تقویم تاریخ -13شهریور

مجموعه: تقویم تاریخ

يكي از شرايط صلح اين بود كه ژوويان در عقب نشيني به ساحل مديترانه به هر شهر كه برسد بايد به دست خود پرچم ايران را بر فراز شهر به اهتزاز درآورد، و او به اين تعهد عمل كرد.

ژوليان 26 ژوئن سال 363 در جريان عقب نشيني از برابر ارتش توانمند ايرانيان زخمي شده بود و اواخر همان شب از همين جراحت در گذشته بود. واحدهاي ارتش ايران دست از تعقيب لژيونرها رومي برنداشتند و همين امر ژوويان را كه پس از مرگ ژوليان، از سوي ژنرالهاي رومي موقتا تا تصويب سناي روم جانشين ژوليان شده بود مجبور به دادن پيشنهاد صلح به شاپور دوم كرد. با اين پيروزي درخشان، ايران بار ديگر بر روم برتري يافت.

پس از بازگشت ژوويان به "رم"، با اين كه سنا بر امپراتور شدن او صحه گذارد نتوانست از سرزنش رومي ها خود را رهايي دهد و در چند مورد بر ضد او كه باعث تحقير روم شده بود شورش شد و بالاخره همين وضعيت سبب شد كه يك سال پس از امضاي قرارداد صلح با شاپور دوم، از فرط غصه دق كند . پس از مرگ ژوويان، سناي روم ژنرال والنتيان را به امپراتوري برگزيد.

10‎63م:طغرل سلجوقي که با غلبه برغزنويان، ايران خاوري و سپس همه ايران و نيز بغداد را تصرف و تا سوريه و گوشه هايي از آناتولي پيش رفته بود چهارم سپتامبر 1063 ميلادي در «ري» درگذشت و چون فرزند نداشت آلپ ارسلان (به معناي شير شرزه) برادرزاده اش (پس از يك درگيري خانوادگي) برجاي او نشست. طغرل (طعرل بيگ) در آخرين سال عمر خود (72 سالگي) «سيده» دختر خليفه اسمي بغداد را به عقد نكاح خود درآورده و به ري منتقل كرده بود تا در اينجا عروسي كند كه درگذشت.

طغرل كه قبلا اتحاديه اي از ترکمانان مهاجر به فرارود را تشکيل داده بود پس از درگذشت محمود غزنوي و احساس ضعف در پسرش مسعود، تعرض خود را آغاز کرده بود. طغرل كه تعرض عمومي خودرا از سال 1034 ميلادي آغاز كرده بود تا سال 1037 همه خراسان (خراسان بزرگ) را متصرف شده بود. طغرل پس از پيروزي سال 1038 در دندانقان (ميان سرخس و مرو) بر سلطان مسعود غزنوي به نيشابور رفته و در باغ «شادياخ» پادشاهي خود را اعلام داشته بود. تصرف ساير ايالت هاي ايران از جمله آذربايجان توسط طغرل 18 سال طول كشيد. وي با تصرف ايران به حكومت دودمانهاي ايراني ازجمله بوئيان كه بغداد را هم تحت كنترل داشتند پايان داد.

1339م:13 شهريور سال 1339 هجري (چهارم سپتامبر 1960 ميلادي) براي نخستين بار پس از كودتاي 28 امرداد، هواداران و پيروان راه دكتر مصدق و به دعوت قبلي آنان ـ بسياري از مردم تهران اجتماع برزگي را در ميدان جلاليه (محل پارك لاله امروز كه در آن زمان زميني باز و عمدتا براي سواركاري، آموزش رانندگي و برگزاري نمايشگاه و سيريك بكار مي رفت) برپا داشته بودند كه طبق گزارش كلانتري 19 پليس تهران و پاسگاه ژاندارمري اميرآباد، نزديک به دويست هزار تن در آن شركت كرده بودند.

در اين اجتماع سخنرانان خواستار رعايت آزادي ها مندرج در قانون اساسي، حقوق بشر مطابق اعلاميه بين المللي مربوط، برقراري دمکراسي، آزادي زندانيان سياسي و بازگشت آنان (بدون سلب حقوق) به زندگي عادي و فعاليتهاي حرفه اي مربوط شدند. ولي، همينكه ناطقان زبان به انتقاد از شاه گشودند و مردم به دادن شعار بر ضد شاه و حاميان خارجي او پرداختند پليس مداخله كرد و به ميتينگ که برنامه هاي آن ادامه داشت پايان داد و مردم را پراکنده ساخت. دولت بعدا براي دفاع از عمل خود مدعي شد كه اجتماع كنندگان در نظر داشتند به قزل قلعه كه فاصله اي زياد از ميدان جلاليه نداشت حمله برند و با تخريب آن، زندانيان سياسي را آزاد كنند!.

هشت روز پيش از برپايي اين اجتماع دويست هزار نفري که در طول هفت سال پيش از آن سابقه نداشت، دکتر منوچهر اقبال در پي انتقادهاي متعدد از انتخاباتي که برگزار کرده بود از سمت نخست وزيري کناره گيري کرده، و جعفر شريف امامي نخست وزير شده بود. شريف امامي که همچنان با اعتراض مردم به انتخابات رو به رو بود از کساني که انتخاب شده بودند خواست تا استعفا کنند و راه براي تجديد انتخابات باز کنند. در آن زمان، همين انتقاد علني از تقلب در انتخابات و بحران ناشي از آن، به جبهه ملي امکان داده بود که بار ديگر وارد ميدان شود و مردم را به تشکيل اجتماع در جلاليه دعوت کند.

196‍1م:شاید همگان ندانند که یک اشتباه تایپی باعث تشدید جنگ سرد (جنگ رسانه ای ـ جنگ الفاظ) مصر و ایران شد که از سپتامبر 1961 (شهريور 1340) تا سپتامبر 1970 (درگذشت جمال عبدالناصر در 1349) ادامه داشت. تيرگي روابط مصر با ايران از چند سال پيش از آن، و زماني آغاز شده بود كه شاه اعلام كرده بود كه برسميت شناخته شدن اسرائيل از سوي ايران تازگي ندارد و ما از همان آغاز اسرائيل را شناخته بوديم. قضیه از این قرار است: مصر و سوريه قبلا با هم يكي شده و جمهوري متحد عرب را تشكيل داده بودند كه بعدا يمن هم به آنها پيوسته بود. سوری ها در سپتامبر 1961 وحدت خود با مصر را که از فوریه 1958 تحقق یافته بود لغو کردند و دولت اردن تقريبا بلافاصله استقلال جمهوري سوريه را به رسميت شناخت. خبرگزاري پارس (ايرنا ـ که تا تابستان سال 1350 اخبار خود را مستقيما و بلاواسطه از راديوي دولتی سراسري پخش مي كرد) اين خبر را از آژانسهاي خبري گرفته و پس اديت سردبیر، آن را براي ارسال به راديو جهت پخش به تايپيست مي دهد تا تايپ كند. تايپيست تازه کار که همان هفته استخدام شده بود کلمه "اردن" از دستخط سردبیر را "ايران" مي خواند و "ايران" تايپ مي کند و مصحّح مسئول مقابله متن با تايپ هم متوجه اين اشتباه تايپي نمي شود، زيرا كه خبر دير واصل شده بود و به ساعت پخش اخبار فوری و کوتاه 4 بعداز ظهر چيزي باقي نمانده بود. خبر به همان صورت از راديو ايران پخش مي شود و مانیتورینگ رادیو قاهره آن را ضبط و بی درنگ به عبدالناصر منعکس می کند. دولت مصر اندکي بعد بدون اين که منتظر دريافت گزارش رسمي و اظهار نظر تهران شود سريعا و شديدا نسبت به عمل ایران (که چنین عملی صورت نگرفته بود) واکنش نشان مي دهد و دولت ايران (که قصد شناسايي جمهوري سوريه را در روزهاي بعد داشت)، با توجه به حمله شديد راديو مصر و ناسزاگویی به شخص شاه، در برابر امر انجام شده قرار مي گيرد و به جاي اعلام واقعيت (اشاره به اشتباه تايپي)، در برسميت شناختن سوريه تعجيل و روز بعد تصميم خود را اعلام مي دارد و جنگ رسانه اي دو کشور وارد مرحله شديد خود مي شود و ادامه می یابد که بخشی از تاریخ خاور میانه است.

