متوترکسات: دوز، عوارض جانبی و موارد استفاده

• نام دارو: متوترکسات

• نام لاتین: Methotrexate

• نام تجاری: Trexall, Rheumatrex

• رده دارویی: داروهای درمان نئوپلاسم، آنتی متابولیت

• اشکال دارویی: قرص

• فروش دارو: بانسخه

• درمان سرطان خون 

• درمان انواع خاصی از سرطان سینه، پوست، سر و گردن، ریه یا رحم 

• درمان پسوریازیس شدید و آرتریت روماتوئید در بزرگسالان

• درمان آرتریت روماتوئید نوجوانان

• افراد با تعداد سلول های خونی پایین

• سیستم ایمنی ضعیف

• اعتیاد به الکل

• بیماری مزمن کبدی

• شیردهی و بارداری

>مقدار، نوع و توالی زمانی داروهایی که مصرف می کنید به موارد زیر بستگی دارد:

• سن بیمار

• نوع و شدت بیماری تحت درمان

• نحوه واکنش به اولین مقدار مصرفی دارو

• سایر شرایط پزشکی بیمار

 

• ممکن است نیازی به مصرف هر روز متوترکسات نداشته باشید.

•  این دارو گاهی فقط یک بار در هفته یا 2 تا 4 بار در هفته مصرف می شود. 

• برای برخی از بیماری ها روزانه به مدت چند روز تجویز می شوند و پس از آن یک دوره استراحت 1 هفته ای یا بیشتر قبل از مصرف مجدد دارو تجویز می شود.

• باید از دوز صحیح استفاده کنید. برخی از افراد پس از مصرف نادرست متوترکسات در هر روز جان خود را از دست داده اند.

• متوترکسات را دقیقاً همانطور که برای شما تجویز شده است مصرف کنید. تمام دستورالعمل های روی برچسب نسخه خود را دنبال کنید و همه راهنماهای دارو یا برگه های دستورالعمل را بخوانید.

• حالت تهوع ، استفراغ ، درد معده ، خواب آلودگی یا سرگیجه

• ریزش موی موقت 

• اگر عوارض جانبی جدی دارید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید، از جمله: زخم های دهان ، اسهال ، علائم کم خونی (مانند خستگی غیر معمول، رنگ پریدگی پوست )، علائم مشکلات کبدی (مانند تهوع/استفراغ که متوقف نمی شود، تیره شدن رنگ). ادرار ، درد معده / شکم ، زردی چشم / پوست ، کبودی/خونریزی آسان، مدفوع سیاه، بزرگ شدن غدد/ غدد لنفاوی ، درد استخوان، درد غیرعادی و تغییر رنگ پوست ، علائم مشکلات کلیوی (مانند تغییر مقدار ادرار)، سرفه خشک، ضعف عضلانی.

• در صورت داشتن عوارض جانبی بسیار جدی، از جمله: ضعف در یک طرف بدن، سفتی گردن، سردرد شدید ، تغییرات بینایی ، ضربان قلب نامنظم، تغییرات روانی/خلقی، تشنج ، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

• این دارو ممکن است توانایی شما را برای مبارزه با عفونت ها کاهش دهد. این ممکن است احتمال ابتلا به یک عفونت جدی (به ندرت کشنده) را افزایش دهد یا هر عفونتی را که دارید بدتر کند. در صورت داشتن هر گونه علائم عفونت (مانند گلودرد که از بین نمی رود، تب، لرز، سرفه ) فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.

• واکنش آلرژیک بسیار جدی به این دارو نادر است. با این حال، در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله: بثورات پوستی ، خارش / تورم (به ویژه در صورت / زبان / گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فوراً به پزشک کمک کنید.

نکته: در صورت مشاهده هر کدام از این علائم حتما به پرشک خود اطلاع دهید.

• آسیترتین

• آسپاراژیناز

• کلرامفنیکل

• لفلونوماید 

• سیس پلاتین

• آزاتیوپرین

• سولفاسالازین

• رتینوئیدها مانند ایزوترتینوئین

• پنی سیلین ها

• فنی توئین

• پروبنسید 

• پروکاربازین

•  پیریمتامین

• داروهای سولفا

• تتراسایکلین ها

• مهارکننده‌های پمپ پروتون

• PPIها مانند اسموپرازول ، امپرازول ، پانتوپرازول

نکته: برای جلوگیری از این تداخل، لیست تمام داروهایی که مصرف می کنید را در اختیار پزشکتان قرار دهید.

• حساسیت به داروهای دیگر: قبل از مصرف متوترکسات اگر به آن حساسیت دارید ، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. یا اگر آلرژی دیگری دارید. این محصول ممکن است حاوی مواد غیر فعالی باشد که می تواند باعث واکنش های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. برای اطلاعات بیشتر با داروساز خود صحبت کنید.

 

• مصرف متوترکسات در دوران بارداری: از آنجایی که این دارو می تواند از طریق پوست و ریه ها جذب شود و ممکن است به جنین آسیب برساند، زنان باردار یا کسانی که ممکن است باردار شوند، نباید از این دارو استفاده کنند یا گرد و غبار قرص ها را تنفس کنند.

 

• مصرف متوترکسات در دوران شیردهی: متوترکسات وارد شیر مادر می شود و ممکن است به نوزاد شیرخوار آسیب برساند. در حین مصرف این دارو و حداقل یک هفته پس از پایان درمان، شیردهی توصیه نمی شود. قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.

 

• مصرف متوترکسات در سالمندان: اقدامات احتیاطی مدیریت یا نظارت: کلیوی - دوز کمتری را در نظر بگیرید. علائم اولیه سمیت کلیوی، کبدی و استخوانی را به‌ویژه با نارسایی کلیوی به دقت بررسی کنید. LFT های مانیتور کبد به طور منظم. هماتولوژیک CBC را به طور منظم مانیتور کنید. مکمل فولات را با مصرف مزمن در نظر بگیرید. ریه را از نزدیک برای علائمی که حاکی از فیبروز است نظارت کنید.

 

• مصرف متوترکسات در کودکان: با عرض پوزش، ما هیچ اطلاعاتی در دسترس نداریم. لطفا با پزشک یا داروساز خود تماس بگیرید.

• متوترکسات مهارکننده رقابتی تولید فولیک اسید است که با اتصال به آنزیم دی هیدروفولات ردوکتاز (DHFR) از تبدیل دی هیدروفولات (FH۲) به تتراهیدروفولات (FH۴) جلوگیری می‌کند.

• فولات برای ساخت طبیعی پورین‌ها و پیریمیدین‌ها و در نتیجه ساخت DNA و RNA ضروری است. فولات برای ایفاء نقش خود به عنوان کوفاکتور باید به وسیله آنزیم DHFR به FH۴ تبدیل شود. متوترکسات به آنزیم DHFR اتصال یافته و از تبدیل FH۲ به FH۴ جلوگیری می‌کند، در نتیجه، از ساخت پورین و پیریمیدین جلوگیری می‌شود.

•  تمایل متوتروکسات به اتصال به آنزیم DHFR هزار برابر FH۲ است. آنتی متابولیت‌ها در فاز S یا ساخت چرخه سلولی دخالت می‌کنند.

• قرص ها را در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت نگهداری کنید. 

• در حین مصرف این دارو مایعات زیادی بنوشید مگر اینکه پزشک به شما دستور دیگری بدهد. انجام این کار به کلیه های شما کمک می کند تا دارو را از بدن شما خارج کنند و از برخی عوارض جانبی جلوگیری کنند.

• متوترکسات می تواند احتمال ابتلا به عفونت ها را افزایش دهد یا ممکن است عفونت های فعلی را بدتر کند. از تماس با افرادی که دارای عفونت هایی هستند که ممکن است به دیگران سرایت کند (مانند آبله مرغان ، سرخک ، آنفولانزا ) خودداری کنید. اگر در معرض عفونت قرار گرفته اید یا برای جزئیات بیشتر با پزشک خود مشورت کنید.

• قبل از انجام هر گونه ایمن سازی/واکسیناسیون به متخصص مراقبت های بهداشتی خود بگویید که از متوترکسات استفاده می کنید. از تماس با افرادی که اخیراً واکسن های زنده دریافت کرده اند (مانند واکسن آنفولانزا که از طریق بینی استنشاق می شود) خودداری کنید.

• برای کاهش احتمال بریدگی، کبودی یا جراحت، در مورد اشیاء تیز مانند تیغ و ناخن گیر احتیاط کنید و از فعالیت هایی مانند ورزش های تماسی خودداری کنید.

• این دارو ممکن است شما را نسبت به نور خورشید حساس تر کند. زمان خود را در آفتاب محدود کنید. از اتاق های برنزه کننده و لامپ های آفتابی خودداری کنید. هنگام بیرون از منزل از کرم ضد آفتاب استفاده کنید و لباس محافظ بپوشید. اگر دچار آفتاب سوختگی یا تاول /قرمزی پوست شدید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.

مطلبی که مطالعه می‌کنید صرفا جنبه‌ی افزایش آگاهی دارد؛ خود درمانی و تجویز دارو با تکیه بر این مطالب جایز نیست. برای مصرف دارو حتما به پزشک متخصص مراجعه نمایید.