آشنایی با انواع گلیم

مجموعه: فرش و گلیم

انواع گلیم بافی

 انواع گلیم ایرانی و بررسی خصوصیات آنها

گلیم چیست؟

گلیم دست بافته‌ای است از تار و پود که معمولاً از پشم حیوانات اهلی بر دار بافته شده و عموماً به عنوان فرش کاربرد داشته‌است. هر منطقه طرح مختص به خود را داراست و عموماً به عنوان فرش کاربرد داشته ‌است. ممکن است بافت گلیم با تغییراتی کاربردهای دیگری غیر از فرش در بین عشایر داشته باشد: از جمله نمک دان، جل اسب، نوار چادر.

رنگ های گلیم

رنگ غالب گلیم عبارت است از زرد نارنجی، قرمز، سبز، آبی تیره و روشن، سفید، انواع کرم و... که در واقع استفاده از رنگ در گلیم کاملا به صورت ذهنی و سلیقه‌ای انجام می‌شود و قانون خاصی درباره چگونگی کاربرد رنگ ها در گلیم وجود ندارد. هر گلیم نشانگر روحیه و سلیقه فردی بافنده در استفاده از رنگ های سفید، نارنجی، سبز، قرمز، زرد، آبی، سورمه‌ای، قهوه‌ای و سیاه است.

انواع گلیم ایرانی

انواع گلیم از نظر بافت آن

انواع گلیم به سه شیوه بافته می شود:

• گلیم ساده باف:

در این نوع گلیم، پودها یكی در میان از لابه لای تار عبور می كند. این گلیم یك روست و برای بافت آن معمولا از نقشه از قبل آماده شده استفاده نمی شود. نقوش گلیم ساده باف، عموما هندسی است و به ندرت نقوش منحنی در این نوع گلیم دیده می شود. 

• گلیم برجسته:

این نوع گلیم دارای زمینه ای ساده می باشد ولی طرح اصلی مانند قالی پرزدار است. بدینصورت كه از روی نقشه قالی، بر روی چله گلیم گره زده می شود و در پایان پرز اضافی چیده می شود.

• گلیم ورنی :

ورنی، گلیمی است بدون پرز و یك رو، كه اکثرا بدون نقشه و به صورت ذهنی توسط عشایر مناطق مغان، ارسباران و مشكین شهر بافته می شود. 

انواع گلیم از لحاظ منطقه

آشنایی با انواع گلیم

• گلیم قشقایی

گلیم‌های قشقایی از مشهورترین گلیم‌های ایرانی است که قدرت و انرژی طراحی آنها در هیچ جای دیگر یافت نمی‌شود. استفاده‌ی محدود از نگاره‌های کوچک و برخی تشابهات دیگر بیننده را به یاد گلیم‌های ترک بافتی چون شاهسون می‌اندازد. اما در عین حال طرح‌های هندسی منحصر به فرد، ظرافت پشم و قدرت درخشندگی رنگ‌های آنها دست به دست هم داده و نمونه‌هایی بی‌نظیر به وجود می‌آورند. گلیم‌های قشقایی دارای برش چاکدار است و گاه در آنها از تارهای نخی و پشم طبیعی قهوه‌ای نیز استفاده می‌شود. گلیم‌های قشقایی به دو دسته گلیم‌هایی با نوارهای افقی شکل و متن مرکزی در داخل حاشیه‌ها تقسیم می‌شود.

گلیم هرسین

• گلیم هرسین

گلیم هرسین بنا بر ذوق و سلیقه بافنده و شرایط اطراف او بافته می شود. در حاشیه و زمینه، نقش ها ریز و پر بافته می شوند، به طوری که جای خالی در این گلیم وجود ندارد. رنگ های گلیم هرسین عمدتا به سفید، سورمه ای، سبز و قرمز و اخیرا سرخابی محدود می شود.

گلیم شاهسون

• گلیم شاهسون

طرح‌ها و بافت‌های مشابه‌ی توسط تمام گروه‌های شاهسون به کار رفته و با این حال تفاوت‌های ظریفی در رنگ و حاشیه‌های آنها وجود دارد و گلیم‌ها را از یکدیگر متمایز می کند.

در تمام گلیم‌های شاهسون از نگاره‌های بزرگ و برجسته استفاده شده است. این نگاره‌ها به صورت ردیفی در گلیم بافته می شود و توسط نوارهایی با طرح‌های ظریفتر و پیچیده‌تر از همدیگر جدا شده است.

گلیم بلوچ

• گلیم بلوچ

بلوچ‌ها به دلیل شرایط اقلیمی ، همواره آرزوی برخورداری از منابع فراوان آب و مرغزار را در بافت‌های خود بیان کرده‌اند. معمولاً سرتاسر گلیم بلوچ از بافت راه راه شکل گرفته که در هر ردیف آن نقوش متفاوت از طرح و رنگ به چشم می‌خورد. رنگ‌های تیره مانند قهوه ای، قرمز تیره، شتری و آبی سیر و رنگ‌های روشن مثل سبز، زرد، قرمز  

گلیم فارس

• گلیم فارس

بخش مهمی از گلیم‌های تولیدی استان فارس توسط عشایر قشقایی، تولید و عرضه می‌شود. دارهای گلیم‌بافی عشایر و روستاییان فارس تماماً افقی است و جنس دارها فلزی است. برای رنگرزی نخ‌های پشمی مورد مصرف در پود گلیم از رنگ‌های گیاهی یا رنگ‌های شیمیایی استفاده می‌شود. گلیم فارس از طرح‌های اصیل و سنتی و از رنگ‌بندی‌های مناسب برخوردار است 

گلیم لری

• گلیم لری

رنگ گلیم لری بیشتر سبز، سیاه، آبی و سفید است. کیفیت خوبی دارند و جزو بهترین صنایع دستی اقوام لر می باشد. بهترین بافت لرها خورجین بزرگ برای نگهداری اثاث خانه است. حاشیه آنها را برای آنکه محکم باشد قالی بافی می کنند.

گلیم زرند

 

 • گلیم زرند

گلیم زرند را به صورت چاک دار و توسط اقوام ترک شاهسون بافته می شود. ویژگی های خاص گلیم زرند باریک بودن آن، دراز و البته محکم و بادوام بودن آنها است. طرح بکار رفته در بیشتر گلیم ها گل و گیاه و طرح های هندسی مانند لوزی مشبک و ترنج است.

گلیم کردستان

 

 • گلیم کردستان

مواد اولیه‌ی مورد نیاز برای تولید گلیم، نخ پشمی دولای تابیده، الوان برای پود گلیم است و برای تار از نخ پنبه‌ای استفاده می‌شود. رنگ‌ها شامل قرمز پررنگ، کم‌رنگ، صورتی چرک و سبز پررنگ و کم‌رنگ، سرمه‌ای و آبی کم‌رنگ و پررنگ، مشکی، قهوه‌ای پررنگ و کم‌رنگ، عنابی، زیتونی و زرد است. دارهای گلیم‌بافی رایج در کردستان تماماً عمودی است و حدود ۸۰٪ آن‌ها تماماً از فلز است و ۱۰٪ دیگر از چوب است.

گلیم خمسه

• گلیم خمسه

متداولترین طرح گلیم ها زمینه ای طبیعی به رنگ تیره است که ستارگانی مورب به صورت لوزی های روی آن بافت شده است. گلیم های ستاره ای را بیشتر به صورت کم عرض می بافند و بعد به هم می دوزند. 

• استان مازندران

در بیشتر روستاهای مازندران نوعی دار افقی استفاده می شود که به کرچال معروف است و علاوه بر آن از دارهای عمودی نیز در تولید قالی، قالیچه، تابلو فرش و گلیم بهره می برند. 

گردآوری:بخش فرهنگ و هنر بیتوته