1346م:در اين روز در سال 1346 (سپتامبر 1967) شهرداري تهران به دلايل بسيار از جمله زيان دهي، از خير شركت واحد اتوبوسراني گذشت و از دولت خواست كه آن را تحويل بگيرد. افزايش بهاي بليت باعث تظاهرات دانشجويان دانشگاه تهران شده بود و دولت آن را لغو كرده بود. اتوبوسراني تهران تا سال 1336 توسط شركتهاي غيردولتي

23 گانه اداره مي شد كه اين خطوط از نخستين روز سال 1337 يكي پس از ديگري دولتي شدند. نخستين رئيس شركت واحد اتوبوسراني تهران ژنرال علوي مقدم رئيس وقت شهرباني بود.

شركتهاي غير دولتي اتوبوسراني تهران تلاش بسيار كردند كه دولتي نشوند، ولي موفق نشدند مخصوصا كه اقساط اتوبوسهاي مرسدس بنزي را كه دولت وارد كرده بود و در اختيار آنها گذارده بود پرداخت نكرده بودند و براي افزايش بهاي بليت كه يك ريال بود دستاويزي به عنوان "ادامه خط" و "خط فرعي" اختراع كرده بودند و به اين بهانه از مسافر نيم ريال (ده شاهي) بيشتر مي گرفتند.

دولت قرار بود كه به جاي اموال شركتهاي خصوصي اتوبوسراني، به آنها از سهام شركت واحد بدهد كه بالاخره اين وعده عملي نشد. مديران شركتهاي غير دولتي سابق دولت را متهم مي كردند كه به منظورهاي سياسي دست به ملي كردن شركتهاي آنها زده است و مي خواهد به اين ترتيب كنترل رفت و آمد در شهر را به دست داشته باشد و از اعتصابات آينده جلوگيري كند. بعضي از صاحبان اين شركتها به دليل كمك به كودتاي 28 مرداد حتي انتظار اين كار را از دولت نداشتند و تا آخرين لحظه آن را باور نمي كردند.

1989م:ژرژ سيمنون Georges Simenon نويسنده فرانسوي كه 220 داستان نوشت چهارم سپتامبر سال 1989 در گذشت. داستانهاي او كه به 51 زبان ترجمه شده اند تا سال 2000 تيراژي برابر 500 ميليون نسخه داشتند و به همين لحاظ است كه برخي وي را داستان نگار اول قرن 20 مي خوانند. هشتاد و چهار داستان او زمينه پليسي داشته اند. وي كه در بلژيك به دنيا آمده و 86 عمر كرده بود پس از پيدايش ضبط صوت پرتابل، هميشه يكي از آنها را حتي در اطاق خواب باخود داشت تا سوژه ها و ماجراهايي را كه دفعتا به خاطرش مي رسيد ضبط كند تا فراموشش نشوند. سيمنون مي گويد كه نبايد مقيد بود كه يك داستان بيش از 150 صفحه چاپي باشد، با هر اندازه بايد آن را به دست چاپ سپرد، ولي هر داستان بايد درسي بياموزد كه راهنماي مردم قرار گيرد و گرنه نوشتن آن كاري عبث است. وي بلند نويسي را از كارهاي نويسندگان آمريكايي دانسته است كه مي خواهند بزرگي كار خود را از حجم كتاب نشان دهند و ناشر نيز بر همين پايه بهاي فروش را تعيين مي كند. حجم مطلب دليل خوبي محتوا نيست و مردم معاصر وقت زياد براي خواندن لفاظي نويسنده را ندارند.

1908م:امروز زادروز «ريچارد رايت» نويسنده تواناي سياهپوست آمريكايي است كه در چهارم سپتامبر 1908 به دنيا آمد و 52 سال عمر كرد. وي يك كمونيست بود و با يك بانوي كمونيست هم ازدواج كرده بود و 12 سال آخر عمرش را در فرانسه گذراند. رايت كار نويسندگي را از روزنامه نگاري آغاز كرده بود. مدتها نويسنده و سردبير «ديلي وركر» و «نيو مسسز New Masses» نشريات حزب كمونيست آمريكا بود و مجله «تلاش تازه» را تاسيس كرد.

