حاشیههای طرح قرعهکشی محصولات ایرانخودرو و سایپا/ برندگان بدشانس معرکه بختآزمایی خودرو
- مجموعه: بازار خودرو
- تاریخ ایجاد در یکشنبه, 29 تیر 1399 09:03
چند وقتی میشود که خرید خودروهای داخلی شرطی شده و رسیدن به اتومبیلهای صفر ایرانی با قیمت پایینتر از درب کارخانهها، با عبور از صافی قرعهکشی انجام میگیرد. ماههاست که دو غول خودروسازی، هرازچندگاهی محصولات خود را با طرحهایی مثل قرعهکشی به بازار عرضه میکنند و در این میان متقاضیان خرید این اتومبیلها نیز بسته به توان و امکاناتی که در اختیار دارند؛ مانند ربات یا ثبت دستی؛ ساعتها استرس ثبتنام در این طرحهای فروش را به جان میخرند تا اگر شانس با هر کدامشان یار باشد، برای ورود به خوان بعدی خرید خودرو، کد قرعهکشی را از طریق پیامکی کوتاه، در صفحه گوشی خود مشاهده کنند.
بماند که در تمامی لحظات ثبتنام برای ورود به قرعهکشی چه انرژیهایی از سوی کاربران به دلیل پایین بودن سرعت اینترنت یا حتی رقابت با رباتهای مخصوص سفارش خرید، گرفته میشود و مردم با چه مشکلاتی از بانکی گرفته تا اشغال بودن خطوط تماس شرکتهای خودروسازی در هنگام این ثبتنامها مواجه هستند، اما به نظر میرسد هر دو طرف؛ برنده و بازنده؛ یا حتی افرادی که هیچ مشارکتی در این قرعهکشی ندارند، به نوعی بعد از تمام شدن این طرحها باید هزینه بدهند؛ برندهها برای داستانهایی مثل تاخیر در تحویل خودرو، کیفیت پایین و ...، بازندهها به دلیل طولانی شدن زمان خودرودار شدن؛ آنهم در روزهای کرونایی، و حتی رفتن راههای قبلی برای شرکت در طرحهای قرعهکشی و بقیه نیز به دلیل لرزهای که با هر یک از این برنامهها به جان اقتصاد میافتد. اما به نظر میرسد مشکلات برای آنها که برندهاند حتی بیشتر است؛ چرا که تازه بعد از برنده شدن در قرعهکشی، باید مبلغی را طی چند روز به حساب شرکتهای خودروسازی واریز کرده و تازه بعد از این پشت سرگذاشتن این هفتخوان، در انتظار رسیدن زمان تحویل که بیشک با تاخیری چند ماهه همراه است، مواجه شوند.
از سوی دیگر تهیه نقدینگی برای تثبیت این ثبتنامها در حالی انجام میگیرد که اینروزها بسیاری از دهکهای درآمدی مختلف، در بازار سرمایه فعال هستند و هر بار که نام هر یک از این افراد برای خرید خودرو به عنوان برنده اعلام میشود، چراغهای قرمز بورس با بیشتر شدن فشار فروش سهامشرکتها، روشن میشود؛ در این میان بازارهای سکه و ارز نیز با چنین هیجاناتی به صورت موقتی نوسانی شده و مثل یک دومینو، بسیاری از بخشهای اقتصادی تحت تاثیر یک طرح به ظاهر ساده قرار گرفته و دچار افت و خیز میشود؛ طرح قرعهکشی همینطور آرام بورس، ارز، سکه یا حتی بازار خودرو را به هم میریزد و این دومینو با هر طرح قرعهکشی دیگر تکرار میشود.
قرعهکشی در هیچ جای دنیا رواج ندارد
مدتها پس از انتقادهای مکرر از رانت در پیشفروش و فروش فوری، بالاخره سیاست خودروسازان در فروش خودرو تغییر کرد؛ سازوکاری که از زمستان سال گذشته طرح قرعهکشی را روی کار آورد و حالا این طرح همچنان ادامه دارد؛ همین دیروز قرعهکشی طرح پیشفروش سه محصول جدید سایپا با حضور نهادهای نظارتی و مسئولان این شرکت خودروسازی انجام شد و هفته گذشته نیز طرح مشابهی برای ایرانخودرو روی کار آمد؛ طرحهایی که هر هفته و هر ماه یکی پس از دیگری با وجود انتقادهای بیشماری که وجود دارد از راه میرسند و اینطور بازار خرید خودرو داغتر میشود.
بیشک صنعت خودروسازی ایران با حال و روز این صنعت در جوامع پیشرفته، تفاوت زیادی دارد؛ به نظر میرسد این عقبافتادگی باید یک روزی با تقلید از کشورهای موفق در این زمینه جبران شود، این در حالی است که از صفر تا صد تولید خودرو در داخل کشور بیش از 50 سال است که درجا زده و هیچ شباهتی چه در زمینه مدیریت، فروش، تولید و ارتقای کیفیت نمیتوان در تولید این محصولات در مقایسه با محصولات خارجی پیدا کرد؛ رصد گزارشهای خارجی نیز نشان میدهد که در هیچ جای دنیا مسئولان از راهکاری به نام قرعهکشی برای فروش محصولات خود در بازار استفاده نمیکنند و اتفاقا این بحثهای کیفیتی است که اینروزها در رسانههای خارجی خبرساز میشود.
به عنوان مثال در گزارشی که بلومبرگ در چند روز گذشته منتشر کرده نشان داده شده که خودروسازان کشورهای توسعهیافته به دنبال تولید محصولاتی با استفاده از انرژیهای پاک مثل باد و خورشید هستند تا ضمن اینکه از انتشار آلودگی به طبیعت جلوگیری کنند، شکل و نمایی امروزی به محصولات خود بدهند.
حسین ساسانی، تحلیلگر توسعه پایدار بارها در گفتوگو با «همدلی» از عملکرد ضعیف مسئولان در تولید خودرو انتقاد کرده؛ چند وقت پیش بود که این کارشناس در اینباره به «همدلی» گفت: «ما از مدیران شایسته در صنعت خودروی خود استفاده نمیکنیم و اتفاقا وقتی فرد باسوادی برای کار در این صنعت میآید به دلیل اینکه دانش زیادی دارد با بهانههایی همچون عدم مطابقت سطح دانش این فرد با بقیه افراد مجموعه، به کار گرفته نمیشود». این انتقادها را بارها ساسانی با «همدلی» مطرح کرده، اما با این همه طرحهای عجیب که فقط در ایران کارایی دارد، هر روز از راه میرسند. قرعهکشی خودرو برای عرضه محصولات به بازار در حالی عمر چند ماهه در صنعت خودرو دارد که هنوز عدهای از این مسئله به عنوان یک فرصت یاد میکنند؛ اما با این همه بسیاری از کارشناسان نتیجه آن را مثبت ارزیابی نمیکنند. در چنین شرایطی به نظر میرسد که تحویل خودرو بهصورت قرعهکشی آخرین راهکار مسئولان صنعتی کشور جهت تقسیم عادلانه خودرو میان متقاضیان واقعی محسوب میشود.
در این مسیر دولت به نوعی به شرکتکنندگان در قرعهکشی وعده دریافت سود ۲۰ تا ۵۰میلیونی در بازار خودرو را داده و با قرار دادن شروط و الزامات پوپولیستی در قرعهکشی، بسیاری را تشویق به شرکت در بختآزمایی خودرو کرده است. به این ترتیب اگر شخصی هم پیش از این خواهان خودرو نبوده با تست بخت و اقبال خود در قرعهکشی میتواند به رانتی دست یابد که دولت زمینه آن را برای تمامی مشتریان خودرو فراهم کرده است.
بازاری که تا سه سال پیش حداکثر تقاضای یک میلیون و ۵۰۰هزار دستگاهی داشت حالا با چه رخدادی مواجه شده که تقاضایش به بالای هشت میلیون دستگاه رسیده است؟ سوال دیگر اینکه سیاستگذاریها به چه سمتی در حرکت بوده که این تقاضا افزایش ۵/ ۵برابری را به خود میبیند؟ آنچه مشخص است دولت بیتوجه به حل مشکلات ساختاری صنعت خودرو تنها در پی اتهامزدایی از خود است. به تعبیری دولت در این روش در پی توزیع عادلانه خودرو نیست؛ بلکه تنها خواهان آن است که ثابت کند در توزیع خودرو فسادی وجود ندارد. بنابراین چه روشی سادهتر از قرعهکشی با حضور نهادهای نظارتی.
آنچه مشخص است سیاستگذار خودرویی با اشتباهات پی در پی در شیوه قیمتگذاری و همچنین دخالت در امور خودروسازی این صنعت را هم اکنون به نقطهای رسانده که برای توزیع خودرو باید متوسل به فرآیندهای بیهودهای همچون قرعهکشی شود. اما به باور بسیاری از تحلیلگران، این فرآیند جز رانتجویی برای عدهای، نتیجه دیگری در بر نخواهد داشت.
نگاهی به انتقادها از طرحهای قرعهکشی
هر بار که قرعهکشی سایپا یا ایرانخودرو مطرح میشود، صدای انتقاد کاربرانی که گویی شانسی برای برنده شدن نداشتند، در فضای مجازی بلند میشود. محمدرضا در اینباره در توئیتر خود مینویسد: «آقایان ایران خودرو و سایپا... فروش را حضوری کنید.
شرایط متقاضیها را حضورا بررسی کنید تا معلوم شود که چه کسی واقعا به خودرو نیاز دارد؛ من هشت سالی میشود که گواهینامه دارم و تشنه یک خودرو صفر هستم؛ این بختآزمایی واقعا یک شانس است که برخی دارند و میتوانند محصولات شما را خریداری کنند؛ در این میان عدهای که خودرو دارند، نام اطرافیان خود را ثبت میکنند و برنده میشوند؛ اما امثال بنده که به یک خودروی صفر نیاز دارم، در سه قرعهکشی اخیر برنده نشدهام». علی در اینباره مینویسد: «یکی از دوستان من با چهار اسم ثبت نام کرده و اتفاقا هر چهار نفر برنده شده؛ اما من بعد از چند سال پسانداز، بارها در این طرحها شرکت کردهام و به مرحله بعدی راه نیافتهام». پویا گفته: «برای خودرویی که تازه بعد از یک سال تحویل میدهند، چرا باید قرعهکشی انجام شود، نقدینگی من با شرکت در این طرحهای قرعهکشی به مقدار زیادی افت کرده و دیگر ارزشی ندارد؛ اگر با این پول دلار خریده بودم، سرمایهام چند برابر شده بود طی این مدت».
در میان این انتقادها آنها که نامشان به عنوان برنده قرعهکشی اعلام شده نیز از ماجرای تاخیر طولانی در تحویل خودروی خود گله دارند. براساس ارزیابی صورت گرفته بیشترین انتقاد مصرفکنندگان در سالهای اخیر به موضوع تاخیر در تحویل خودرو ارتباط دارد. انگار که موضوع تاخیر در تحویل به واژهای آشنا و البته تکراری و پرغصه برای مصرفکنندگان خودرو در ایران تبدیل شده است، بهگونهای که خریداران خودروهای پرتقاضای داخلی و همچنین خریداران خودروهای وارداتی معمولا خودروی خریداری شده را با تاخیر قابل توجهی نسبت به آنچه که در قرارداد قید شده، دریافت میکنند.
قصه قرعهکشی خودرو با چنین مشکلاتی اینروزها تکرار میشود و معلوم نیست چه منطقی پشت این قصه پنهان شده که اینگونه باید خودروهای انحصاری با عبور از هفتخوان رستم به دست مصرفکننده واقعی برسند.
همدلی/فاطمه آقاییفرد