شاتون خودرو : وظیفه ، دلایل و نشانه های خرابی شاتون

مجموعه: اصول تعمیر و نگهداری خودرو

وظیفه ی شاتون برقراری ارتباط بین میل لنگ و پیستون است

آشنایی با نقش شاتون در خودرو و علائم شاتون زدن

شاتون چیست؟

یکی از نشانه های خراب شدن شاتون صدای غیر معمول موتور است

شاتون جزو آن دسته از قطعات خودرو است که چندان شناخته شده نیست و به همین علت ممکن است از اهمیت آن و نقش مهمی که در خودرو دارد اطلاعی نداشته باشید. همین ناشناخته بودن و اهمیت ندادن به آن ممکن است باعث شود رانندگان اقدامات لازم برای حفظ و نگهداری و جلوگیری از آسیب و استهلاک آن انجام ندهند.

شاتون با وجود اینکه یک قطعه کوچکی در خودرو است اما نقش مهمی در موتور خودرو ایفا می کند و خرابی آن مشکلات جدی تری را به دنبال خواهد داشت.

وظیفه ی شاتون چیست؟

وظیفه شاتون در خودرو، برقراری ارتباط بین میل لنگ و پیستون می باشد. شاتون علاوه بر برقراری ارتباط بین این دو قطعه، حرکت رفت و برگشتی (عمودی) پیستون را به حرکت چرخشی یا دورانی تبدیل می کند. از دیگر وظایف شاتون انتقال انرژی لازم برای حرکت پیستون به سمت بالا جهت ایجاد تراکم بین مخلوط سوخت و هوا در محفظه احتراق می باشد. شاتون به منظور حرکت دادن پیستون، نیروی لازم را از میل لنگ دریافت می کند. در نتیجه شاتون وظیفه انتقال نیرو بین میل لنگ و پیستون و بالعکس را بر عهده دارد. عمل تبدیل نیروی چرخشی به عمودی و برعکس را به کمک یاتاقان انجام می دهد.

شاتون زدن چیست؟

شاتون زدن یکی از عوامل گیریپاژ کردن موتور است که از بدترین آن ها می باشد. شاتون زدن زمانی اتاق می افتد که روغن موتور خاصیت روانکاری خود را از دست بدهد یا حجم آن در کارتل به کمتر از میزان لازم برسد. در چنین حالتی پیستون خشک کار کرده که دمای آن بیش از حد بالا می رود. دمای بالا باعث انبساط بیشتر قطعات پیستون می شود و به دنبال آن گژن پین در شاتون قفل می شود.

فشار وارده که از سوی پیستون که به سمت پایین حرکت می کند همزمان به قفل کردن شاتون باعث خم شدن یا شکستن آن می شود. در صورت قفل شدن کامل شاتون، فشار آن را شکسته و به دیواره سیلندر ضربه می زند. ضربه وارده منجر به ترک خوردن دیوار سیلندر می شود. در نتیجه شاتون، میل لنگ، سیلندر و یاتاقان ها همه آسیب می بینند و باید تعویض یا تعمیر شوند. این حالت زمانی پیش می آید که سرعت خودرو بالا بوده و دور موتور نیز بالا باشد.

اگر سرعت خودرو و دور موتور پایین باشد ممکن است قفل شاتون باز شود و به کارش ادامه دهد اما به سختی. در این حالت فشار ناشی از پیستون باعث خم شدن شاتون شده و شاتون خم شده با دیوار سیلندر برخورد می کند و همزمان با کار کردن موتور صدای شدیدی شنیده می شود.

در حالت اول خودرو به کلی از حرکت می ایستد و موتور دیگر نمی تواند کار کند. اما در حالت دوم دور موتور و توان آن کاهش شدیدی می یابد و خودرو به سختی حرکت می کند.

نشانه های خرابی شاتون

احتراق نامناسب از دلایل خرابی شاتون می باشد

اکنون که به اهمیت این قطعه پی بردید و متوجه شدید که خرابی آن باعث به وجود آمدن چه مشکلات و آسیب هایی می شود در این قسمت در مورد نشانه های خرابی شاتون را شرح می دهیم تا در صورت مشاهده این نشانه ها فورا در جهت تعمیر یا تعویض این قطعه اقدام کنید.

هرچند شاتون یکی از قطعات کم استهلاک می باشد و به ندرت خراب می شود و معمولا در تصادفات شدید آسیب می بیند و از کار می افتد اما در هر صورت ممکن است خراب شود و علائم آن به صورت های مختلفی که عنوان می شود ظاهر شود.

صدای غیر معمول موتور

در صورت خرابی شاتون ممکن است در هنگام حرکت و مخصوصا در دور های بالای موتور، صداهای غیر معمول از خودرو شنیده شوند. این صداها ممکن است در هنگام کم بودن دور موتور مانند شروع حرکت و یا زمان توقف کمتر شنیده شود و با صداهای معمولی در این مواقع متفاوت است.

به طور کلی در صورت شنیدن هر نوع صدای غیر عادی از داخل موتور هنگام حرکت، که فکر می کنید به علت مشکل در شاتون است فورا خودرو را خاموش کنید و توقف کنید زیرا در صورت ادامه حرکت در این شرایط ممکن است آسیب های جدی به خودرو وارد شود.

صدای تق تق از اجزای زیر کاپوت

صدای ایجاد شده از این قسمت ممکن است به دلیل خشک کار کردن شاتون و گیر کردن آن به انگشتی پیستون یا میل لنگ باشد. صدای تق تق به علت ایجاد اصطکاک است و ضعیف تر از صدای قبلی شنیده می شود.

پرت شدن قطعات به بیرون

اگر خودرو با شتاب بالا به جایی برخورد کند و یا تصادف کند، ممکن است از زیر کاپوت قطعه ای به بیرون پرتاب شود که این یکی از نشانه های شکستگی یا خرابی شاتون است.

نشت روغن

بیرون ریختن روغن ممکن است دلایل زیادی داشته باشد، در این حالت اگر عوامل دیگر را بررسی کردید و موردی یافت نشد شاتون را بررسی کنید چون  یکی از علت های بیرون ریختن روغن موتور به دلیل مشکل در شاتون است.

چه عواملی باعث خرابی شاتون می شود؟

بی کیفیت بودن شاتون از دلایل خراب شدن آن است

شکستن شاتون باعث شکستن بلوک سیلندر، ترک خوردن سیلندر و آسیب دیدگی می شود. از این رو بهتر است بدانید که شاتون به چه دلایلی ممکن است خم شود یا بشکند. باید بدانید که چه عواملی ممکن است باعث شکستگی یا خرابی این قطعه شود تا در صورت لزوم با رعایت نکاتی از خرابی این قطعه و متعاقباً آسیب های دیگر و هزینه های بالا جلوگیری کنید. این عوامل به شرح زیر می باشد:

تنظیم نادرست شاتون

یاتاقان متحرک شاتون که روی میل لنگ قرار می گیرد باید با دقت روی آن تنظیم شود تا هنگام حرکت به هم برخورد نکنند. در غیر این صورت ممکن است هر دو قطعه آسیب ببینند.

همچنین استهلاک پیچ و مهره ای که این اتصال را ایجاد می کند نیز ممکن است تنظیمات آن را بر هم بزند.

محل اتصال گژن پین و شاتون و تنظیم درست آنها نیز در عملکرد شاتون مؤثر است. تنظیم نادرست خار گژن پین بر روی پیستون، باعث ایجاد مشکل در اتصال با شاتون می شود عملکرد شاتون را مختل می کند.

احتراق نامناسب

در صورت ایجاد احتراق زودرس یا غیر عادی در سیلندر و محفظه احتراق، فشار وارده به پیستون، شاتون را از حالت عادی خارج می کند. این حالت که بر اثر تزریق نادرست سوخت به داخل سیلندر و یا مشکلات سرسیلندر ایجاد می شود، باعث می شود تا پیستون زودتر از زمان مشخص یا با فشار بیشتر به سمت پایین حرکت کند و شاتون نیز تحت فشار قرار بگیرد که این مشکل باعث خم شدن و شکستگی شاتون می شود.

بی کیفیت بودن شاتون 

اگر ساخت شاتون با دقت و کیفیت صورت نگرفته باشد و دارای کیفیت نهایی لازم نباشد ممکن است بر اثر فشار های ناشی از پیستون و میل لنگ به راحتی خم شده و یا بشکند.

روغن کاری نامناسب

یکی از دلایل اصلی خرابی شاتون روغن کاری نامناسب می باشد. تعویض نکردن به موقع روغن ، استفاده از روغن های نا مرغوب و همچنین خرابی پمپ روغن و سیستم روانکاری خودرو می تواند در ایجاد خرابی شاتون مؤثر باشد.

استفاده از دنده معکوس در زمان نامناسب

اگر در سرعت های بالا و موقعیت های نامناسب از دنده معکوس استفاده شود ممکن است به شاتون آسیب جدی وارد شود. استفاده از دنده معکوس در زمان نامناسب برای قطعات فنی خودرو نیز ایجاد مشکل می کند.

نقص عملکرد پیستون

اگر بین پیستون و سیلندر به هر دلیلی اصطکاک ایجاد شود ممکن است ضربات پیستون به شاتون از کنترل خارج شود و یا غیر عادی شود و به شاتون آسیب بزند.

فرسودگی یاتاقان متحرک

در صورت مستهلک و فرسوده شدن یاتاقان متحرک به علت کارکرد بالا و زمان مصرف طولانی ممکن است بین شاتون و میل لنگ ایجاد اصطکاک شود و کار شاتون سخت شده  و به آن آسیب وارد شود.

برخورد شدید و تصادفات

در صورت تصادف و وارد شدن ضربه شدید به کاپوت خودرو به احتمال زیاد ممکن است شاتون بشکند یا خراب شود.

نکات لازم در ارتباط با شاتون

وزن شاتون هایی که در یک موتور استفاده می شود باید یکی باشد تا موتور بالانس و تعادل وزنی داشته باشد. در غیر این صورت باعث ایجاد لرزش در موتور می شود. به همین علت نیز بر روی شاتون ها اعدادی حک می شود که به معنی شاتون متناسب با هر موتور است که با توجه به وزن و طول شاتون روی آن ها حک می شود تا در هنگام باز و بسته کردن موتور برای تعمیر بتوانید شاتون مناسب را انتخاب کرده و سوار کنید. اگر به این اعداد دقت نکنید و آنها را جابجا کنید، باعث مونتاژ ضعیف و خراب شدن آنها خواهد شد.

اگر سر کوچکتر شاتون ترک خورده باشد امکان تعمیر آن وجود ندارد و باید تعویض شود.

اگر به هر دلیلی به غیر از خرابی شاتون، موتور خود را تعمیر کردید، حتما پیچ ها و محل اتصال شاتون و قطعات مرتبط با آن را هم بررسی کنید تا در صورت لزوم تعمیر و یا تعویض شوند. گاهی اوقات نیز ممکن است تعمیر قطعات دیگر در این پیچ و اتصالات ایجاد نقص یا مشکل کرده باشد. باید پیچ و اتصالات هرز و خورده شده شاتون ها توسط افراد متخصص تعویض شود.

گردآوری : بخش خودرو بیتوته