آشنایی با مشکلات نوجوانان و راه حل آن ها

مجموعه: رفتار از کودکی تا نوجوانی

مشکلات نوجوانان و شکلگیری شخصیت رفتاری آن ها

یکی از حساس ترین و مهمترین دوره های زندگی در هر رشد فرد، نوجوانی است. این برهه ی حساس زندگی بر تمامی اختلالات رواني - رفتاري فرد در آينده تاثیر گذار بوده و به همین جهت توجه به مسائل و مشکلات نوجوانان و شیوه صحیح مواجه با آنها، همواره از اهمیت و دقت فراوانی برخوردار بوده است. در این مقاله ما قصد داریم تا اطلاعات مفیدی را در باب اهمیت سن نوجوانانی، انواع مشکلات نوجوانان، راهکارهای صحیح والدین برای مواجه با آن ها و ... در اختیار شما خوانندگان عزیز قرار دهیم. پس توصیه ما به شما این است برای اینکه بدانید کدام یک از مشکلات نوجوانان طبیعی بوده و در مقابل هر رفتار و عمل آنان باید چه برخوردی را از خود نشان داد؛ ما را تا پایان این متن همراهی و دنبال کنید.

اهمیت دوران نوجوانی در رشد تربیتی فرزندان
یکی از حائز اهمیت ترین مسائل موجود در حوزه تربیتی فرزندان توسط والدین توجه به مسائل و مشکلات نوجوانان خود است. این دوره حساس به سبب آغاز بلوغ و رشد روانی، جسمانی و ذهنی کودکان همواره با اتفاقات گوناگونی همراه بوده و در صورت عدم توجه به هر یک از مسائل آن تاثیر جبران ناپذیری را در آینده بر روی فرزند شما خواهد گذاشت.

دوران نوجوانی در واقع آغاز استقلال کودکان برای اثبات توانایی های خود در حل مسائل و مشکلات مختلف زندگی است؛ این احساس خودباوری تا این اندازه ای در این سن قوی بوده که گاه والدین تسلط خود را بر تربیت فرزندانشان از دست خواهند داد. پرش از موانع و خطرهای موجود بر سر راه نوجوانان همواره یکی از دغدغه های اصلی پدر و مادرها بوده و این حس استقلال طلبی کار را برای آن ها دشوار کرده است. تغییر خلق و خو از جمله پرحرفی نوجوانان و یا گرایش به انزوا طلبی و عدم ثبات رفتار در این دوران به سبب تغییر هورمون های آنان نظیر دوران قاعدگی زنان امری طبیعی بوده و به صورت های مختلف خود را در رفتار فرزند شما نشان خواهد داد.

نقش والدین و مدرسه در تربیت صحیح نوجوانان

 
اهمیت توجه به مسائل و مشکلات نوجوانان
همانطور که در قسمت قبل نیز به آن اشاره شد؛ نوجوانان به دلیل حس خودباوری و استقلال طلبی ایجاد شده در درونشان به راحتی دیگر مانند گذشته هر مسئله ای را که شما به او امر کرده باشید، نمی پذیرند و با انجام رفتارهایی شاید ناپسند موجبات حیرت شما را فراهم کنند.

در این دوران مشکلات نوجوانان بیشمار بوده و او در تلاش است که از طریق راه های گوناگون نظیر مدرسه، اینترنت، تلفن همراه و ... روحیه اجتماعی خود را تقویت کند. گرچه ارتباط با دیگران و دوست یابی امری خوشایند و پسندیده به حساب می آید ولی چنانچه از کنترل و نظارت والدین خارج شود و دیگر از ضوابط تعیین شده توسط آن ها پیروی نکنند؛ باعث بروز آسیب ها و مشکلات جوانان شما خواهد شد. به طور مثال استفاده از تلفن همراه و یا داشتن گواهینامه برای رانندگی به این معنا نیست که نوجوان تان به طور دائم و همیشگی آن ها را در اختیار خود داشته و حق خود بداند؛ بلکه با اجازه و نظارت والدینش می تواند برای ساعاتی در طول روز یا هفته از آن ها استفاده کنند.

با بزرگ شدن کودکان بر خلاف تصور عموم نگران ها و استرس های والدین نیز همزمان با این تغییر و تحول رابطه مستقیمی داشته و حس استقلال طلبی نوجوانان باعث دورشدن آن ها از والدینشان خواهد شد. هر روز والدین تلاش دارند تا برای رفع مشکلات نوجوانان خود آن ها را زیر نظر داشته و در برابر هر خطر احتمالی از فرزندشان مراقبت کنند؛ اما نوجوانان با توجه به سطح فرهنگی و اجتماعی خانواده ای که در آن تربیت شده اند به شیوه های گوناگون والدین را از دخالت در کارهایشان پس خواهند زد.

از جمله مشکلات نوجوانان برای پا گذاشتن به این دوران را می توان به مواردی چون بی‌توجهی و حرف ‌ناشنوی از والدین، دعوا و بحث کردن یا گوشه‌گیر شدن و ... اشاره داشت. درخواست خواسته های ناپسند نوجوانان از خانواده خود برای شکوفایی و دستیابی به استقلال و اثبات توانایی‌های خود نیز از جمله مشکلات نوجوان است که با وجود خطرهای بسیار در مسیر رشد آنها والدین نمی دانند به اینگونه از درخواست ها چگونه پاسخ دهند.

دسته بندی مسائل و مشکلات نوجوانان
اگر بخواهیم در یک دسته بندی کلی انواع مشکلات نوجوانان را از نظر عوامل جسمانی، روانی، مذهبی، عقیدتی، شخصیتی و ... برای شما نام ببریم؛ می توان آن ها را در 7 دسته به شرح زیر تقسیم بندی کرد. دقت داشته باشید که هر یک از عوامل ذکر شده بر روی شخصیت، رفتار نوجوان در آینده تاثیری جدی و غیر قابل جبرانی خواهد داشت:

دسته اول: مشکلات بدنی و جسمی نوجوانان نظیر احساس خستگی مداوم، ظهور تمایلات جنسی و چگونگی ارضای آن، عدم تناسب اندام، بی خوابی و ...

دسته دوم: مشکلات شخصیتی و روانی نوجوانان نظیر پرخاشگری و عصبانیت، حقارت، خجالت زدگی، عدم اعتماد به نفس، انرژی و هیجان افراطی و ...

دسته سوم: مشکلات خانوادگی نوجوانان نظیر مشاجره، بحث با اعضای خانواده، فاصله زیاد سنی با والدین، احساس تنهایی، عدم اعتماد، محدودیت آزادی، تنبیه جسمانی، تحقیر و سرزنش و ...

دسته چهارم: مشکلات اجتماعی و روابطی نوجوانان نظیر عدم اعتماد به نفس، ناشیگری، احساس ناکامی در راستای موفقیت، ترس از پذیرش مسئولیت های جدید، نگرانی و استرس و ...

دسته پنجم: مشکلات دینی و اعتقادی نوجوانان نظیر تردید، شک، ترس از مرگ، بی رغبتی در کسب اطلاعات دینی، نداشتن معیار و راهنمای درست و ...

دسته ششم : مشکلات تحصیلی و مدرسه ای نوجوانان نظیر تنبیه و آزار معلمان، عدم تمرکز، ترس و استرس امتحان، تنفر از دروس، سرزنش، مقایسه، دعوا با همکلاسیان خود و ...

دسته هفتم: مشکلات مهارتی نوجوانان نظیر ترس و نگرانی دائمی برای موفقیت شغلی، سردرگمی در انتخاب رشته تحصیلی مناسب برای شغل آینده، نگرانی از وضعیت حقوق و درآمدی زندگی و ...

آشنایی با عمده ترین مشکلات والدین در خصوص فرزندان نوجوان خود
در این قسمت ما بخشی از شایع ترین مشکلات نوجوانان را که خانواده ها با آن رو به رو می شوند؛ به صورت جامع و مفید در اختیار شما والدین عزیز قرار داده تا با شناخت و بررسی هر یک در رفتار و اعمال فرزندتان بتوانید راهکاری مناسب را در شیوه تربیتی خود اعمال کرده و با فرزندان نوجوان خود برخورد کنید. از جمله مشکلات نوجوانان می توان به موارد مطرح شده در زیر اشاره کرد:

