با تفاوت‌های ترکی استانبولی و آذری آشنا شوید!

مجموعه: آیا می دانید ؟

تفاوت ترکی استانبولی و آذری

با تفاوت‌های ترکی استانبولی و آذری آشنا شوید!

زبان ترکی آذری

تفاوت‌های زبان ترکی استانبولی و آذری

زبان‌های ترکی استانبولی و آذری هر دو از خانواده زبان‌های ترکی هستند و ریشه مشترکی دارند. با این حال، تفاوت‌هایی در تاریخچه، خط، واج‌شناسی، واژگان و دستور زبان این دو زبان وجود دارد که آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌کند. در این مقاله، به بررسی این تفاوت‌ها می‌پردازیم.

زبان ترکی استانبولی

تاریخچه و تکامل زبان‌ها

زبان‌های ترکی استانبولی و آذری در اصل از یک زبان مشترک ترکی سرچشمه گرفته‌اند. در دوران امپراتوری عثمانی، این دو زبان شباهت زیادی به یکدیگر داشتند. اما پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی، زبان ترکی در ترکیه دستخوش اصلاحات اساسی شد. در سال ۱۹۲۸، ترکیه خط عربی را با الفبای لاتین جایگزین کرد و بسیاری از واژگان عربی و فارسی با کلمات جدید ترکی جایگزین شدند. در مقابل، زبان آذری در آذربایجان تا دهه ۱۹۲۰ از خط عربی استفاده می‌کرد، سپس به خط کریل تغییر یافت و پس از استقلال آذربایجان در سال ۱۹۹۱، الفبای لاتین جایگزین شد. این تغییرات زبانی و سیاسی باعث ایجاد تفاوت‌های قابل توجهی بین این دو زبان شد.

تفاوت‌های اصلی

۱. الفبا و واج‌شناسی

ترکی استانبولی از الفبای لاتین با ۲۹ حرف استفاده می‌کند، در حالی که الفبای آذری شامل ۳۲ حرف است و سه حرف اضافی (Ə، X، Q) دارد که در ترکی استانبولی یافت نمی‌شوند. این تفاوت در الفبا بر تلفظ و املای کلمات تأثیر می‌گذارد.

۲. حروف صدادار

تفاوت‌های قابل توجهی در تلفظ حروف صدادار بین این دو زبان وجود دارد:

تغییر -u- به -o-: در زبان آذری، حرف -u- در ترکی استانبولی اغلب به -o- تبدیل می‌شود.

مثال:

ترکی استانبولی: dudak (لب) → آذری: dodax

ترکی استانبولی: uyan (بیدار شدن) → آذری: oyan

تغییر -ü- به -ö-: حرف -ü- در ترکی استانبولی به -ö- در آذری تغییر می‌کند.

مثال:

ترکی استانبولی: büyük (بزرگ) → آذری: böyük

ترکی استانبولی: güzel (زیبا) → آذری: gözəl

تغییر -ü- به -i-: در برخی موارد، -ü- در ترکی به -i- در آذری تبدیل می‌شود.

مثال:

ترکی استانبولی: küçük (کوچک) → آذری: kiçik

حذف -ı- در ابتدای کلمات: حرف -ı- در ابتدای کلمات ترکی استانبولی معمولاً در آذری به -i- تغییر می‌کند.

مثال:

ترکی استانبولی: ışık (روشن) → آذری: işıq

ترکی استانبولی: ısın (گرم شدن) → آذری: isin

شباهت ترکی و آذری

۳. حروف بی‌صدا

تغییرات در حروف بی‌صدا نیز از تفاوت‌های بارز این دو زبان است:

تغییر -k- به -x-: در برخی کلمات، حرف -k- در ترکی به -x- در آذری تبدیل می‌شود.

مثال:

ترکی استانبولی: arka (پشت) → آذری: arxa

ترکی استانبولی: oku (خواندن) → آذری: oxu

تغییر -t- به -d- در انتهای کلمات: در زبان آذری، حرف -t- در انتهای کلمات به -d- تغییر می‌کند.

