آشنایی با فلسفه عیدی دادن در عید نوروز؛ زیباترین رسوم ایرانی ها

مجموعه: فرهنگ زندگی

فلسفه عیدی دادن 

آیا فلسفه عیدی دادن در عید نوروز را می دانید؟

بدون شک همه ی ما می دانیم انسان ها موجودات اجتماعی هستند و همین ویژگی آن ها سبب شد که از صدها سال پیش بتوانند در کنار هم زندگی کنند. البته آن ها در این زندگی اجتماعی، نسبت به هم، بی تفاوت نبودند بلکه تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا با ابراز علاقه و نوع دوستی، عشق و محبت خود را به هم نشان دهند و این احساس علاقه را نسل به نسل منتقل کردند.

یکی از جالب ترین روش های ابراز علاقه بین انسان ها، هدیه دادن است که در سراسر دنیا رایج می باشد. البته ایرانیان از دوران کهن، این رسم را داشتند و یکی از مهم ترین روزها برای هدیه دادن، نوروز بود.

در واقع ایرانیان باستان، رسم عیدی دادن در میان دوستان و آشنایان را رواج دادند و این رسم را به نسل های بعد منتقل نمودند. به گونه ای که امروزه شاهد آن هستیم افراد در مناسبت ها، زمان و مکان و موقعیت های مختلف به یکدیگر هدیه می دهند. 

براین اساس می توان گفت فرهنگ هدیه و عیدی دادن در کشور ما قدمتی به اندازه ی تاریخ چند هزار ساله ی ایران دارد. این رسم قدیمی و دیرینه سبب محکم تر شدن روابط اجتماعی، عاطفی و خانواده می شود.

رسم و رسوم عیدی دادن ایرانی ها

آشنایی با فلسفه عیدی دادن در عید نوروز

عیدی دادن یکی از قدیمی ترین رسم های ایرانیان است که از دوران کهن برای ما به یادگار مانده است. با اینکه این رسم، ریشه ای بسیار قدیمی دارد اما خوشبختانه، زیبایی و اهمیت خود را در بین خانواده های ایرانی حفظ کرده است. براساس این رسم، بزرگ ترها به کوچک ترها عیدی می دهند و کوچک ترها به دست بوس بزرگ ترها می روند. 

یکی از فلسفه های عیدی دادن در گذشته این بود که بزرگ ترها عیدی ها را در زمان لحظه ی تحویل سال نو، روی سفره ی هفت سین می گذاشتند و پس از تحویل سال نو آن را به اعضای خانواده می دادند. البته بسیاری از این رسم ها در اثر مرور زمان تغییر نمود و در حال حاضر، هدایای نقدی مهم ترین عیدی ها به شمار می روند و جایگزین رسومات قدیمی شدند.

فلسفه عیدی دادن در عید نوروز به نقل از ابوریحان بیرونی

ابوریحان بیرونی در مورد فلسفه عیدی دادن در عید نوروز از زبان یک موبد بغدادی به نام آذرباد چنین گفته است که: ایرانیان، نیشکر را در عید نوروز کشف کردند. تا قبل از آن، کسی نیشکر را نمی شناخت. برای اولین بار، جمشید، پادشاه ایران، نی را دید که از آن، چیزی به بیرون، تراوش کرده است.

وقتی آن را چشید و دید که شیرین است دستور داد نی را از آن خارج کنند. سپس از این نی ها، شکر ساختند. از آن پس، مردم برای تبریک به هم در این ایام، به یکدیگر شکر هدیه دادند و این کار را در جشن مهرگان نیز تکرار کردند و از این به بعد بود که عیدی دادن در میان ایرانیان رواج یافت.

همچنین در این روز، خانواده ها بسته به توان مالی خود به میهمانان، گندم بو داده یا سیب یا سمنو و یا تخم مرغ های رنگ شده هدیه می دادند. این هدایا بدون دلیل داده نمی شدند هر کدام از آن ها نشانه هایی داشتند مثلا گندم نشانه ی روزی فراوان و برکت، تخم مرغ نماد تداوم نژاد آدمی، سیب نماد برکت و فراوانی نعمت و سمنو نشانه ی فراوانی رزق و روزی و خوراک بود.

کم کم این رسم ها در طول تاریخ تغییر کرد تا به شکل رسم های امروزی درآمدند.

رسوم عیدی دادن در عید 

رسم و رسوم عیدی دادن ایرانی ها

یکی از مهم ترین ویژگی های عیدی دادن در میان ایرانیان این است که عیدی دادن فقط به خانواده و فامیل و دوستان ختم نمی شود بلکه بسیاری از افراد، به قشر کم درآمد و زحمتکش های جامعه مثل رفتگرها، سرایدارها و ... نیز عیدی می دهند و این کار را خوش یمن و دست لاف می دانند.

عده ای به قدری به شگون و تبرک این عیده ها اعتقاد دارند که برایشان مهم است این عیدی را از دست چه کسی دریافت می کنند. به طور کلی، ایام نوروز در کشور ما دارای برخی ویژگی های خاص است که سبب متمایز این ایام با سایر مناسبت ها شده است. آداب و رسوم عیدی دادن و عیدی گرفتن، یکی از مهم ترین این ویژگی ها است.

بسیاری از کارشناسان کشور ما در مورد فلسفه ی عیدی دادن در عید نوروز چنین گفته اند این رسم، ریشه در فرهنگ ایران باستان دارد. در آن دوره، ایرانیان در بامداد عید نوروز به هم ﺁب می پاشیدند. این کار به نشانه ی روشنایی بخشیدن به زندگی یکدیگر بود. همچنین برای نشان دادن صلح و دوستی به یکدیگر هدیه می دادند.

فلسفه عیدی دادن در عید نوروز به زبان ابوالفضل بیهقی

تاریخ بیهقی از مهم ترین آثار و کتب ایران باستان است. یکی از جالب ترین رسم هایی که بیهقی در کتاب خود به آن اشاره کرده است رسم هدیه دادن در نوروز و جشن مهرگان بود.

وجود چنین نوشته ای یعنی اینکه رسم و رسوم هدیه دادن عید نوروز تا دوره ی غزنویان ادامه داشت. پس از اینکه، صفویان حکومت کشور را در دست گرفتند و مذهب شیعه را رسمی کردند بسیاری از رسم و رسومات نوروز با آداب اسلامی ترکیب شد. 

عالمان شیعه، در این دوره با گفتن احادیث و سخنان زیادی از معصومین، تلاش کردند تا رسم و رسومات نوروز را از بین ببرند اما این کار آن ها نتیجه ی عکس داشت چرا که نوروز، رونق بیشتری گرفت. 

فلسفه عیدی دادن در عید نوروز بر اساس کتب و شواهد

فلسفه عیدی دادن در عید نوروز براساس کتب و شواهد

براساس کتب و شواهد، نوروز، دارای آداب و رسوم خاصی بود. در این روز، تمام اهل خانه به همراه بهترین نعمت ها و هدایای عید، در لحظه ی تحویل سال کنار سفره ی هفت سین جمع می شدند و بعد از تحویل سال نو، بزرگ ترها از همان چیزهایی که بر روی سفره بود به کوچک ترها عیدی می دادند. 

فلسفه عیدی دادن در نوروز در ایران باستان

اولین باری که ایرانیان، از پول نقد به عنوان عیدی استفاده کردند به زمان هرمز دوم، پادشاه ساسانی برمی گردد. دقیقا در سال 304 میلادی بود که ایرانیان به یکدیگر سکه، عیدی دادند. همچنین در کتاب های تاریخی آمده است که داریوش دوم، در سال 416 پیش از میلاد فرمان داد به مناسبت عید نوروز، سکه های جدید و زرینی ضرب شود.

این سکه ها دارای طراحی خاصی بودند به این صورت که یک سرباز در حال تیراندازی با کمان است. البته بعد از اینکه مشکلات اقتصادی مردم زیادتر شد این رسم برچیده شد و جای خود را به هدایای سنتی و کشاورزی داد.

عیدی دادن در مراسم ها و مناسبت های مختلف

عیدی دادن در مراسم ها و مناسبت های مختلف ایرانیان

در حال حاضر در کشور ما به مناسبت های مختلف همچون تولد، ازدواج، عید نوروز، نوزاد تازه متولد شده و ... به هم هدیه داده می شود. اما در بین تمام این هدایا، هدایایی که به عنوان عیدی در ایام نوروز بین مردم رد و بدل می شود از اهمیت خاصی برخوردار است.

این هدیه ها یا عیدی ها در مناطق مختلف ایران متفاوت است و هر جامعه ای بر اساس مدرن و یا سنتی بودن عیدی خاص خود را دارد. مثلا در خانواده های سنتی رسم بر این است خانواده ی داماد به تازه عروس ها پیشکش و یا عیدی دهد.

این عیدی عموما گوسفند یا آجیل یا پارچه و ... است. اما در خانواده های مدرن معمولا از وجه نقد به عنوان عیدی استفاده می شود. به همین دلیل است که در روزهای پایانی سال افراد زیادی به بانک ها مراجعه می کنند تا اسکناس های نو بگیرند. 

در حال حاضر اغلب جوانان دوست دارند عیدی خود را به صورت نقدی دریافت کنند.

گردآوری : بخش فرهنگ زندگی بیتوته