رایج ترین مشکلات نوجوانان در این دوران از زندگیشان میباشد

 
مخالفت و ناسازگاری برای رفتن به میهمانی یا مسافرت:
یکی از شکایت والدین در خصوص مشکلات نوجوانان، عدم تمایل و بی علاقگی فرزندانشان از سن 11 سالگی به بعد برای حضور در جشن ها و مهمانی های خانوادگی یا مسافرت های جمعی است. نوجوانان در این اوقات اغلب بهانه گیر شده و دوست دارند به جای شرکت در جمع های خانوادگی وقتشان را با دوستان یا به تنهایی در خانه سپری کنند؛ در چنین شرایطی والدین نگران فعالیت های فرزندشان هستند. به طور مثال هنگام تنها ماندن کودک در خانه ممکن است مدام ذهن پدر و مادرها درگیر کارهای او نظیر سر زدن به چه سایت هایی در فضای مجازی و یا تماشای چه نوع فیلم هایی و... می باشد.

در صورتی که با دوستانشان نیز باشد، مدام دغدغه مسائلی در رابطه با دوستانشان را دارند که دوستانش چه کسانی هستند؟ آیا هم سن و  هم جنس هستند؟ چه تفریحاتی را برای اوقات فراغت خود انتخاب می کنند؟ آیا دوستانش مواد یا مشروبات الکی مصرف می کنند؟ آیا منظور از دوست، جنس مخالف است؟ و ...

رایج ترین مشکلات نوجوانان در این دوران از زندگیشان میباشد

 
 داشتن دوستان و همکلاسی های نامناسب:
از دیگر مشکلات نوجوانان در این دوران انتخاب نادرست نوع دوستان و همکلاسی های خود است که این کار در اغلب اوقات تاثیرات و پیامدهای ناگواری را برای آن کودک به دنبال خواهد داشت. در واقع آن ها می توانند به نوعی مشوق او برای انجام کارهای ناپسندی نظیر کشیدن دخانیات، دیدن فیلم های ممنوعه و دزدی، هم جنس بازی و ... بوده و نوجوانان اغلب اوقات در این دوره گرایش بیشتری برای سپری کردن اوقات خود با دوستانشان دارند.

در چنین شرایطی و در صورت عدم کنترل و نظارت والدین و معلمان ممکن است این کودکان در سنین بزرگسالی نیز این راه را دنبال کرده و زندگی خود را تباه کند. مدرسه همانطور که محلی برای یادگیری و برقراری روابط اجتماعی است در صورتی که نظارت کافی بر روی رفتار و اعمال نادرست بچه ها صورت نگیرد، می تواند آثار زیان باری را بر روی زندگی آن ها داشته باشد.

روابط ناسالم نظیر دوستی با جنس مخالف و یا دیدن فیلم های غیر اخلاقی:
از اصلی ترین نگرانی های والدین در خصوص مشکلات نوجوانان خود، برقراری رابطه با جنس مخالف و تمایل او برای دیدن فیلم های غیر اخلاقی است. رابطه ی نوجوان با جنس مخالف در زمان بلوغ به علت تغییرات هورمونی و فرایند های رشدی ممکن است اتفاق بیافتد. پیشرفت دانش و تکنولوژی و استفاده روزانه از اینترنت امروزه باعث شده که نوجوانان درباره اینگونه از مسائل و خطرهای آن در جامعه اطلاعات کافی را داشته باشند. بنابراین این روابط در سنین پایینی مثل نوجوانی و دور از نظارت خانواده ها یک اشتباه اساسی بوده و باید به شدت مراقب آن ها بود.

پرخاشگری و عصبانیت های بی مورد نوجوانان:
احساس برتری و استقلال طلبی در این دوره از زندگی سبب بروز رفتارهایی ناخوشانید از سوی نوجوانان خواهد شد. یکی از مشکلات نوجوانان، تغییر هورمون های بدن آنها به سبب رشد و تکامل اندام های جنسی است. همچنین خلق و خو و عوامل ذهنی-روانی کودکان در این دوره به مرحله ثبات خود خواهید رسید و هرگونه استرس، اضطراب، سرزنش، حسادت، رفتار تنش زا و تند از سوی والدین و اطرافیان باعث عصبانیت و پرخاشگری آن ها خواهد شد. نوجوانان در این دوره تلاش دارند تا خود را در قبال پذیرش مسئولیت های جدید به شما ثابت کنند.

پرخاشگری و عصبانیت یکی از مشکلات نوجوانان

 
اعتیاد بیش از حد نوجوانان به اینترنت، گوشی و بازی های کامپیوتری:
یکی دیگر از مشکلات نوجوانان سپری کردن زمان زیادی از وقت خود در اینترنت و انواع شبکه های مجازی نظیر تلگرام، واتساپ، اینستاگرام و... است که البته اگر این مسئله در حد کنترل شده ای صورت گیرد؛ جای هیچگونه نگرانی نبوده و کاملا طبیعی است. به طور کلی نوجوانان در این سنین به انجام فعالیت هایی نظیر آنچه که در زیر ذکر شده علاقه بیشتری را از خود نشان می دهند:

* تمایل به تنهایی در خانه یا اتاق خود

*بیرون رفتن با دوستان

* استفاده کردن از تلفن همراه به صورت افراطی؛ به طوری که مانع انجام تکالیف و مسئولیت های مدرسه، بی توجهی به محیط اطراف،  خواهد شد.

 
عدم تمایل برای درس خواندن و رفتن به مدرسه:
 برخی از نوجوانان مخصوصا پسرها هیچ رغبتی برای شرکت در کلاس های مدرسه و درس خواندن نداشته و دوست دارند این ایام را با فراغت بال بیشتری در کنار دوستان خود سپری کنند. اغلب درگیری ها و فرار از مدرسه و یا افت نمرات کودکان مربوط به این دوران بوده و باید علت عدم تمایل آن ها برای نرفتن به مدرسه کشف شود. توجه داشته باشید که اگر فرزند شما در حرفه ای از توانایی و مهارت کافی برخوردار بوده او را برای تقویت خود در آن حرفه یا رشته راهنمایی و تشویق کنید.

کشف استعدادها و توانایی فرزندان

مشکلات نوجوانان در محیط آموزشی مدرسه
یکی از اصلی ترین مشکلات نوجوانان، خصوصا پسرها در این دوران حضور در کلاس های مدرسه و خواندن دروس است. والدین و معلمان باید در صورت مشاهده چنین اتفاقاتی، این موضوع را با روانشناس و مسئول سوسیال مدرسه (kuraattori) در میان گذاشته و با راهنمایی های آموزشی او در حل مشکلات آن ها قدمی مفید بردارند. همچنین یکی از دیگر از مشکلات نوجوانان در مدرسه آزار و اذیت او توسط همکلاسی ها، مدیر و معلمانشان است و در صورت هر گونه برخورد فیزیکی یا دزدی فورا باید والدین، مدیر مدرسه را در جریان گذاشته و حتی در برخی موارد از پلیس برای رسیدگی و دخالت در موضوع کمک گرفت.

 
راهکارهای مواجه با مشکلات نوجوانان توسط والدین
بدون شک برای حل هر مشکل و مسئله ای، راه حلی وجود دارد؛ مشکلات جوانان نیز خارج از این مسئله نبوده و در همین راستا والدین باید با مشورت افراد با تجربه به فکر یک راه حل اساسی به منظور تربیت صحیح آن ها باشند. با توجه به مشکلات مطرح شده در قسمت قبل، اکنون برخی از راهکارهایی که توسط مشاوران کودک و نوجوان برای حل مشکلات نوجوانان توصیه شده را برای شما به ترتیب بیان خواهیم کرد:

کشف استعدادها و توانایی فرزندان

 
راه حل مشکل اول: مخالفت و ناسازگاری برای رفتن به میهمانی یا مسافرت خانودگی:

- احترام به درخواست کودکان برای عدم حضورشان در یک مجلس خانوادگی و یا مسافرت و در عین کنترل و نظارت او

- تقاضا از او برای معرفی دوستانش و کسب اطلاعات کافی از محل ملاقات آن ها
- ثبت نام او در اردوهای مخصوص نوجوانان برای تجربه یک سفر گروهی با دوستانش

 
راه حل مشکل دوم: برقراری رابطه دوستی با افراد نامناسب:
- عدم درخواست قطع ارتباط از او به دلیل رابطه قوی تر ایجاد شده بین او و دوستانش نسبت به خانواده در این برهه زمانی هوشمندانه رفتار کردن برای قطع ارتباط او با دوستان ناباب خود به دلیل نوع رفتار یا لباس پوشیدن آن ها تقاضای کمک از یک بزرگتر با تجربه برای تاثیر گذاری و هدایت فرزندتان به راه درست
- صحبت کردن با دوست صمیمی و مورد اعتماد او برای آگاهی از کلیات رازهایش
- عدم کنجکاوی بیش از حد و دنبال کردن جزئیات کارهای نوجوانان به دلیل خرابی رابطه آن ها با فرد مورد اعتمادشان
- آشنایی تدریجی با تمام دوستان و همکلاسی های فرزند نوجوانتان در موقعیت‌های خاص مثل جشن‌ تولد یا جشن پایان سال تحصیلی
- زیر نظر داشتن رفتار و روابط آن ها با دوستانشان
- تاثیر غیر مستقیم و برخوردی هوشمندانه بر انتخاب نوع دوستان آنها

برقرای یک رابطه دوستانه و صمیمانه با فرزندان

راه حل مشکل سوم : تمایل به برقراری روابط ناسالم:
- وقت گذاشتن برای صحبت با نوجوان درباره «عشق و علاقه»
- عدم اشاره مستقیم به روابط جنسی
- زیرنظر داشتن نوجوان به دلیل آگاهی بیش از اندازه آن ها درباره بیشتر از مسائل
- تشویق آن ها به حفظ رابطه با دوستان خوب خود و انجام تفریحات سالم
- برقراری رابطه ای صمیمانه و دوستانه با نوجوانان برای گفتن رازهایش به شما

راه حل مشکل چهارم: اعتیاد به دنیای مجازی، بازی های کامپیوتری و ...
- استفاده زمان بندی شده و کنترل شده فرزندانتان از اینترنت
- صحبت کردن با او و مشاوره از یک روانشناس توانا در صورت استفاده بیش از حد موبایل یا کامپیوتر
- آگاه کردن او از خطرات و آسیب های احتمالی در خصوص استفاده از اینترنت نظیر عدم وارد کردن اطلاعات شخصی و بانکی در هر سایت اجتماعی و ...
- تعیین ضوابط و مقرارت برای استفاده از اینترنت و موبایل
- تعیین مجازات در قبال استفاده طولانی مدت از تلفن همراه نظیر پرداخت قبض خود از طریق همکاری با اعضای خانواده در انجام کارها

راه حل مشکل پنجم:  عدم تمایل به حضور و انجام تکالیف مدرسه
- ارتباط دائمی با مشاور مدرسه و بررسی وضعیت تحصیلی نوجوانان به صورت هفتگی
- گوشزد به نوجوانان در قبال انجام صحیح وظیفه خود نظیر رفتن به مدرسه و درس خواندن برای استفاده از اینترنت و ...
- زیر نظر گرفتن و توجه به تغییرات تدریجی ایجاد شده در رفتار نوجوانان
- صحبت کردن و آگاهی از مشکلات نوجوانان خود در مدرسه
- توجه و رسیدگی به وضعیت جسمانی، بهداشتی و روانی نوجوانان
- تشویق و کمک به او در انجام وظایف و تکلیف درسی خود
- تعیین پاداش به ازای پیشرفت تحصیلی و انضباطی فرزند نوجوانتان در مدرسه
- کشف استعدادها و توانایی های نوجوانان و تقویت مهارت های آنان با شرکت در کلاس های فوق برنامه
- عدم سرزنش و مقایسه نوجوانان با دیگران در صورت افت تحصیلی و ..

روش های شناخت مسائل و مشکلات نوجوانان
والدین، معلمانان، مشاوران و ... که به نوعی در تربیت کودکان نقش و وظیفه ای اصلی بر عهده داشته باید از طریق راه های گوناگون مشکلات نوجوانان و کودکان را در خانه، مدرسه، آموزشگاه و جامعه شناسایی کرده و درصدد رفع آن ها تلاش کنند. این روش های شناختی نظیر آنچه که در زیر مطرح شده؛ می باشد:

بکاری گیری انواع روش های شناختی مسائل و مشکلات نوجوانان

 
مشاهده و نظارت مستقیم بر رفتار نوجوان
- انجام مصاحبه تخصصی توسط یک روانشناس یا مشاور با نوجوانان و والدین آن ها
- بررسی و تحلیل یادداشت های روزانه فرد در دفترچه خاطراتش

گردآوری: بخش کودکان بیتوته