سیادت از طرف مادر به چه صورت است ؟
- مجموعه: متفرقه دینی
سیادت از طرف مادر به چه صورت است ؟
آیا سیادت از طرف مادر امکان دارد ؟
سیادت؛ یعنی انتساب به خاندان نبوت. سیادت عنوانی اعتباریست برای مردان و زنانی که در طول نسب خود به حضرت هاشم بن عبد مناف (جدّ دوم رسول خدا) می رسند. هر کس سلسله نسب او به هاشم بن عبد مناف یا فرزندان او برسد، سید محسوب می شود.
اصطلاحاً به فرزندان هاشم، بنی هاشم می گویند. برخی از آنها به عموهای پیامبر مثل ابوطالب، عباس و حمزه می رسند. بنابراین فرزندان عباس عموی پیامبر که اصطلاحاً به آنان بنی عباس می گویند، سید محسوب می شوند. فرزندان ابوطالب به نام های طالب و عقیل و جعفر طیار و علی (ع) و نسل آنان (تا کنون هر چه هستند) سید هستند. و فرزندان آن ها نیز سید هستند.
پیامبر اسلام (ص) از پسرانش (طیب و طاهر و قاسم و ابراهیم) به دلیل اینکه در کودکی از دنیا رفتند، نسلی ندارد و فقط از طریق حضرت فاطمه زهرا (س) نسلش ادامه پیدا کرد که فرزندان حضرت زهرا (س) به نام های حسن و حسین و زینب و ام کلثوم از طریق پدرشان علی (ع) سید بودند.
همه ی ائمه معصومین و فرزندان آن ها از طریق امام علی (ع) به هاشم می رسند و سید هستند.
بنابراین زنى که از نسل پیامبر است، همه ى فرزندان او نسل پیامبر و سید هستند گرچه شوهرش سید نباشد و در نتیجه انسان از طریق مادر هم سیادت پیدا مى کند.
فرزندان زن سیده از نظر نسبی سید شمرده می شوند و برای همین در عرف به آنها میرزا می گویند، ولی از نظر فقهی خمس به آنها داده نمی شود، هر چند سید نسبی هستند.
ولی کسی که پدرش سید باشد علاوه بر این که سید نسبی است خمس هم می توان به او داد (در صورت فقیر بودن) در نتیجه بین کسانی که فقط مادرشان سید است با کسانی که پدر یا والدین آنها سیدند از نظر نسبی و سیادت فرقی نیست ولی از نظر پاره ای از احکام فقهی هم چون تعلق خمس تفاوت دارد.
حکم سیادت فرزند به سبب سیادت مادر
آیا کسانی که مادر یا مادربزرگ (چه پدری و چه مادری) آن ها سیده است، حکم سادات را دارند؟
این افراد از جهاتى حكم سيد دارند، و از جهاتى ندارند. خمس نمى توانند بگيرند، و از لباس مخصوص سادات نمى توانند استفاده كنند، اما از جهاتى شرافت سيادت و انتساب به پيامبر اكرم (ص) و حضرت زهرا (س) دارند.
آیا سیادت از مادر به ارث می رسد
سیادت از حضرت زهرا (س) به ائمه (ع) رسیده است و ایشان نیز زن هستند پس چرا سیادت از زنان منتقل نمی شود؟
تردیدی وجود ندارد که تمامی فرزندان حضرت فاطمه زهرا (س)، فرزندان پیامبر اسلام (ص) هستند، ولی باید توجه داشت که بین عنوان فرزند رسول خدا بودن و عنوان سید و هاشمی بودن فرق است، هر کس که نسبتش به فاطمه زهرا سلام الله علیها مىرسد، از نسل پیامبر اسلام (ص) است ولی جزو سادات نیست؛ زیرا سید و هاشمی بودن عنوانی است که بر کسی که فقط از طریق پدر به هاشم منتسب باشد، صدق می کند. و البته احکام و آثار فقهی مختص به فرزندانی است که از طرف پدر به هاشم انتساب داشته باشند.
کسى که مادرش سید است مى تواند خمس بگیرد و یا عمامه مشکى بگذارد؟
کسانى که از طرف مادر سید هستند در حقیقت اولاد حضرت هاشم، جد پیامبر (ص) حساب مى شوند ولى سهم سادات به آنها تعلق نمى گیرد و براى این که اشتباه رخ ندهد از عمامه مشکى استفاده نمى کنند. والله العالم
امام حسن (ع) و امام حسین (ع) همان گونه که به پیامبر از طریق حضرت فاطمه منتسب هستند همچنین از طریق پدر یعنی حضرت علی (ع) به هاشم منتسب هستند.
توجه داشته باشیم ساداتى که مستحق خمس هستند و زکات واجب بر آنان حرام است، ساداتى هستند که پدرشان سید است. فتواى مشهور فقهاء چنین است.
آیت الله جوادی آملی در این خصوص می فرماید: «هیچ امتیازی بین زن و مرد نیست اگر فقط پدر سید باشد، روشن است که بچههای او چه دختر باشند و چه پسر، سید محسوب می شوند و احکام فقهی شان به نحو سیادت مترتب است، یعنی می توانند از خمس استفاده کنند و زکات بر آنها حرام است مگر زکات سادات، ولی اگر زن سیده بود فرزندان او چه پسر و چه دختر این حکم را ندارند. و این صرفا یک حکم فقهی است که در خصوص زکات و خمس آمده است، یعنی از یک مال نمیتوانند استفاده کنند و از مالی دیگر می توانند استفاده کنند.
گرچه مرحوم سید مرتضی (ره) فتوا داده است که اگر کسی از طرف مادر هم به بنیهاشم انتساب داشته باشد خمس به او تعلق میگیرد و بعضی از فقهای دیگر نظیر صاحب حدائق هم این فتوا را پذیرفته اند اما معروف بین امامیه آن است که فقط در صورتی از خمس می تواند استفاده کند که انتسابش از طرف پدر باشد. (کتاب زن در آیینه جلال و جمال، بحث سیادت از طرف مادر)
فرزند زن سادات چه حکمی دارد ؟
فقهای می گویند که سیادت از طرف مادر هم منتقل می شود و فقط در مسائل حقوقی و فقهی تفاوت است. برخی از نظرات را ببینید:
• آیت الله خامنه ای: اگر چه منتسبین به پیامبر اکرم (ص) از طرف مادر هم از اولاد آن حضرت محسوب می شوند ولی ملاک ترتب آثار و احکام شرعی سیادت انتساب از طرف پدر است.
• آیت الله سیستانی : سزاوار احترام خاص سادات هستند ولی مستحق خمس نیستند.
• آیت الله بهجت : ذریه حضرت محسوب می شوند ولی احکام سیادت را ندارند.
• آیت الله صافی گلپایگانی : از فرزندان آن حضرت محسوب می شوند ولی احکام خاص منتسبین از طریق پدر به جناب هاشم را ندارند.
• آیت الله فاضل لنکرانی : احکام فقهی سید را ندارند اگر چه از ذریه محسوب می شوند.
• آیت الله تبریزی : موضوع خمس مربوط به کسی است که هاشمی یعنی منسوب به جناب هاشم از جانب پدر باشد. درمحرمیتشان شکی نیست.
• آیت الله صادقی تهرانی : سادات محسوب می شوند و خمس هم به آنها تعلق می گیرد.
• آیت الله العظمی صانعی درباره «حکم انتساب به سلسله سادات از ناحیه مادر» این گونه پاسخ داده است :
این گونه افراد از جمله ذریه حضرت زهرا سلام الله علیها، هستند؛ لیکن احکام سید، مانند جواز گرفتن خمس و حرمت اخذ زکات برآنها بار نمی شود.
• فتوای آیت الله سیستانی درباره حکم انتساب به سلسله سادات از ناحیه مادر
ایشان از اولاد پیامبر، محسوب می شوند ولی نمی توانند لباس خاص سادات را بپوشند و نمی توانند از سهم سادات، استفاده کنند.
• برخی از علماء افرادی را که مادرشان سید باشد را سید می دانند و حتی مستحق خمس می دانند. مانند: مرحوم سید مرتضی که فتوا داده است. که اگر کسی از طرف مادر هم به بنی هاشم انتساب داشته باشد خمس به او تعلق می گیرد.
گردآوری: بخش مذهبی بیتوته
