تکنیک رِش یا پورتامنتو در موسیقی چیست؟

مجموعه: آکادمی هنر

پورتامنتو چیست

راز پورتامنتو: چگونه این تکنیک موسیقی را احساسی‌تر می‌کند؟

در دنیای موسیقی، تکنیک‌های اجرایی نقش مهمی در خلق احساسات و انتقال پیام‌های عاطفی به شنونده دارند. یکی از این تکنیک‌های جذاب و تأثیرگذار، رِش یا پورتامنتو (portamento) است که در بسیاری از سبک‌های موسیقی، از کلاسیک گرفته تا پاپ و جاز، به کار می‌رود. این تکنیک که به معنای لغزیدن یا سر خوردن بین نت‌ها است، به نوازندگان و خوانندگان اجازه می‌دهد تا با ایجاد پیوستگی و نرمی در اجرای موسیقی، احساسات عمیق‌تری را منتقل کنند. در این مقاله، به بررسی مفهوم پورتامنتو، تاریخچه، کاربردها، و تأثیر آن در موسیقی می‌پردازیم.

رِش در موسیقی

پورتامنتو چیست؟ 

پورتامنتو (به ایتالیایی: portamento به معنای «حمل کردن» یا «کشیدن») یک تکنیک موسیقایی است که در آن نوازنده یا خواننده به‌صورت پیوسته و روان از یک نت به نت دیگر حرکت می‌کند، بدون اینکه فاصله مشخصی بین نت‌ها ایجاد شود. این حرکت لغزنده باعث می‌شود که نت‌ها به‌گونه‌ای به هم متصل شوند که گویی در حال «سر خوردن» هستند. برخلاف گلیساندو که معمولاً شامل حرکت سریع‌تر و مشخص‌تر بین نت‌ها است، پورتامنتو حسی نرم‌تر و عاطفی‌تر به اجرا می‌بخشد.

برای مثال، در ویولن، پورتامنتو زمانی رخ می‌دهد که نوازنده انگشت خود را روی سیم به‌آرامی از یک موقعیت به موقعیت دیگر حرکت می‌دهد، در حالی که کمان همچنان در حال نواختن است. در آواز، خواننده ممکن است با تغییر تدریجی زیروبمی صدا، بین دو نت حرکت کند و حالتی روان و احساسی ایجاد کند.

تکنیک پورتامنتو

تاریخچه پورتامنتو

پورتامنتو ریشه‌های عمیقی در تاریخ موسیقی دارد. این تکنیک در موسیقی کلاسیک غربی، به‌ویژه در دوره رمانتیک (قرن نوزدهم)، بسیار محبوب بود. آهنگسازانی مانند شوپن، واگنر و وردی از پورتامنتو در آثار خود برای افزودن حس دراماتیک و عاطفی استفاده می‌کردند. در آن دوره، نوازندگان سازهای زهی و خوانندگان اپرا به‌طور گسترده از این تکنیک بهره می‌بردند تا احساسات عمیق‌تری را به مخاطب منتقل کنند.

در موسیقی غیرغربی نیز تکنیک‌هایی مشابه پورتامنتو وجود داشته است. برای مثال، در موسیقی سنتی ایرانی، استفاده از تکیه و غلت در آواز و نواختن سازهایی مانند تار و کمانچه، شباهت زیادی به پورتامنتو دارد. این تکنیک‌ها به نوازنده اجازه می‌دهند تا با حرکت روان بین نت‌ها، حس و حال خاصی را در ردیف‌های موسیقی ایرانی خلق کند.

کاربردهای پورتامنتو

پورتامنتو در سبک‌ها و ژانرهای مختلف موسیقی به کار می‌رود و هر کدام از این سبک‌ها به این تکنیک رنگ و بوی خاصی می‌بخشند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین کاربردهای پورتامنتو اشاره می‌کنیم:

1. موسیقی کلاسیک

در موسیقی کلاسیک، پورتامنتو به‌ویژه در نواختن سازهای زهی مانند ویولن، ویولا، و ویولنسل رایج است. این تکنیک به نوازندگان اجازه می‌دهد تا ملودی‌ها را با نرمی و پیوستگی بیشتری اجرا کنند. برای مثال، در آثار بتهوون یا چایکوفسکی، پورتامنتو می‌تواند حس نوستالژیک یا عاشقانه‌ای به قطعه ببخشد.

2. موسیقی جاز و بلوز

در جاز و بلوز، پورتامنتو به‌ویژه در آواز و نواختن سازهایی مانند ساکسیفون و ترومپت استفاده می‌شود. خوانندگان جاز اغلب از پورتامنتو برای ایجاد حس improvisation (بداهه‌نوازی) و افزودن رنگ عاطفی به اجرا استفاده می‌کنند. برای مثال، خوانندگانی مانند بیلی هالیدی با استفاده از پورتامنتو، احساسات عمیقی را در اجراهای خود منتقل می‌کردند.

3. موسیقی پاپ و مدرن

در موسیقی پاپ امروزی، پورتامنتو در آواز به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌شود. خوانندگان پاپ مانند ادل یا آریانا گرانده از این تکنیک برای ایجاد حس دراماتیک و عاطفی در آهنگ‌های خود بهره می‌برند. همچنین، در موسیقی الکترونیک، افکت‌های صوتی مصنوعی می‌توانند پورتامنتو را شبیه‌سازی کنند.

4. موسیقی سنتی و محلی

در موسیقی سنتی فرهنگ‌های مختلف، تکنیک‌های مشابه پورتامنتو به کار می‌روند. برای مثال، در موسیقی هندی، استفاده از میر (meend) در نواختن سیتار یا سرود، حالتی مشابه پورتامنتو ایجاد می‌کند. در موسیقی عربی نیز، تکنیک تزریق در آواز و سازهایی مانند عود، شباهت زیادی به پورتامنتو دارد.

گلیساندو و پورتامنتو

تفاوت پورتامنتو با گلیساندو

یکی از سوالات رایج در مورد پورتامنتو، تفاوت آن با گلیساندو است. اگرچه هر دو تکنیک شامل حرکت بین نت‌ها هستند، اما تفاوت‌های کلیدی بین آن‌ها وجود دارد:

پورتامنتو: حرکتی نرم و پیوسته بین دو نت است که معمولاً با تأکید بر حس عاطفی اجرا می‌شود. این تکنیک بیشتر در آواز و سازهای زهی استفاده می‌شود.

گلیساندو: حرکتی سریع‌تر و مشخص‌تر بین نت‌ها است که اغلب شامل اجرای تمام نت‌های میانی (کروماتیک یا دیاتونیک) می‌شود. گلیساندو بیشتر در سازهایی مانند پیانو یا هارپ رایج است.

تأثیر پورتامنتو بر شنونده

پورتامنتو به دلیل نرمی و پیوستگی‌اش، می‌تواند تأثیر عمیقی بر شنونده بگذارد. این تکنیک با ایجاد حس حرکت و جریان در موسیقی، احساساتی مانند عشق، حسرت، یا آرامش را منتقل می‌کند. پورتامنتو به نوازنده یا خواننده اجازه می‌دهد تا شخصیت و احساسات خود را به‌طور مستقیم در اجرا بیان کند، و این امر باعث می‌شود که شنونده ارتباط عمیق‌تری با موسیقی برقرار کند.

نحوه اجرای پورتامنتو

اجرای پورتامنتو به نوع ساز یا سبک آوازی بستگی دارد. در ادامه چند مثال از نحوه اجرای این تکنیک آورده شده است:

در سازهای زهی: نوازنده با حرکت آرام انگشت روی سیم، بدون قطع صدا، از یک نت به نت دیگر می‌رود.

در آواز: خواننده با تغییر تدریجی زیروبمی صدا، بین دو نت حرکت می‌کند.

در سازهای بادی: نوازنده با تغییر فشار هوا یا موقعیت لب‌ها، حرکتی روان بین نت‌ها ایجاد می‌کند.

در سینتی‌سایزرها: تنظیمات خاصی در سینتی‌سایزر می‌تواند افکت پورتامنتو را شبیه‌سازی کند.

سوالات متداول درباره رِش یا پورتامنتو در موسیقی چیست؟

۱. رِش یا پورتامنتو در موسیقی چیست؟

پورتامنتو تکنیکی موسیقایی است که در آن نوازنده یا خواننده به‌صورت روان و پیوسته از یک نت به نت دیگر حرکت می‌کند، بدون ایجاد فاصله مشخص بین نت‌ها. این تکنیک حس عاطفی و نرمی به اجرا می‌بخشد و در سبک‌های مختلف موسیقی کاربرد دارد.

۲. تفاوت پورتامنتو و گلیساندو چیست؟

پورتامنتو حرکتی نرم و پیوسته بین دو نت است که بر احساس تأکید دارد، در حالی که گلیساندو حرکتی سریع‌تر و مشخص‌تر است و معمولاً تمام نت‌های میانی را شامل می‌شود. پورتامنتو بیشتر در آواز و سازهای زهی و گلیساندو در سازهایی مانند پیانو رایج است.

۳. پورتامنتو در چه سبک‌های موسیقی استفاده می‌شود؟

پورتامنتو در سبک‌های مختلفی مانند موسیقی کلاسیک، جاز، پاپ، و موسیقی سنتی (مانند موسیقی ایرانی و هندی) استفاده می‌شود. این تکنیک در سازهای زهی، آواز، و حتی سینتی‌سایزرها برای ایجاد حس عاطفی به کار می‌رود.

۴. چگونه می‌توان پورتامنتو را در نوازندگی اجرا کرد؟

در سازهای زهی، پورتامنتو با حرکت آرام انگشت روی سیم اجرا می‌شود. در آواز، خواننده با تغییر تدریجی زیروبمی صدا بین نت‌ها حرکت می‌کند. در سازهای بادی، تغییر فشار هوا یا موقعیت لب‌ها این تکنیک را ایجاد می‌کند.

۵. چرا پورتامنتو در موسیقی مهم است؟

پورتامنتو به دلیل ایجاد پیوستگی و نرمی در اجرا، احساسات عمیقی مانند عشق، حسرت یا آرامش را به شنونده منتقل می‌کند. این تکنیک به نوازنده یا خواننده اجازه می‌دهد تا شخصیت و احساس خود را در موسیقی بیان کند.

نتیجه‌گیری

پورتامنتو یکی از زیباترین و تأثیرگذارترین تکنیک‌های موسیقایی است که به اجرا عمق و احساس می‌بخشد. این تکنیک نه‌تنها در موسیقی کلاسیک و مدرن غربی، بلکه در موسیقی سنتی فرهنگ‌های مختلف نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. با استفاده از پورتامنتو، نوازندگان و خوانندگان می‌توانند داستان‌های عاطفی خود را به شکلی روان و دل‌انگیز روایت کنند. اگر به موسیقی علاقه‌مند هستید، گوش دادن به اجراهایی که از پورتامنتو استفاده می‌کنند، می‌تواند تجربه‌ای عمیق و لذت‌بخش برای شما باشد.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته