معرفی بافته های داری از صنایع دستی زیبا و معروف ایران زمین

مجموعه: هنرهای دستی و ترسیمی

انواع بافته های داری 

هر آنچه که باید در مورد بافته های داری بدانید

بافته های داری و زیراندازها جزء صنایع دستی کشور به شمار می روند. همان طور که از نام این صنایع دستی مشخص است به بافته هایی که توسط دار، تولید می شوند بافته های داری می گویند.

البته دارهایی که برای تولید این صنایع دستی به کار می روند از جهات مختلفی، متفاوت می باشند. به عنوان مثال یا به صورت عمودی هستند یا افقی، برخی از آن ها گره دارند مانند دارهای قالی و گبه، برخی از آن ها پود باف هستند مثل دار گلیم و زیلو و برخی از آن ها پیچ پود پیچ هستند مانند دار ورنی و شیرکی.

دارهایی که برای تولید این صنایع دستی به کار می رود یا از جنس چوب است و یا فلز. البته در گذشته بیشتر از جنس چوب بود و در حال حاضر، بیشتر، دارهای فلزی مورد استفاده قرار می گیرند.

بافته های داری از قدیمی ترین صنایع دستی ایران به شمار می روند و تقریبا در اکثر شهرهای کشور، رایج است. البته هر منطقه ای، روش های خاصی برای بافتن این صنایع دستی دارد. به عنوان مثال، بافته های داری استان خوزستان، عموما به سبک گره زنی و پودگذاری می باشند. 

مهم ترین بافندگان این خطه، زنان عشایر و روستایی هستند که انواع قالی، قالیچه و گلیم را می بافند. دارهایی که زنان خوزستانی برای تولید این صنایع دستی استفاده می کنند دارهای افقی می باشد که روی زمین قرار دارد.

طرح و نقوش روی این بافته ها اکثرا به صورت ذهنی است که نسل به نسل به آن ها رسیده است. رایج ترین رنگ هایی که در بافته های داری مناطق خوزستان به کار می رود شامل رنگ های قرمز، مشکی، سرمه ای، سبز، سفید و نارنجی می باشد.

حال اگر تمایل دارید اطلاعات خود را در مورد انواع بافته های داری کشورمان افزایش دهید می توانید با ما در ادامه ی مطلب همراه باشید.

قالی بافی یکی از صنایع دستی بافته های داری است

معرفی انواع بافته های داری

به طور کلی بافته های دارای شامل موارد زیر می باشند:

• قالی یا همان فرش دستباف، در حال حاضر، مهم ترین و معروف ترین بافته ی داری کشور محسوب می شود. شهرت این نوع بافته ی داری نه تنها در کل کشور بلکه در جهان، پیچیده است. این بافته ی داری خود به انواع مختلفی همچون، قالی تمام پشمی، کرک ابریشم، قالی گل ابریشم، قالی پشم ابریشم، قالی ابریشمی و تمام ابریشمی تقسیم می شوند.

• زیلو

• گلیم، که خود به سه نوع زیر تقسیم می شود:

دورو اعم از ساده، پودبافت و تخت بافت- یک رو اعم از سوماک، پودپیچ و سوزنی و گلیم یک رو که ترکیبی از بافت های قالی و گلیم می باشد مانند گلیم های نقش برجسته و زیبای ایلام

• گبه

قالی، معروف ترین بافته داری

قالی یا فرش دستباف، از معروف ترین بافته های داری است که برای بافتن آن از الیاف پنبه یا پشم و یا در برخی مواقع از ابریشم استفاده می شود. این صنایع دستی معروف، نوعی زیرانداز است که عموما از آن برای پوشش زمین استفاده می کنند. البته به دلیل اینکه طرح و نقش های این بافته ی داری به شدت زیبا است امروزه از آن به عنوان یک المان های تزئینی مثل تابلو فرش ها استفاده می کنند. 

قالی از اصطلاح ترکی قالین گرفته شده است که به معنی فرش پرزدار با رنگ های مختلف از نخ یا پشم است. بر اساس اسناد و شواهد به دست آمده، ایرانیان اولین اقوامی بودند که بافتن این نوع بافته های داری مشغول شدند.

یکی از مهم ترین شواهدی که ثابت کننده ی این موضوع است پیدا شدن قالی پازیریک متعلق به دوره ی هخامنشیان در سیبری است. اما امروزه کشورهای دیگری همچون ترکیه، ترکمنستان، پاکستان، هند، تبت، چین، مصر و حتی کشورهای اروپایی مثل رومانی و اسپانیا نیز دارای صنعت قالی بافی هستند.

البته از آنجایی که قدمت فرش و قالی بافی در ایران، به چندین هزار سال قبل برمی گردد اقدام مختلفی در کشور به بافت این صنایع دستی مشغول شدند و هستند که بسیاری از آن ها در سطح دنیا معروف می باشند. از جمله مهم ترین فرش های معروف ایرانی عبارتند از:

• قالیچه ترکمن

• قالیچه ی مود خراسان

• قالی مشهد

• قالیچه ی شیراز و نیریز

• قالیچه بیرجند

• قالیچه ی تصویری بلوچی

گلیم از دیگر بافته های داری 

گلیم، از دیگر بافته های داری معروف ایران زمین

گلیم که نام دیگر آن پلاس می باشد از دیگر بافته های داری است که نوعی زیرانداز به شمار می رود و از آن برای پوشش زمین استفاده می شود. برای بافت این زیرانداز از الیاف های مختلف همچون ابریشم، پشم گوسفندان، موی بز و یا سایر چهارپایان استفاده می شود.

اگر بخواهیم کاربرد سنتی گلیم را بگوییم، زیراندازی است که از ﺁن برای پوشاندن زمین یا دیوار و یا رواندازی برای چهارپایان باربر، استفاده می شود. اما از آنجایی که این صنایع دستی هم، از طرح و نقش های بسیار زیبایی برخوردار است در حال حاضر، در بسیاری از خانه های شهری به عنوان یک وسیله ی دکوراتیو و یا یک پوشش مدرن، مورد استفاده قرار می گیرد.

این زیرانداز در کشورهای مختلف با نام های مختلفی شناخته می شود. مثلا در افغانستان به گلیم، اوکراین به گیلیم، قفقاز به بداس، سوریه و لبنان به لیاط، رومانی به چیلیم و در ترکیه به کیلیم معروف می باشد. البته در کشورهای دیگری همچون عربستان، مجارستان و لهستان دارای نام های دیگری می باشد.

برای بافت گلیم عموما از رنگ های طبیعی استفاده می کنند. در بسیاری از مواقع، برای اینکه طرح و رنگ این زیرانداز، کهنه به نظر برسد آن را با چای یا پوست گردو می شویند.از دیگر ویژگی های این زیرانداز قدیمی این است که در سایز و ابعاد مختلفی بافته می شود که از جمله ی آن ها می توان به سایزهای ۷۰×۱۰۰ سانتی ‌متر،  ۱۰۰×۱۵۰ سانتی ‌متر( این گلیم به گلیم یک زرع و نیم معروف است که رایج ترین نوع گلیم می باشد)، ۲×۳ متر، ۳×۴ متر و انواع کناره ها.

گلیم نیز از بافته های داری اصیل و با قدمتی طولانی است به همین دلیل در اغلب نقاط ایران مثل آذربایجان شرقی، کردستان، فارس، اردبیل، خراسان، هرمزگان، کرمان، کرمانشاه و ... بافته می شود. در حال حاضر گلیم های سیرجان کرمان، هرسین کرمانشاه و عنبران اردبیل از معروف ترین و بهترین گلیم های ایرانی به شمار می روند. 

بافته های داری معروف ایران زمین

انواع طرح و نقش گلیم

یکی از مهم ترین ویژگی های این بافته ی داری داشتن طرح و نقش های متنوع است که از معروف ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• طرح خطی که محرمات و افشاری هم، شناخته می شود

• طرح شاملو

• شیرکی پیچ

• سفره ی کردی

• کف ساده

• راه راه

• خشتی یا قاب قاب

انواع گلیم های معروف ایران

• گلیم شاهسون

• گلیم لری

• گلیم هرسین

• گلیم بلوچ

• گلیم خمسه

• گلیم سنه

• گلیم قشقایی

• گلیم افشار

• گلیم زرند

• گلیم ترکمنی

زیلو، از دیگر بافته های داری ایران

زیلو نیز نوعی زیرانداز است که با دست و با استفاده از نخ بافته می شود. این کفوش، شباهت بسیار زیادی به حصیر دارد و کماکان نیز در برخی از مناطق کشور مورد استفاده قرار می گیرد. زیلو از قدیمی ترین و تاریخی ترین بافته های داری کشور است که هنوز هم در شهرستان میبد استان یزد به زیبایی هر چه تمام تر، بافته می شود.

این کفپوش قدیمی، از تنوع رنگی برخوردار است اما مهم ترین ویژگی اش، این است که هر رنگی، کاربرد خاص خود را دارد. مثلا زیلوهای به رنگ آبی و سفید، مخصوص مساجد و اماکن متبرکه می باشند، زیلوهای جوهری که دارای رنگ آبی و گلی، مخصوص مصارف خانگی هستند و ارزانترین نوع زیلو هم بشمار می روند و زیلوهای نفتال، که دارای رنگ سبز و گلی هستند مرغوب ترین و گران ترین زیلو می باشند.

گبه از بافته های داری ایران

گبه، یکی دیگر از بافته های داری

گبه که به آن قالیچه ی خرسک هم گفته می شود نوعی زیرانداز از جنس قالی است که در ابعاد کوچکتر بافته می شود. عموما عشایر قشقایی و لری به بافت گبه مشغول هستند. این بافته ی داری کشور هم، از طرح های مختلفی برخوردار است که از جمله ی آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• طرح شیر

• خشتی یا قابی

• حوض گبه

• گل گبه

• طرح ایلاتی

• درخت

• راه راه

• خانه در هم

• کف ساده

از مهم ترین مراکز بافت گبه ی کشور می توان به مناطق زیر اشاره کرد:

• تل گر، چشمه بلقیس، ده شیح و چرام استان کهگیلویه و بویراحمد

• دو گنبدان، باشت و آرو شهرستان گچساران

• ترکان ایل قشقایی

• برازجان و سایر روستاهای بوشهر

در بین این مناطق، گبه های ترکان ایل قشقایی به عنوان بهترین و مرغوب ترین گبه ی کشور شناخته می شود. 

بافته های داری

گردآوری : بخش فرهنگ و هنر بیتوته