«جان وین»؛ بازیگر توانای سینمای وسترن

مجموعه: دنیای بازیگران

توتال فیلم «جویندگان» جان وین را به عنوان بهترین فیلم او انتخاب كرد.

در جست و جوی غولی زیبا از بطن طبیعت وحشی!

نشریه سینمایی «توتال فیلم» در گزارشی فیلم «جویندگان» ـ محصول سال 1956 ـ را بهترین نقش‌آفرینی «جان وین» در تاریخ سینما معرفی كرد. وب‌سایت اینترنتی «توتال فیلم» با نظرسنجی از منتقدان و علاقه‌مندان سینما فهرستی از بهترین فیلم‌های «جان وین»، بازیگر بزرگ سینمای آمریكا را منتشر كرد كه فیلم «جویندگان» در رتبه‌ اول قرار دارد. پس از «جویندگان»، فیلم «ریو براوو» قرار دارد و فیلم «شهامت» ساخته‌ «هنری هاتا‌وی» كه جان وین برای آن موفق به كسب جایزه اسكار و گلدن گلوب بهترین بازیگر مرد شد، در رتبه سوم قرار دارد.

جان وین پیش از مرگ در سال 1972 در 170 فیلم نقش‌آفرینی كرد و در سال 1969 با فیلم «سنگریزه واقعی» موفق به دریافت جایزه اسكار بهترین بازیگر مرد شد. این بازیگر بزرگ هالیوود روز 26 می‌1907 در ایالت ایووا در شمال شرقی آمریکا به ‌دنیا آمد و در سن 72 سالگی بر اثر سرطان در لس‌آنجلس درگذشت.

«جان وین» تجسم ایده‌آل‌های سنتی یا به اصطلاح ارزش‌های اصیل آمریکایی بود که شاید امروزه برای بسیاری از مردم جهان ناخوشایند باشد. آمریکای جان وین جولانگاه آزادمردان است و قلمرو نظم و قانون. نظمی که چه بسا ظالمانه است و قانونی که می‌تواند طرفدار زورمندان باشد. این آمریکا اعتماد فراوان و اراده قوی دارد و تا حدی هم قلدر و زورگوست. از هرچیز و هرکسی برتر است و چون از دیگران قوی‌تر است، پس به خود حق می‌دهد که حرف و نظر خود را با زور هم پیش ببرد.

مردی با اندیشه‌های كهنه

جان وین از زمانی که در سینما به شهرت رسید، همیشه نماینده‌ اندیشه‌های کهنه و محافظه‌کارانه بود. در جریان جنگ داخلی اسپانیا که بیشتر شهروندان آزادیخواه آمریکا و جهان از بنیادهای جمهوری حمایت می‌کردند، جان وین سرسختانه از ناسیونالیست‌های سلطنت‌طلب که قاتلان دموکراسی جوان اسپانیا بودند پشتیبانی می‌کرد و برای آنها کمک مالی می‌فرستاد. جان وین از زمانی که در سینما به شهرت رسید، همیشه نماینده‌ اندیشه‌های کهنه و محافظه‌کارانه بود.

در جنگ جهانی دوم جان وین با ورود آمریکا به جنگ و گشودن جبهه شرق اروپا مخالف بود، زیرا عقیده داشت که جنگ فرصتی است تا آلمان نازی حساب «اتحاد شوروی» را یکسره کند تا جهان از «شر کمونیسم» راحت شود. به همین ترتیب جان وین از عملیات ارتش آمریکا در کره و ویتنام نیز دفاع کرد، زیرا جنگ‌طلبی و برتری‌جویی ایالات متحده را دفاع موجه به اصطلاح «جهان آزاد» در برابر تهاجم کمونیسم می‌دانست. در دورانی که روشنفکران آمریکا لشکرکشی بی‌رحمانه به خاک ویتنام را محکوم می‌کردند، جان وین در سال 1968 فیلم «کلاه سبزها» را ساخت که به حملات بی‌رحمانه ارتش آمریکا، سیمایی عادلانه و اخلاقی می‌داد. بیشتر سینمادوستان تصویر جان وین را بیشتر از خود او دوست دارند. او را نه پشت تریبون‌های تبلیغاتی بلکه روی پرده سینما می‌پسندند. او روی اکران زنده‌تر و شاداب‌تر و انسان‌تر است. در تاریکی سینما او را روشن‌تر می‌بینیم. جان وین تنها بازیگر آمریکایی بود که در زمان حیاتش سیمای اسطوره‌ای پیدا کرد.

او با هیکل تنومند، حرکات نرم و صدای کلفت و دورگه‌اش از ابعاد انسانی بزرگ‌تر بود. وقتی تفنگ به دست می‌گرفت و بر پشت اسب به سوی افق‌های دور می‌تاخت، تماشاگر می‌دانست که از او کارهایی برمی‌آید كه فراتر از توش و توان ماست. در عین حال او در بیشتر نقش‌ها انسانی بود معمولی با تمام ضعف‌ها و محدویت‌های بشری، برای همین هم می‌توانستیم با او همدردی داشته باشیم و گاه در جلد او فرو برویم. تماشاگر می‌پذیرفت که او نماینده خیر است و باید بر شر پیروز شود. چند و چون در ماهیت خیر و شر و موشکافی‌های حقوقی یا اخلاقی از حوصله سینمای وسترن بیرون است. سینمای وسترن روایت بخشی از گذشته آمریکاست که زیاد هم دور نیست. مقطعی که ایالت‌های شرقی کرانه اقیانوس اطلس می‌روند تا ایالت‌های جنوب غربی آمریکا را تا کرانه اقیانوس آرام فتح کنند. این دوران از التهابات اجتماعی و سیاسی سرشار است، با انبوه حوادث تکان‌دهنده و ماجراهای پرهیجان. گنجی بی‌کران از حکایات غریب و داستان‌های پرکشش. زمینه تاریخی این داستان‌های پرتب و تاب از 10-15سال فراتر نمی‌رود و تنها برشی باریک از گذشته‌ آمریکا را در برمی‌گیرد.

دوره‌ای پرآشوب در حوالی سال‌های 1865 تا 1880 که پس از پایان جنگ‌های داخلی فرا رسید. هیچ بازیگری در سینمای آمریکا مانند جان وین به ژانر یا شاخه سینمای وسترن هویت نداده است. همه بزرگان هالیوود از گری کوپر و کرک داگلاس تا برت لنکستر و جیمز استوارت و در سال‌های نزدیک‌تر پل نیومن و رابرت ردفورد و استیو مک‌کویین و کلینت ایستوود و کوین کاستنر به قهرمانان غرب وحشی جان داده‌اند، اما هیچ یک از آنها به برازندگی و استواری جان وین در دل دره‌های غریب و دشت‌های پهناور و آسمان‌های درخشان آن دیار ناآشنا جا نیفتادند. جان وین با قد افراشته، چهره سوخته و نگاه عمیق با چشم‌اندازهای بکر و غریب غرب وحشی یگانه بود.

او در قالب گاوچران یا کلانتر، در سیمای ششلول‌بند یا سواره‌نظام، مرد تیپیک دنیای وسترن بود که گویی همان دم از دل چشمه‌های رخشان و صخره‌های سخت برجوشیده بود.

او خود یکپارچه وسترنر یا مرد اصیل غرب بود. یل آشنای دشت‌های بی‌کران غرب که نیاز نداشت نقش کابوی را بازی کند. درست برعکس، این کابوی بود که نیاز داشت از او تقلید کند تا به یک کابوی واقعی بدل شود.

جان وین در نزدیک 200 فیلم ایفای نقش کرد ه اما سیمای واقعی او در سینمای وسترن است که به کمال جان می‌گیرد. در پهن دشت‌های فراخ و دره‌های پرسنگلاخ است که این «یکه سوار» سرشار از سرزندگی و شادابی، با تمام قامت در افق قد می‌کشد. غولی زیبا که از بطن طبیعت وحشی زاده می‌شود و آماده، تا بر افق‌ها و افلاک چیره شود. یکی از نمایه‌های اصلی سینمای وسترن ترسیم تضاد فرهنگ مدنی (شهرنشینی مدرن) با مناسبات و ساختارهای سنتی (خانه‌به‌دوشی بدوی) است. جان وین در جان دادن به این بعد از جهان وسترن بی‌نظیر است. در قیافه مردانه، در منش و رفتار او چیزی مرموز، بدوی و دست‌نیافتنی هست که او را از الگوهای عرفی و مدنی دور و به سرشت وحشی وسترن نزدیک می‌کرد. در رفتار او پویه‌ای غریزی هست که او را از تکرار و ابتذال دور می‌کند.

سیمای او در سایه روشن عواطف و انگیزه‌های گوناگون تغییر رنگ می‌دهد. خشم و خشونت مردانه او در یک آن به عطوفت و مهربانی بدل می‌شود، گویی در پیکر زمخت این «غول بیابانی»، کودکی معصوم و بی‌آزار کز کرده است.

جان وین در سال 1926 در زمان سینمای صامت بازیگری را شروع کرد. سال‌ها بعد در سال 1939 بود که با وسترن برجسته جان فورد به نام «دلیجان» به شهرت رسید. در فیلم‌های حماسی جان فورد بود که سیمای جان وین تا حد اسطوره‌ای زوال‌ناپذیر قوام گرفت. در فیلم‌هایی مانند «قلعه»، «آپاچی»، «ریو گرانده»، «جست‌وجوگران»، «دختری با روبان زرد»، «آخرین فرمان»، «مردی که لیبرتی والانس را کشت» و «سواره‌نظام»؛ این فیلم‌ها امروزه به گنجینه کلاسیک سینما پیوسته‌اند.

سینماگر بزرگ دیگری که در تکوین سیمای اسطوره‌ای جان وین سهم داشت هاوارد هاکز است. او پس از ساختن وسترنی زیبا به نام «رود سرخ» به سال 1948، در سال های بعد با سه‌گانه‌ای ظریف و استادانه موفق شد بلوغ بازیگری جان وین را به نمایش بگذارد.

این سه گوهر سینمای وسترن عبارتند از: ریو براوو، ریو لوبو و الدورادو. جان وین دو فیلم نیز کارگردانی کرد: وسترنی به نام آلامو در سال 1959 ساخت و فیلم جنگی «کلاه سبزها» را به سال 1968 اما در ستایش از او لازم نیست از این دو فیلم سخنی گفته شود.

به‌سادگی باید گفت که او بازیگری توانا بود که سینمای وسترن به او مدیون است. آخرین نقش‌آفرینی «جان وین»، ستاره نامدار سینمای آمریكا 31 سال بعد از مرگ او، در قالب دی‌وی‌دی عرضه می‌شود. فیلم «توفان‌سواران غرب طلایی» آخرین فیلم «جان وین» است كه پیش از این هرگز به‌روی پرده سینما نیامده بود.

این وسترن علمی ـ تخیلی محصول سال 1984 است كه آخرین نقش‌آفرینی «جان وین» پیش از مرگ در سال 1979 است. «جان وین» طی چند دهه فعالیت سینمایی در بیش از 170 فیلم سینمایی نقش‌آفرینی داشت كه اولین آنها در 19 سالگی با نام «سرخ‌پوستی از هاروارد» بود. اگرچه ‌31 سال از درگذشت این بازیگر بزرگ هالیوود می‌گذرد اما محبوبیت وی به‌واسطه بازی در فیلم‌های وسترن و كابویی همچنان حفظ شده است. انجمن فیلم آمریكا در سال ‌1999، او را به‌عنوان یكی از ‌13 بازیگر بزرگ تمام دوران هالیوود انتخاب كرد. فروش یك‌میلیون دلاری فیلم «ریو لوبو» در سال ‌1970 تنها به‌خاطر ایفای نقش او بوده است.

منبع: tehrooz.com