8 مهرماه؛ روز بزرگداشت مولوی

مجموعه: مناسبتها در ایران و جهان

بزرگداشت مولانا

بزرگداشت مولانا؛ گرامی‌داشت شاعر عارف جهانی

مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، معروف به مولوی یا رومی، یکی از برجسته‌ترین شاعران و عارفان تاریخ ادبیات پارسی است که آثارش نه تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان مورد ستایش قرار گرفته است. بزرگداشت مولانا، که هر ساله در هشتم مهر ماه (مصادف با ۳۰ سپتامبر میلادی) برگزار می‌شود، فرصتی است برای بازخوانی اندیشه‌های عرفانی او و پیوند دادن فرهنگ‌ها از طریق شعر و عرفان. این روز، که بر اساس تاریخ تولد مولانا در تقویم شمسی ثبت شده، نمادی از عشق، وحدت و جستجوی حقیقت است.

تاریخ و دلیل نامگذاری روز بزرگداشت مولانا

روز بزرگداشت مولانا در تقویم شمسی ایران به هشتم مهر اختصاص یافته، که بر اساس محاسبات تاریخی، مصادف با تولد او در ششم ربیع‌الاول سال ۶۰۴ هجری قمری (حدود ۱۲۰۷ میلادی) در شهر بلخ (واقع در افغانستان کنونی) است. این روز در تقویم میلادی ۳۰ سپتامبر و در قمری ۷ ربیع‌الثانی ۱۴۴۷ است. دلیل انتخاب این تاریخ، گرامی‌داشت زادروز مولانا است که زندگی‌اش پر از مهاجرت، جستجو و تحولات عرفانی بود. یونسکو نیز در سال ۲۰۰۷، به پیشنهاد ترکیه، این سال را "سال جهانی مولانا" نامید و حتی تمبری با تصویر او در آمریکا منتشر شد، که نشان‌دهنده شهرت جهانی اوست. این نامگذاری نه تنها به دلیل شعرهای عرفانی مولانا، بلکه به خاطر نقش او در پیوند فرهنگ‌های شرق و غرب است.

روز گرامیداشت مولانا

زندگی‌نامه مولانا: از بلخ تا قونیه

جلال‌الدین محمد بلخی، با نام کامل "محمد بن محمد بن حسین حسینی خطیبی بکری بلخی"، در بلخ زاده شد. پدرش، بهاءالدین ولد (معروف به سلطان‌العلما)، عارف و سخنوری بود که به دلیل حسادت محمد خوارزمشاه و هجوم چنگیزخان، در سال ۶۱۰ هجری قمری از بلخ مهاجرت کرد. مولانا در کودکی همراه پدر به نیشابور سفر کرد و با شیخ فریدالدین عطار دیدار داشت، که عطار او را به عنوان کودکی با استعداد ستود. خانواده در بغداد اقامت کرد و سپس به قونیه (در ترکیه کنونی) رفت.

مولانا در ۱۸ سالگی با گوهر خاتون ازدواج کرد و صاحب سه پسر و یک دختر شد. او از اساتیدی چون محقق ترمذی، کمال‌الدین عدیم و محی‌الدین عربی بهره برد و پنج سال به تدریس علوم دینی پرداخت، که نتیجه‌اش تربیت ۴۰۰ شاگرد بود. نقطه عطف زندگی‌اش دیدار با شمس تبریزی بود؛ شمس با انداختن کتاب‌های مولانا به آب و بازگرداندن آن‌ها بدون آسیب، او را به سوی "ذوق و حال" سوق داد. این دیدار مولانا را از فقیه به عارفی شوریده تبدیل کرد. پس از غیبت شمس، مولانا با صلاح‌الدین زرکوب و سپس حسام‌الدین چلبی هم‌نشین شد، که مثنوی معنوی نتیجه این هم‌صحبتی‌هاست.

مولانا در ۵ جمادی‌الاخر ۶۷۲ هجری (۱۲۷۳ میلادی) در قونیه درگذشت. زبان مادری‌اش پارسی بود و القابی چون "مولانا"، "خداوندگار" و "مولوی رومی" داشت، با تخلص "خاموش".

آثار مولانا: گنجینه‌ای از عرفان و شعر

آثار مولانا، که عمدتاً به پارسی سروده شده، شامل موارد زیر است:

• مثنوی معنوی: شاهکار عرفانی با بیش از ۲۵ هزار بیت، که داستان‌ها و تعالیم اخلاقی را در بر می‌گیرد.

• غزلیات شمس (دیوان کبیر): بیش از سه هزار غزل به نام شمس تبریزی، پر از عشق و شور.

• رباعیات: حدود دو هزار رباعی کوتاه و پرمعنا.

• فیه ما فیه: مجموعه‌ای نثری از گفتارهای مولانا.

• مکاتیب: نامه‌های او به شاگردان و دوستان.

• مجالس سبعه: خطابه‌های ایرادشده در مجالس.

این آثار نه تنها ادبیات پارسی را غنی کرده، بلکه در غرب نیز ترجمه و مورد مطالعه قرار گرفته‌اند.

آرامگاه مولانا شاعر و عارف پارسی

اهمیت جهانی و جدال بر سر هویت مولانا

مولانا نمادی از وحدت فرهنگی است؛ زاده بلخ (افغانستان/تاجیکستان)، ساکن قونیه (ترکیه)، و شاعر پارسی. ترکیه تلاش کرده او را "رومی" معرفی کند و جشنواره‌هایی چون "شب عرس" (۱۷ دسامبر) در قونیه برگزار می‌کند، که شامل سماع درویش‌هاست. تاجیکستان نیز به دلیل زادگاهش ادعا دارد. اما مولانا در مثنوی بر پارسی سخن گفتن تأکید کرده: "پارسی گو گرچه تازی خوش‌تر است / عشق را خود صد زبان دیگر است". ایرانیان او را بیشتر از آن خود می‌دانند، زیرا آثارش ریشه در فرهنگ ایرانی دارد.

مولانا، پیونددهنده ملت‌ها

بزرگداشت مولانا بیش از یک مناسبت تقویمی است؛ آن فرصتی برای معرفی فرهنگ پارسی و اندیشه‌های عرفانی او به جهان است. در دنیایی پر از جدایی، شعر مولانا ما را به عشق و وحدت فرا می‌خواند. با وجود تلاش کشورها برای تصاحب هویت او، مولانا متعلق به همه انسان‌هاست، اما ریشه‌اش در ادب پارسی است. امیدواریم این بزرگداشت‌ها به شناخت بیشتر او منجر شود و اندیشه‌هایش همچنان الهام‌بخش نسل‌ها باشد.

گردآوری:بخش فرهنگ و هنر بیتوته