است که این شیرابهها وارد روانابهای سطحی و حتی منابع آب زیرسطحی شده و سلامت مردم در خطر است.» و حالا منصوری هم به این مورد اشاره میکند و میگوید پیگیری برای حل مشکل سایت زباله سالها بینتیجه بود. هرچند تیرماه امسال استاندار مازندران اعلام کرد سایت زباله تنکابن تا پایان سال آماده میشود، اما از چندوچون ساخت این سایت و میزان استاندارد بودنش اطلاعی در دست نیست.
در کنار این موارد در دسترس نبودن گزارش ارزیابی طرح انتقال آب هم موضوع مهم دیگری است که فعالان منطقه از آن گلایهمندند. «بارها درخواست دیدن گزارش ارزیابی را داشتیم، اما احتمالاً چون اطلاعات اشتباه در آن کم نیست، در دسترس قرار نمیگیرد. برای مثال، همینکه دبی رودخانه اینطور معین شده، نکته عجیب ماجراست. ذینفعان این طرح باید پاسخگوی افکار عمومی باشند. ما نگران آینده این منطقه هستیم.»
محلیها هم ناراضیاند و بسیاری از اهالی روستاهای دوهزار نگران آیندهاند. آنها با چشم خود شاهد لولهگذاری در منطقهای هستند که با همین لولهها از بین رفته است. «گفتهاند این طرح ۱۳۰ کیلومتر لولهگذاری خواهد داشت و آنطورکه شنیدهایم ۳۰۰ میلیارد هم بودجه دریافت کرده. در حال حاضر سه کیلومتر از سمت رود دوهزار و در چالدره لولهگذاری شده است و نمیدانیم چه وضعیتی گریبان منطقه را خواهد گرفت.»
