آشنایی با احکام کتک زدن فرزندان

مجموعه: احکام دینی

آشنایی با احکام کتک زدن فرزندان

احکام کتک زدن فرزندان

حکم کتک زدن بچه جایز است؟

پدر و مادر (سرپرست) رفتار فرزندشان را زیر نظر می گیرند و اگر مستحق تادیب (تربیت کردن) و تنبیه باشند، تادیبش می کنند تا به اخلاق پسندیده عادت کرده و بر انجام کارهای نیکو، راسخ باشد. از این رهگذر است که پیامبر اسلام صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ می فرماید: مرُوا أَوْلَادَکُمْ بِالصَّلَاهِ وَهُمْ أَبْنَاءُ سَبْعِ سِنِینَ، وَاضْرِبُوهُمْ عَلَیْهَا وَهُمْ أَبْنَاءُ عَشْرٍ، وَفَرِّقُوا بَیْنَهُمْ فِی الْمَضَاجِعِ.

پس پسران و دختران وقتی که در سن ده سالگی از خواندن نماز کوتاهی کنند تنبیه بدنی می‌شوند تا بر خواندن نماز عادت نمایند و همین است حکم واجبات دیگر از قبیل آموزش، کارهای خانه و …

بنابراین بر اولیای کودکان واجب است که در توجیه و تأدیب آن ها توجه کنند، ولی باید گفت که این تنبیه نباید خیلی شدید و خطر ساز باشد، بلکه خفیف و در عین حال مفید باشد و مقصود از آن حاصل گردد.

آیا درست است که می گویند کتک زدن از نظر اسلام اشکالی ندارد و تنها از نظر قانونی اشکال دارد و مثلا امام صادق علیه السلام فرموده اند که زدن با چوب عصا اشکالی ندارد و اینکه کتک زدن برای یادگیری معارف دینی توصیه شده؟

تنبیه بدنى کودکان از نظر اسلام یکى از مسائل مهم و پیچیده تربیتى که اکثر پدران و مادران در آن دچار تردید شدند، چگونگى برخورد آنان با کارهاى نادرست کودکان است، به طورى که بیشتر اوقات والدین متحیر مى مانند که در مقابل خطاها و کجروى هاى فرزندانشان و روى برتافتن آنان از توصیه ها و راهنمایى ها چه واکنشى نشان دهند.اگر در مقابل کارهاى زشت و ناپسند آنان سکوت کنند کودکان بر خطاهاى خود افزوده و جسارت بیشترى پیدا مى کنند، و اگر عکس العمل نشان داده و فرزندان را تنبیه کنند چه بسا که مشکلات دیگرى هم بیافرینند.

در روایات به چند مورد اشاره شده که نباید در آن موارد کودکان را کتک زد.

ذکر این مورد، براى آن نیست که در سایر موارد کتک زدن بى اشکال است، بلکه به طور کلى اصل اساسى و عمومى و اولیه ى اسلامی - که نقش تربیتى و اصلاحى بس عظیمى دارد – همان تشویق و تحریک مثبت و اشتیاق انگیز در کارهاى خوب است. تنبیه جز در موارد خاص – که به برخى از آنها اشاره خواهد شد – غالبا تأثیر منفى دارد و اگر گفته مى شود در موارد زیر تنبیه بدنى انجام شود از باب تأکید بر ترک آن است، نه تأیید آن در موارد دیگر.

1. یکى از مواردى که نباید کودکان را کتک زد آن جاست که نام هاى پاک و مقدسى بر کودکان نهاده شده باشد. در بخش نامگذارى کودکان اشاره کردیم که اهل بیت علیهم السلام تأکید فراوانى داشتند بر این که مبادا کودکان همنام پیامبر اکرم صلى الله علیه و اله و سلم و حضرت فاطمه ى زهرا علیها السلام و ائمه ى معصومین علیهم السلام مورد آزار و تنبیه بدنى قرار بگیرند.

2. فرزند را قبل از ده سالگى براى نماز نباید زد پیامبر فرمود:

أَدِّبْ صِغارَ أَهْلِ بَيْتِكَ بِلِسانِكَ عَلَي الصَّلاةِ وَ الطَّهُورِ فَإِذا بَلَغُوا عَشْرَ سِنِينَ، فَاضرِبْ ولا تُجاوِزْ ثَلاثاً؛

فرزندان خردسالت را با زبان بر نماز و وضو انس و عادت دهید و آن گاه که به ده سالگى رسیدند آنها را به خاطر سستى و سهل انگارى در نماز بزن، ولى از سه ضربه فراتر نرو.

از این روایت استفاده مى شود که قبل از ده سالگى، زدن کودک براى نماز جایز نیست.

البته سنى که بدین منظور مشخص شده، در روایات، متفاوت ذکر شده است (هفت، هشت، نه و سیزده سالگى) بنابراین، لزوم رعایت جانب احتیاط اقتضا دارد که تا آن جا که ممکن است از زدن اجتناب کرده و باید از روش هاى مناسب تر استفاده کرد.

احکام کتک زدن فرزندان

موارد جایز برای تنبیه فرزند:

1- برای تربیت :

پیامبر اکرم (ص) به امام علی (ع) توصیه کردند که : برای تأدیب و تربیت بیش از سه ضربه (به کودک) نزن. این روایت نشان می دهد که در مواردی خاص نه برای هر عملی اجازه دارید کودک خود را تنبیه کنید آن هم در حد 3 ضربه نه بیشتر.

2- برای جلوگیری از انحراف :

امام صادق (ع) فرمودند: هنگامی که فرزند خود به مرحله ی جوانی رسید و دین مسیحیت را انتخاب کرد در صورتی که یکی از پدر و مادر یا هر دو مسلمان باشند؛ فرمودند : جوان به حال خود رها نمی شود بلکه برای قبول اسلام او را تنبیه می کنند.

آیا می توان فرزند دیگران را به منظور ادب کردن و با اجازه ی والدین او، کتک زد؟

در فرض سؤال که پس از رسیدن به سن بلوغ است، جایز نیست و اجازه پدر یا مادر تأثیر ندارد. اما برخی از فقها، در صورت ضرورت این امر را جایز می دانند و می گویند باید طوری باشد که آسیبی به بدن نرسد، حتی سرخ و کبود نشود.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:

– نظر آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی): در فرض سؤال که پس از رسیدن به سن بلوغ است جایز نیست و اجازه پدر یا مادر تأثیر ندارد.

– نظر آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): تا ضرورت قطعی وجود نداشته باشد باید از تنبیه بدنی خودداری کرد. و به فرض ضرورت قطعی، باید طوری باشد که آسیبی به بدن نرسد و حتی سرخ و کبود نشود.

– نظر آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): اگر تادیب غیر بالغ متوقف بر زدن باشد، پدر یا شخص دیگری با اجازه پدر می تواند او را تنبیه کند و احتیاط واجب آن است که بیش از سه ضربه نباشد و این کار را از روی شفقت و دلسوزی انجام دهد به نحوی که موجب قرمزی یا سبزی یا سیاهی بدن او نشود.

ولی اگر بالغ باشد بنا به احتیاط واجب زدن او جایز نیست.

– نظر آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی): جایز نیست و اجازه والدین تأثیری در مسئله ندارد.

محدودیت کتک زدن فرزندان از نظر اسلام :

کتک زدن مجاز شرایط خاصی دارد که با در نظر گرفتن آن ها می بینیم این اصل، یک اصل حکیمانه است نه شیوه خشونت آمیزی. کتک زدن کودکان زیر 10 سال جایز نیست و میزان کتک باید کاملا محدود باشد. هرگز نباید به گونه ای کتک زد که منجر به قرمزی و کبودی کودک شود.

اگر بیش از 3 ضربه به کودک بزنید روز قیامت قصاص خواهید شد.

پدر اگر چه تا زدن شش ضربه مجاز است، اما در صورتى که از این حد تجاوز کند در روز قیامت قصاص خواهد شد و قصاص خداوندى، بسیار شدید‌تر و دردناکتر از قصاصى است که در دنیا به دست بشر انجام مى گیرد.

تنبیه کودکان چه حکمی دارد ؟

شیوه ى خاص تنبیه کودک نیز معلوم است. به اولیا و مربیان توصیه مى شود که :

اولا: تنبیه و به ویژه تنبیه بدنى را به عنوان شیوه اى عمومى و اصل اولیه ى برخورد با خطاهاى کودکان به کار نگیرند.

ثانیا: بر اعصاب و احساسات خود مسلط باشند و در صورت لزوم از تنبیه استفاده کنند تا جلو کجروى کودک را بگیرند، نه اینکه خشم خود را بر کودک خالى کنند.

ثالثا: به حداقل تنبیه اکتفا کنند و از آن فرا‌تر نروند.

رابعا: براى تنبیه کودک از هر وسیله اى استفاده نکنند، هم چنین بر صورت و مواضع آسیب پذیر کودک نزنند و از شدت عمل و تنبیهات خشن جدا پرهیز کنند.

امام موسى کاظم (ع) به یکى از یاران خود که از دست فرزندش به ستوه آمده بود و شکایت مى کرد ایشان فرمودند: «لا تضربه واهجره و لا تطل؛ او را نزن، بلکه با او قهر کن، اما خیلى طول نکشد».

روش اهل بیت در تنبیه

اما روش اهل بیت علیهم السلام این نبوده که فرزندانشان را تنبیه بدنى کنند، و موردى سراغ نداریم و نقل نشده که چنین کارى کرده باشند. پس باید دید که شیوه ى تربیتى آن بزرگواران چگونه بوده است. با اینکه بعضى از آنان فرزندان زیادى داشتند، اما هرگز نیازى نمى دیدند بچه هایشان را تنبیه بدنى کنند و این مسأله بسیار مهم و درس آموز است و این ما هستیم که چون با راه و روش تربیت والاى اسلامى آشنایى درست نداریم فکر مى کنیم که زدن تنها راه تربیت فرزند است.

امامان معصوم علیهم السلام نه تنها با کودکان، با رأفت و نرمى رفتار مى کردند، بلکه با غلامان خود نیز خوش رفتار و نرم خوى بوده اند، و در آن روزگار که در جامعه با بد‌ترین روش ها یا بردگان رفتار مى شد، آن بزرگواران هرگز نسبت به بردگان خشونت به خرج نمى دادند و جز با نرمى و ملایمت با آنان رفتار نمى کردند.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته