اسپوندیلوآرتریت محوری: هر آنچه باید درباره این بیماری خاموش بدانید

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

اسپوندیلوآرتریت محوری بیماری التهابی مزمن ستون فقرات است 

اسپوندیلوآرتریت محوری؛ وقتی ستون فقرات شما پیام کمک می‌فرستد

اسپوندیلوآرتریت محوری چیست؟

اسپوندیلوآرتریت محوری (axSpA) نوعی آرتریت التهابی است که عمدتاً ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک (محل اتصال پایین ستون فقرات به لگن) را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افراد زیادی به این بیماری مبتلا هستند که علائمی مانند کمردرد، سفتی و خستگی را ایجاد می‌کند و معمولاً در اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شود. این بیماری سیستمیک است، به این معنا که می‌تواند مفاصل دیگر و قسمت‌های مختلف بدن را نیز تحت تأثیر قرار دهد، به‌ویژه با پیشرفت بیماری. 

محققان هنوز دلیل دقیق axSpA را نمی‌دانند، اما شواهد نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. خوشبختانه، گزینه‌های درمانی برای axSpA می‌توانند به کاهش علائم، بهبود عملکرد فیزیکی، کاهش سرعت پیشرفت بیماری و جلوگیری از عوارضی مانند آسیب مفصلی کمک کنند.

اسپوندیلوآرتریت محوری مفاصل ساکروایلیاک را درگیر می‌کند

انواع اسپوندیلوآرتریت محوری 

اسپوندیلوآرتریت محوری به دو نوع تقسیم می‌شود: اسپوندیلیت آنکیلوزان و اسپوندیلوآرتریت غیررادیوگرافیک. اگرچه علائم اصلی هر دو نوع مشابه است، تفاوت‌های کلیدی بین آن‌ها وجود دارد:

• اسپوندیلیت آنکیلوزان: این بیماری باعث التهاب و تغییرات ساختاری در مفاصل ساکروایلیاک می‌شود که در تصاویر اشعه ایکس قابل مشاهده است. با گذشت زمان، التهاب می‌تواند باعث جوش خوردن استخوان‌های ستون فقرات شود که منجر به کاهش انعطاف‌پذیری و تحرک می‌شود. 

• اسپوندیلوآرتریت غیررادیوگرافیک: علائمی مشابه اسپوندیلیت آنکیلوزان دارد، اما آسیب مفصلی در تصاویر اشعه ایکس قابل مشاهده نیست. تشخیص این نوع به دلیل نبود شواهد رادیوگرافیک دشوار است و اغلب به تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) وابسته است که می‌تواند التهاب را نشان دهد.

علائم اسپوندیلوآرتریت محوری 

علائم axSpA معمولاً به‌تدریج قبل از ۴۵ سالگی ظاهر می‌شوند و ممکن است برای سه ماه یا بیشتر ادامه یابند. شایع‌ترین علائم عبارتند از: 

• کمردرد 

• درد در ناحیه باسن 

• درد لگن 

• درد مفصلی در نواحی مانند گردن، زانوها و شانه‌ها 

• سفتی که در صبح یا پس از دوره‌های عدم فعالیت بدتر می‌شود 

• خستگی و کمبود انرژی که می‌تواند فعالیت‌های روزانه را مختل کند 

• انتزیت (التهاب محل اتصال تاندون‌ها و رباط‌ها به استخوان) 

• یووئیت (التهاب چشم که باعث قرمزی، تاری دید و حساسیت به نور می‌شود) با پیشرفت axSpA، ممکن است مشکلات گوارشی نیز ایجاد شود، مانند درد شکمی، اسهال، مدفوع خونی و خونریزی مقعدی. بسیاری از افراد مبتلا به این نوع آرتریت همچنین به بیماری التهابی روده (IBD) مبتلا می‌شوند.

سفتی ستون فقرات پس از بی‌حرکتی در axSpA رایج است

علل اسپوندیلوآرتریت محوری 

اسپوندیلوآرتریت محوری یک بیماری خودایمنی است، به این معنا که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های سالم حمله می‌کند. این امر باعث التهاب در مفاصل ساکروایلیاک و ستون فقرات شده و علائمی مانند درد و سفتی ایجاد می‌کند. مانند بسیاری از بیماری‌های خودایمنی، علت دقیق axSpA ناشناخته است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند.

ژنتیک

ارتباط قوی بین ژن HLA-B27 و اسپوندیلوآرتریت محوری وجود دارد. حدود ۹۰٪ از افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان و ۷۰٪ از افراد مبتلا به نوع غیررادیوگرافیک این ژن را دارند. ژن HLA-B27 دستورالعمل‌هایی برای تولید پروتئینی مهم در سیستم ایمنی ارائه می‌دهد و تغییرات در این ژن ممکن است باعث شود سیستم ایمنی بافت‌های سالم بدن را به‌عنوان تهدید شناسایی کرده و التهاب ایجاد کند. با این حال، همه افراد دارای ژن HLA-B27 به axSpA مبتلا نمی‌شوند و برخی از مبتلایان به axSpA این ژن را ندارند، که نشان‌دهنده نقش عوامل دیگر مانند محیط است.

عوامل محیطی

کارشناسان معتقدند که برخی عوامل محیطی ممکن است در افراد دارای ژن HLA-B27 پاسخ ایمنی بیش‌فعال را تحریک کرده و به بروز axSpA کمک کنند. محرک‌های احتمالی شامل عفونت‌های باکتریایی، عفونت‌های ویروسی و دیس‌بیوسیس (عدم تعادل میکروبیوم روده) هستند.

عوامل خطر

برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به اسپوندیلوآرتریت محوری را افزایش دهند، از جمله:

• سابقه خانوادگی ابتلا به axSpA یا داشتن ژن HLA-B27

• سن بین ۲۰ تا ۴۵ سال، زمانی که علائم به احتمال زیاد ظاهر می‌شوند

• ابتلا به عفونت‌های مکرر گوارشی

• مصرف سیگار، که می‌تواند التهاب را بدتر کند

نوع غیررادیوگرافیک axSpA در اشعه ایکس دیده نمی‌شود

راههای تشخیص اسپوندیلوآرتریت محوری

اگر به‌طور مکرر دچار کمردرد یا درد مفصلی هستید، مهم است که برای آزمایش مناسب به پزشک مراجعه کنید. تشخیص axSpA می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. پزشک عمومی ممکن است شما را به یک روماتولوژیست ارجاع دهد، پزشکی که در تشخیص و درمان آرتریت و بیماری‌های مربوط به مفاصل، استخوان‌ها و بافت‌های همبند تخصص دارد.

در حال حاضر هیچ آزمایش قطعی برای تشخیص axSpA وجود ندارد، بنابراین پزشکان از ترکیبی از معاینات برای تشخیص دقیق استفاده می‌کنند که شامل موارد زیر است:

معاینه فیزیکی

پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی کرده و در مورد علائم و عوامل خطر (مانند سابقه خانوادگی آرتریت) سؤال می‌کند. در طول معاینه، پزشک به دنبال علائم التهاب (مانند درد و حساسیت) در ستون فقرات، گردن، قفسه سینه، استخوان‌های لگن و پاشنه‌ها می‌گردد. همچنین ممکن است از شما بخواهد بدن خود را به روش‌های خاصی حرکت دهید تا دامنه حرکت مفاصل بررسی شود و چشمان شما برای علائم التهاب معاینه گردد.

آزمایش‌های خون

آزمایش‌های خون می‌توانند نشانگرهای التهاب و عوامل دیگری را بررسی کنند که ممکن است نشان‌دهنده axSpA باشند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:

• پروتئین واکنشی C (CRP): سطح CRP در خون را اندازه‌گیری می‌کند، که پروتئینی است که توسط کبد تولید می‌شود. افراد مبتلا به axSpA اغلب سطوح بالایی از CRP دارند.

• نرخ رسوب گلبول قرمز (ESR): التهاب بدن را با بررسی سرعت جدا شدن گلبول‌های قرمز از سایر سلول‌های خونی نشان می‌دهد.

• ویسکوزیته پلاسما (PV): ضخامت و چسبندگی خون را ارزیابی می‌کند. نتایج مثبت PV ممکن است نشان‌دهنده axSpA باشد.

• آزمایش HLA-B27: وجود آنتی‌ژن‌های لکوسیت انسانی (HLA) را روی سطح گلبول‌های سفید بررسی می‌کند تا مشخص شود آیا ژن HLA-B27 را دارید یا خیر.

تصویربرداری

آزمایش‌های تصویربرداری تصاویری از بدن ایجاد می‌کنند تا پزشکان بتوانند علائم التهاب و آسیب را در استخوان‌ها، مفاصل و بافت‌های همبند بررسی کنند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:

• اشعه ایکس: آسیب به مفاصل ساکروایلیاک، ستون فقرات و لگن را نشان می‌دهد. توجه داشته باشید که تکیه صرف بر اشعه ایکس ممکن است تشخیص را به تأخیر بیندازد، زیرا ممکن است تا ۱۰ سال طول بکشد تا آسیب در تصاویر اشعه ایکس قابل مشاهده شود.

• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): تصاویر دقیقی از مفاصل ساکروایلیاک و ستون فقرات ارائه می‌دهد و می‌تواند التهاب را قبل از تغییرات ساختاری (مانند آسیب) تشخیص دهد.

• سونوگرافی: با استفاده از امواج صوتی، تصاویری دقیق از ساختارهای داخلی بدن تولید می‌کند که ممکن است به تشخیص التهاب در محل اتصال رباط‌ها و تاندون‌ها به استخوان کمک کند.

NSAIDs اولین خط درمان برای کاهش درد axSpA هستند

راههای درمان اسپوندیلوآرتریت محوری

در حال حاضر هیچ درمانی برای axSpA وجود ندارد، اما گزینه‌های درمانی می‌توانند به کاهش درد و ناراحتی، حفظ عملکرد و انعطاف‌پذیری فیزیکی، کاهش سرعت پیشرفت بیماری و جلوگیری از عوارضی مانند آسیب مفصلی و اندام‌ها کمک کنند.

برنامه درمانی شما به علائم و سلامت کلی شما بستگی دارد، اما ممکن است شامل داروها، فیزیوتراپی و جراحی باشد.

داروها

داروها بخش مهمی از مدیریت axSpA هستند و برای تسکین علائم و کاهش سرعت پیشرفت بیماری تجویز می‌شوند. داروهای رایج عبارتند از:

• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها خط اول درمان axSpA هستند. نمونه‌ای از این داروها ناپروکسن (Aleve) است که می‌تواند به‌طور مؤثری درد و التهاب را کاهش دهد.

• داروهای ضدروماتیسمی تعدیل‌کننده بیماری (DMARDs): هنگامی که axSpA باعث درد در شانه‌ها، گردن و سایر مفاصل غیر از ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک می‌شود، DMARDهایی مانند سولفاسالازین (Azulfidine) ممکن است به کنترل علائم کمک کنند.

• بیولوژیک‌ها: زمانی که NSAIDs مؤثر نباشند، پزشکان ممکن است داروهای بیولوژیک به نام مهارکننده‌های فاکتور نکروز تومور (TNF) تجویز کنند. این داروها پروتئین‌های خاصی در سیستم ایمنی را مسدود می‌کنند تا التهاب را کاهش دهند. بیولوژیک‌های مورد تأیید FDA برای axSpA شامل آدالیموماب (Humira)، سرتولیزوماب پگول (Cimzia)، اتانرسپت (Enbrel)، گولیموماب (Simponi)، اینفلیکسیماب (Remicade)، ایکسکیزوماب (Taltz) و سکویینوماب (Cosentyx) هستند.

• کورتیکواستروئیدها: اگر axSpA شانه‌ها یا زانوهای شما را تحت تأثیر قرار دهد، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدها (داروهای ضدالتهابی قوی) را مستقیماً به مفصل آسیب‌دیده تزریق کند تا درد را به‌سرعت تسکین دهد. 

فیزیوتراپی

افراد مبتلا به axSpA اغلب از ورزش منظم سود می‌برند. فیزیوتراپی می‌تواند به حفظ انعطاف‌پذیری، دامنه حرکت و قدرت کمک کند. فیزیوتراپیست با شما همکاری می‌کند تا برنامه ورزشی شخصی‌سازی‌شده‌ای طراحی کند که شامل موارد زیر باشد: تقویت عضلات شکم و کمر برای کاهش درد بهبود انعطاف‌پذیری برای حفظ دامنه حرکت مفاصل و عملکرد فیزیکی تأکید بر وضعیت صحیح بدن برای تسکین درد و کاهش خطر آسیب حفظ توانایی انجام فعالیت‌های روزمره جراحی هنگامی که سایر درمان‌ها مؤثر نباشند.

جراحی مفصل

ممکن است برای بهبود عملکرد و کاهش درد لازم باشد. به‌طور کلی، جراحی فقط برای افرادی که نوع شدید این بیماری را دارند توصیه می‌شود. جراحی‌هایی که ممکن است برای افراد مبتلا به axSpA لازم باشد شامل موارد زیر است:

• آرتروپلاستی لگن: جراحی تعویض مفصل لگن شامل برداشتن قسمت آسیب‌دیده لگن و جایگزینی آن با قطعات مصنوعی است که به‌عنوان مفصل لگن طبیعی عمل می‌کنند.

• استئوتومی: جراحی ستون فقرات که شامل برش و تغییر شکل استخوان‌ها برای تراز کردن و صاف کردن ستون فقرات در افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان پیشرفته است که به دلیل جوش خوردن مهره‌های ستون فقرات دچار مشکل در تحرک هستند.

پیشگیری از اسپوندیلوآرتریت محوری

هیچ راه شناخته‌شده‌ای برای پیشگیری از بروز axSpA وجود ندارد. با این حال، استراتژی‌های خودمدیریتی و پایبندی به برنامه درمانی ممکن است به جلوگیری از پیشرفت سریع بیماری و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. این استراتژی‌ها شامل موارد زیر است:

• انجام فعالیت بدنی منظم (مانند یوگا، شنا یا تمرینات قدرتی) برای کاهش سفتی، بهبود انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات

• ترک سیگار برای جلوگیری از بدتر شدن التهاب مفصلی

• داشتن رژیم غذایی متعادل شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب

• حفظ وضعیت صحیح بدن با خوابیدن روی تشک سفت یا استفاده از بالش نازک (یا بدون بالش)

• اولویت‌بندی خواب با محدود کردن زمان استفاده از صفحه نمایش قبل از خواب و اجتناب از مصرف کافئین در شب

• استفاده از درمان‌های مکمل مانند مدیتیشن، تمرینات تنفسی و طب سوزنی برای مدیریت استرس و تسکین علائم

• ارتباط مداوم با پزشک برای معاینات منظم و تنظیم برنامه درمانی در صورت نیاز

ورزش‌های ملایم مانند یوگا برای اسپوندیلوآرتریت محوری مفیدند

بیماری‌های مرتبط

حدود ۸۳٪ از افراد مبتلا به axSpA دارای بیماری‌های همراه هستند، از جمله:

• آرتریت پسوریاتیک (PsA): نوعی آرتریت التهابی مزمن که پوست (پسوریازیس) را تحت تأثیر قرار داده و باعث درد، تورم و سفتی مفاصل می‌شود. تا ۷۰٪ از افراد مبتلا به PsA ممکن است axSpA نیز داشته باشند. 

• بیماری التهابی روده (IBD): التهاب مزمن روده در افراد مبتلا به axSpA شایع است و بین ۴ تا ۱۲٪ از این افراد به بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو (دو نوع شایع IBD) مبتلا هستند.

• فشار خون بالا (هیپرتانسیون): مطالعات نشان می‌دهد که حدود ۵۲٪ از افراد مبتلا به axSpA فشار خون بالا دارند که ممکن است به دلیل استفاده طولانی‌مدت از NSAIDs باشد.

• افسردگی: بار روانی درد مزمن و مدیریت یک بیماری مزمن می‌تواند به افسردگی منجر شود.

• بیماری مزمن ریوی (CPD): حدود ۲۳٪ از افراد مبتلا به axSpA به بیماری مزمن ریوی مبتلا هستند. افراد مبتلا به CPD معمولاً علائم شدیدتری از axSpA دارند، اگرچه دلیل دقیق آن مشخص نیست.

زندگی با اسپوندیلوآرتریت محوری

زندگی با axSpA و مدیریت درد مزمن نیازمند مدیریت فعال است. ممکن است گاهی اوقات از علائم خود احساس خستگی کنید و این کاملاً طبیعی است. سازگاری با تشخیص این بیماری زمان می‌برد و مهم است که با خود صبور باشید. پایبندی به برنامه درمانی و اتخاذ عادات زندگی سالم می‌تواند به شما کمک کند تا زندگی فعال و رضایت‌بخشی داشته باشید.

همچنین مهم است به یاد داشته باشید که تنها نیستید. صحبت با پزشک و به اشتراک گذاشتن شرایط خود با عزیزان می‌تواند کمک‌کننده باشد

معاینات منظم با پزشک از پیشرفت axSpA جلوگیری می‌کند

سؤالات متداول

1. چه غذاهایی باید در صورت ابتلا به اسپوندیلوآرتریت اجتناب کرد؟

هیچ رژیم غذایی خاصی برای axSpA وجود ندارد، اما برخی افراد ممکن است با اجتناب از غذاهای التهاب‌زا مانند غذاهای فرآوری‌شده، قندهای اضافی و چربی‌های اشباع‌شده احساس بهتری داشته باشند. مشورت با متخصص تغذیه می‌تواند به شما در یافتن رژیم غذایی مناسب کمک کند.

2. امید به زندگی در افراد مبتلا به اسپوندیلوآرتریت چقدر است؟

امید به زندگی در افراد مبتلا به axSpA معمولاً مشابه افراد سالم است، به‌ویژه اگر بیماری به‌خوبی مدیریت شود. با این حال، عوارضی مانند بیماری‌های قلبی‌عروقی یا مشکلات ریوی ممکن است در صورت عدم درمان مناسب تأثیر بگذارند.

3. بهترین موقعیت خواب برای اسپوندیلوآرتریت محوری چیست؟

خوابیدن روی تشک سفت به پشت یا شکم، با بالش نازک یا بدون بالش، می‌تواند به حفظ وضعیت صحیح ستون فقرات و کاهش سفتی صبحگاهی کمک کند. مشورت با پزشک یا فیزیوتراپیست برای توصیه‌های شخصی‌سازی‌شده مفید است.

4. اسپوندیلوآرتریت محوری چیست و چه تفاوتی با آرتریت‌های دیگر دارد؟

اسپوندیلوآرتریت محوری نوعی آرتریت التهابی است که عمدتاً ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک را هدف قرار می‌دهد، برخلاف آرتریت‌های دیگر که ممکن است مفاصل محیطی (مانند دست‌ها و پاها) را بیشتر درگیر کنند.

5. آیا ورزش برای افراد مبتلا به axSpA مفید است؟

بله، ورزش‌های ملایم مانند یوگا، شنا، و تمرینات تقویتی می‌توانند انعطاف‌پذیری را بهبود بخشیده و سفتی و درد را کاهش دهند.

6. آیا اسپوندیلوآرتریت محوری می‌تواند باعث مشکلات چشمی شود؟

بله، یووئیت (التهاب چشم) یکی از عوارض شایع axSpA است که می‌تواند باعث قرمزی، تاری دید، و حساسیت به نور شود.

جمع بندی 

اسپوندیلوآرتریت محوری (axSpA) یک بیماری التهابی مزمن است که ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک را درگیر می‌کند و علائمی مانند کمردرد، سفتی و خستگی را به‌ویژه در جوانی ایجاد می‌کند. این بیماری، که شامل اسپوندیلیت آنکیلوزان و نوع غیررادیوگرافیک است، با عوامل ژنتیکی مانند ژن HLA-B27 و محرک‌های محیطی مرتبط است. اگرچه درمانی برای axSpA وجود ندارد، اما داروها (مانند NSAIDs و بیولوژیک‌ها)، فیزیوتراپی و در موارد شدید جراحی می‌توانند به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند. 

گردآوری:بخش سلامت بیتوته