مثال:

ترکی استانبولی: süt (شیر) → آذری: süd

تغییر -ç- به -c- در انتهای کلمات:

مثال:

ترکی استانبولی: aç (گرسنه) → آذری: ac

تغییر -p- به -b- در انتهای کلمات:

مثال:

ترکی استانبولی: kitap (کتاب) → آذری: kitab

تغییر -k- به -g- در انتهای کلمات:

مثال:

ترکی استانبولی: renk (رنگ) → آذری: rəng

۴. دستور زبان و پسوندها

پسوندهای جمع، مفعولی و ملکی در هر دو زبان مشابه هستند، اما تفاوت‌هایی در پسوندهای مکانی و شخصی وجود دارد:

پسوندهای مکانی:

در ترکی استانبولی از پسوندهای بی‌واک مانند -tan, -ten, -ta, -te استفاده می‌شود، در حالی که در آذری از پسوندهای واک‌دار مانند -dan, -dən, -da, -də استفاده می‌شود.

مثال:

ترکی استانبولی: mektepten (از مدرسه) → آذری: universitedən (از دانشگاه)

ترکی استانبولی: mektepte (در مدرسه) → آذری: universitedə (در دانشگاه)

پسوندهای مفعولی:

در ترکی استانبولی، پس از حروف صدادار، پسوندهای مفعولی -yı, -yi, -yu, -yü هستند، اما در آذری -nı, -ni, -nu, -nü استفاده می‌شود.

ضمایر شخصی:

ضمایر شخصی در دو زبان مشابه هستند، به جز ضمیر «من» که در ترکی استانبولی ben و در آذری mən است.

مثال صرف در ترکی استانبولی: benden, bende, beni, benim

مثال صرف در آذری: məndən, məndə, mənə, mənim

ضمایر استفهامی:

مثال:

ترکی استانبولی: hangi (کدام) → آذری: hansız

ترکی استانبولی: ne zaman (چه زمانی) → آذری: haçan

ترکی استانبولی: nasıl (چگونه) → آذری: necə

۵. واژگان قرضی

هر دو زبان از عربی و فارسی واژگان قرضی بسیاری دارند، اما تلفظ آن‌ها متفاوت است. زبان آذری تحت تأثیر زبان‌های روسی و دیگر زبان‌های اروپایی، کلمات قرضی بیشتری از این زبان‌ها دارد، در حالی که ترکی استانبولی بیشتر از زبان‌های فرانسوی، انگلیسی، ایتالیایی و یونانی تأثیر پذیرفته است.

مثال:

ترکی استانبولی: televizyon (تلویزیون) → آذری: televisor

ترکی استانبولی: gazete (روزنامه) → آذری: qəzet

سوالات متداول درباره تفاوت‌های زبان ترکی استانبولی و آذری

1. ریشه زبان‌های ترکی استانبولی و آذری چیست؟

هر دو زبان از خانواده زبان‌های ترکی هستند و ریشه مشترکی دارند که به دوران امپراتوری عثمانی بازمی‌گردد، اما تغییرات تاریخی باعث تفاوت‌های فعلی شده است.

2. تفاوت در الفبا بین این دو زبان چگونه است؟

ترکی استانبولی از الفبای لاتین با ۲۹ حرف استفاده می‌کند، در حالی که آذری ۳۲ حرف دارد و شامل حروف اضافی مانند Ə، X و Q است.

3. مثالی از تفاوت در حروف صدادار بزنید.

در ترکی استانبولی حرف -u- اغلب در آذری به -o- تغییر می‌کند، مانند dudak (لب) که در آذری dodax می‌شود.

4. تفاوت در حروف بی‌صدا چیست؟

حرف -k- در ترکی استانبولی ممکن است در آذری به -x- تبدیل شود، مانند arka (پشت) که در آذری arxa است.

5. واژگان قرضی در این دو زبان از چه زبان‌هایی گرفته شده‌اند؟ 

هر دو زبان از عربی و فارسی واژگان قرضی دارند، اما آذری بیشتر از روسی و اروپایی تأثیر پذیرفته، در حالی که ترکی استانبولی از فرانسوی، انگلیسی و ایتالیایی.

نتیجه‌گیری

اگرچه ترکی استانبولی و آذری ریشه مشترکی دارند، اما تفاوت‌های تاریخی، سیاسی و فرهنگی باعث شده است که این دو زبان در الفبا، تلفظ، واژگان و برخی قواعد دستوری از یکدیگر متمایز شوند. با این حال، شباهت‌های زیاد این دو زبان باعث می‌شود که گویشوران آن‌ها بتوانند تا حدی یکدیگر را درک کنند، هرچند برای ارتباط کامل ممکن است نیاز به یادگیری تفاوت‌های خاص باشد.

گردآوری: بخش اسرارخانه داری بیتوته