ساز سیتار از سازهای زهی کشور هندوستان

مجموعه: آکادمی هنر

ساز سیتار

آشنایی با ساز سیتار

معرفی ساز سیتار

ساز سیتار دسته‌ای بلند و کشیده و کاسه‌ای به شکل گلابی دارد. این ساز هفت سیم اصلی و ۱۱ یا ۱۳ سیم تشدید (یا همراه) دارد که در زیر سیم‌های اصلی بسته می‌شود و با مضرابی فلزی نواخته می‌ گردد. سیم‌های اصلی که کار تولید آواهای نغمه را به‌عهده دارند بعد از ضربه خوردن، سیم‌های همراه را به صدا درمی‌آورند. دستان‌های روی دسته این ساز فلزی و کمانی شکل‌اند.

سی‌تار انواع گوناگونی دارد و شکل کاسه و شمار سیم‌ها در انواع آن متفاوت است. کلا می‌توان این ساز را به سه نوع تقسیم کرد: نوع اول تنها دارای ۷ سیم اصلی و بدون سیم تشدیدکننده‌است. نوع دوم دارای ۷ سیم اصلی و ۱۱ یا ۱۳ سیم تشدیدکننده‌است. نوع سوم دارای مشخصات نوع دوم به اضافه یک کاسه اضافی در بالای دسته ساز است که بیشتر نقش تزئینی دارد تا شدت دهنده صدا.

معرفی ساز سیتار

راوی شانکار و ولایت‌خان از نوازندگان مشهور این ساز هستند. عباس مهرپویا (از شاگردان راوی شانکار) این ساز را وارد موسیقی ایران کرد و مسعود صالح تاش ادامه‌رو راه مهرپویا تا به حال بوده‌است.

عباس مهرپویا در برگشت به ایران از هند، این ساز ایرانی الاصل را که مطابق مدارک تاریخی به وسیله امیرخسرو دهلوی از ایران به هند برده شده و به تدریج از موسیقی ایرانی خارج شده بود، بار دیگر وارد موسیقی ایران کرد، که موفقیت‌های بسیاری را در این عرصه به دست آورد.

آشنایی با ساز زهی سیتار

تاریخچه ساز سیتار

كلمه سیتار در اصل از كلمات سانسكريت ساپتانتاری وينا (به معناي هفت سيم وينا) كه بعدها به عنوان ست‌تار (ست عدد هفت در سيستم عددي هندي و تار براي تار فلزي است) كه ناگهان سيتار شد. منبع ديگر اين كلمه از كلمه فارسي سه تار كه عيناً به معناي سه تار است.

تصور مي شود اين ساز نسخه‌اي از وينا، ساز مهم ديگر موسيقي كارناتيك و هندوستاني باشد كه برای تطابق با سليقه مغول‌ها تغییر نموده است. سيتار در قرون 16 و 17 به اوج شکوفایی خود رسيد و در قرن 18 به فرم كنوني خود دست پیدا کرد.  

ساز سیتار از سازهای زهی کشور هندوستان

قسمتهای گوناگون سیتار

- Kunti: توسط Kunti ها سیتار را کوک می کنند. Kunti های بزرگ برای سیمهای اصلی و Kunti های کوچک برای سیمهای هم خوان می باشد.

- Bajtar ki Kunti: یکی از بخشهای مهم Kunti می باشد که برای نواختن نواهای اصلی از آن استفاده می‌شود. این قسمت نسبت به سایر بخشها استفاده بیشتری دارد.

- Drone Strings: این یکی از بخشهای مهم برای نواختن و به اجرا در آوردن موسیقی می باشد. موقع نواختن، سیمها به ترتیب آماده اجرای قطعه موسیقیایی می شوند.

- Tumba: قطعه ای است کدویی شکل که تعدادی از سیتار ها آن را دارند.

- Dandi: گردن سیتار را Dandi می گویند.

- Parda: ترکه های فلزی هستند که با بخش گردن ساز ارتباط دارد و می توان زیر و بمی صدا را با آن میزان کرد.

- Tar: در سیتار، تارهای بسیاری وجود دارد اما به طور متوسط هر سیتار دارای ۱۸ تار می باشد که شامل تارهای اصلی و تارهای هم خوان می شود.

- Baj Tar: بخشی است که بیشترین یاری را برای نواختن دقیق ساز می‌ رساند.

- Taraf dar: سیمهای هم نوا هستند که به علت مضراب زدن سیمهای اصلی مرتعش می‌شوند.

- Gulu: قطعه ای چوبی است که با گردن سیتار در تماس است و سبب ارتعاش صدا می شود. به دلیل ضعف این قسمت، به ویژه در جایی که با گردن در تماس است به یکی از مشکلات عمومی سیتار تبدیل شده است.

- Tabkandi: برای تعیین تن دستگاه موسیقی خیلی اهمیت دارد. برای بالابردن و افزایش کیفیت آن، باید چوب آن را خیلی صیقل داد.

- Kaddu: اسباب ارتعاش سیتار است. باید خیلی ظریف باشد تا در تمام مدت ارتعاش صدا را حفظ کند.

- Chota Ghoraj: یکی از بخشهای کوچک سیتار است که از استخوان شتر ساخته می شود. به همین علت این قسمت دارای ارزش مادی بسیاری می باشد.

- Bada Ghoraj: برای نواختن و به ارتعاش در آوردن سیمها استفاده می شود.

- Tuning Bead: اجازه می دهد که گام Minor بدون احتیاج به کوک کردن با Peg ها تنظیم شود.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته