آرامگاه نادرشاه افشار

مجموعه: مكانهاي تاريخي ايران

آرامگاه نادر شاه

آرامگاه نادرشاه افشار کجاست؟

معماری باشکوه آرامگاه نادرشاه و موزه نادری این مجموعه را به یکی از جاذبه های گردشگری مشهد تبدیل کرده‌اند. ساخت موزه معماری جالب‌ توجه دارد و در موزه اشیای تاریخی و با ارزشی مانند سلاح و جنگ‌افزار‌ها وجود دارد. 

تاریخچه آرامگاه نادر شاه افشار

بعد از انقراض سلسله‌ صفویه و مسلط شدن محمود افغان و اشرف افغان بر ایران، نادرشاه افشار (۱۱۰۰ تا ۱۱۶۰ هجری قمری) که به او در اروپا لقب آخرین جهانگشای شرق، ناپلئون ایران و اسکندر دوم نیز داده‌اند، از منطقه‌ خراسان دست به شورش زد و توانست مدعیان محلی، افغان‌ها و امپراتوری عثمانی را نابود کند. آنگاه در سال ۱۱۴۸ در دشت مغان جلسه ای برپا کرد و خود را پادشاه ایران نامید.

نادرشاه افشار که برای نخستین بار شهر مشهد را به‌عنوان پایتخت ایران انتخاب کرد، نخستین مقبره‌ خود را در این شهر در سال‌های ۵-۱۱۴۳ قمری بنا کرد. او پس از اینکه در سال ۱۱۴۸ قمری رسما پادشاه ایران شد، بلافاصله در صدد فتح هند برآمد، هنگامی که از این سفر پر‌سود برگشت تصمیم گرفت تا مقبره‌ دیگری برای خود در این شهر بسازد.

برای همین، فرمان داد تا سنگ‌های مرمر سیاه بزرگی را از دهخوار قان آذربایجان به خراسان بیاورند. برخی از این سنگ‌ها بین ۲۰ تا شصت خروار، وزن داشتند و حمل و نقل‌شان هزینه‌ خیلی زیادی داشت. به همین علت سه قطعه از این سنگ‌های حجیم را ایران خراب ، عالم خراب و خراج عالم نامیدند.

وی عاقبت در سال‌های آخر عمرش، ساخت دیگری به‌عنوان مقبره‌ خانوادگی ساخت که عمارت خورشید نام گرفت، اما جسدش در هیچ‌کدام از این سه مقبره به خاک سپرده نشد. سر نادرشاه افشار را بعد از قتل در سال ۱۱۶۰، از قوچان به هرات فرستادند. جسد بی‌سر او هم به‌ صورت موقت در یکی از این مقبره‌ها به خاک سپرده شد، ولی بعد‌ها آغا محمد خان قاجار آن را به تهران انتقال داد.

به همین علت نادرشاه تا مدت‌ها در شهر مشهد مقبره‌ای نداشت تا اینکه قوام السلطنه در اواخر دوره‌ قاجار، یعنی در سال ۱۲۹۶ در محل یکی از همان سه مقبره‌ ویران شده‌ نادری، یک آرامگاه جدید برای او ساخت و استخوان‌هایش را از تهران به آنجا انتقال داد. این ساخت تا مدت‌ها بر پا بود و سر انجام در سال ۱۳۳۵، انجمن آثار ملی ایران تصمیم گرفت تا آرامگاهی در شان نام نادرشاه در آنجا بنا کند که این کار از سال ۱۳۳۶ شروع گردید و در سال ۱۳۴۲ به پایان رسید .

مقبره نادر شاه

معماری آرامگاه نادرشاه افشار

طراحی اصلی این مجموعه بر مبنای دو شکل مربع و مثلث با مساحت 14400 انجام گرفته است. ساخت اصلی آرامگاه 12هزار متر مربع مساحت دارد و از چهار بخش تشکیل میشود. فضای اصلی مقبره 15 در 15 متر، تالاری به طول و عرض ۵٫۱۵ در ۴٫۸ متر و دو طرف آن به عرض تقریبی 4 متر و ارتفاع 5 متر، همین طور 16 ستون سنگی به ارتفاع ۲۶٫۲ متر در اطراف مقبره قرار دارد و ارتفاع سقف مقبره نیز به بیش از 6 متر می رسد.

تالار مربع شکل مقبره از دو دیوار قرمز رنگ سنگی بسته و در قسمت ستون بندی باز تشکیل شده است. سنگ مزار نادر هم در گوشه این مربع در گوشه دو دیوار قرار دارد. دیوار های قرمز رنگ مقبره هم جنگ و هم مرگ نادر شاه افشار را نشان می دهد. سنگ های این ساخت از جنس گرانیت بوده و از کوه سنگی مشهد استخراج شده اند و ابتدا به این منطقه آورده شده و بعد برش خورده اند.

تلاش شده در طراحی پوشش مقبره، چادر عشایری، یعنی جایی که زندگی نادرشاه در آن جا شروع و آنگاه به پایان رسید نشان داده شود به این علت که نادرشاه دائما در جنگ بود و وقت نمی کرد عمارت و قصر های مجلل برای خود بسازد و به همین علت بیشتر عمر خود را در چادر عشایری سپری کرد. او مرتب در گوشه چادر میخوابید که علت های امنیتی داشت.

اشخاص بسیاری به دشمنی با او میپرداختند و نادرشاه برای مقابله با سوء قصد های احتمالی همیشه در گوشه چادر میخوابید و حتی چنین نکته ظریفی در طراحی این مقبره هم رعایت شده است. اطراف این مقبره هم باغی وجود دارد که ساختمان های فرعی از جمله تالار اجتماع، کتابخانه و گلخانه را در خود جای داده است. همین طور یک مجسمه زیبا از نادرشاه افشار وجود دارد که ایشان سوار بر اسب و تبر به دست هستند و سربازانی در تعقیب او می باشند.

معماری آرامگاه نادرشاه افشار

موزه نادرشاه

موزه نادر از دو قسمت تشکیل شده و شامل دو تالار است که در نزدیک همدیگر قرار دارند و یکی از بهترین موزه‌های مشهد را به‌وجود آورده‌اند.

تالار شماره یک موزه نادری

در تالار شماره یک می‌توانید از آثار تاریخی که به عصر افشاریه تعلق دارد بازدید کنید. از آثار تاریخی این تالار می‌توان به البسه و پوشاک رزمی، ادوات جنگی، تابلوهای نقاشی از نادر و جنگ‌های آن، وسایل سوارکاری، چند نسخه خطی با ارزش از جمله تاریخ جهانگشای نادری و شمشیرهای متعلق به نادرشاه اشاره نمود. بر روی یکی از شمشیرها «السلطان نادر» حک شده و بر روی یکی دیگر این بیت شعر طلاکوب شده است: «هست سلطان بر سلاطین جهان   شاه شاهان نادر صاحب قران».

موزه نادر شاه

تالار شماره دو موزه نادری

تالار شماره دو در سال 1373 به مجموعه آرامگاه نادرشاه افشار اضافه شد. در این تالار از اشیائی مانند ظروف و اشیای باستانی از دوره صفویه تا معاصر، انواع سکه، اشیای باستانی و مردم شناسی وجود دارد.

موزه نادر شاه افشار

گردآوری: بخش گردشگری بیتوته