نخستين داستان او «خرافات» عنوان داشت. داستانهاي ديگر رايت كه به جنبش حقوق مدني سياهپوستان آمريكا يي كمك بسيار كرد عبارتند از: «فرزندان عمو تام»، «پسرك بومي»، «خارج از گودها»، «روز تعطيل»، «رؤياي طولاني»، «هشت مرد» و ....

ژان پل سارتر و ساير فلاسفه «رايت» را ستوده و گفته اند كه داستانهاي او كمك بزرگي به روشن ساختن مردم كرده و يك دنيا فلسفه اند .

1833م:از همان نخستين روز انتشار روزنامه «نيويورك سان ديلي» در چهارم سپتامبر سال 1833 كه نخستين روزنامه يوميه بشمار مي رود حرفه اي به نام «روزنامه فروشي» به وجود آمد و نخستين روزنامه فروش به نام بارني فلاهرتيBarney Flaherty

به ابتكار خودش از اين چهار راه به آن چهار راه و از اين رستوران به آن رستوران مي دويد و با صداي بلند تيتر اول روزنامه را جار مي زد تا مردم جلب شوند و بخرند و از همين روز واژه «نيوزبويNewsboy » مصطلح و "بارني" با آن خطاب شد كه تا به امروز موزعين جرايد را با همين عنوان خطاب مي كنند.

فروش روزنامه سپس علاوه برچهار راهها، در كيوسيك هاي ثابت و متحرك (نيوز ستند) فروخته مي شد كه به تدريج صندوقهاي خودكار و توزيع خانه به خانه (هوم دليوري) جاي آن را گرفته است. در كسب و كار روزنامه داري، برخلاف تصور تحريريه و آگهي ها حرف نهايي را نمي زنند، اين توزيع خوب و كارآمد است كه يك روزنامه را موفق مي سازد.زيرا، وقتي كه روزنامه توزيع خوب داشته باشد، همه مي خواهند در آن مطرح شوند و هركس مي كوشد كه آگهي اش در آن چاپ شود. علت پايين بودن تيراژ روزنامه ها در كشورهاي معروف به جهان سوم؛ نارسايي توزيع و نبودن توزيع خانه به خانه جرايد روزانه است. اديشن اينترنتي (آنلاين) روزنامه ها كه از نيمه دهه 1990 باب شده تنها بر اهميت روزنامه افزوده است و كمكي به درآمد آن نمي كند. روزنامه اي كه اديشن اينترنتي خوب داشته باشد مورد توجه مقامات و شخصيت هاست كه مي خواهند خود و افكارشان در آن مطرح شود، گرچه اخيرا براي اديشن آنلاين روزنامه ها هم به طور جداگانه آگهي گرفته مي شود ولي اين قبيل آگهي ها از ميزان آگهي هاي چاپي آنها مي کاهد.

1781م:چهارم سپتامبر سالروز استقرار 44 مهاجر اسپانيايي زبان در دره "دود" در جوار يك دهكده سرخپوستي در جنوب كاليفرنيا در سال 1781 است كه نامش را (El Pueblo de Nuesta... Los Angeles) گذاردند که پس از ضميمه شدن کاليفرنيا به قلمرو دولت واشنگتن "لس آنجلس" ناميده شده است كه اينك دومين شهر پرجمعيت آمريكاست و صدها هزار ايراني را در خود جاي داده، به گونه اي كه به "تهران جلس" شهرت يافته است. ايرانيان اين شهر براي خود داراي رسانه هاي متعدد به زبان فارسي هستند و تابلوهاي فروشگاه هاي آنان بيشتر دو زبانه است و در اداره امور شهر مشاركت دمكراتيك دارند.

1918م:سوم سپتامبر سال 1918 چند واحد نظامي آمريكا براي كمك به سركوب دولت نوپاي بلشويكي روسيه، در بندر "آرخانگل" مستقر شدند و ده ماه در آنجا بودند. فرمانده نيروهاي سرخ كه مانع پيشروي آنان به داخل روسيه شده بود يك كارگر معدن زغال سنگ بود. در جريان جنگ داخلي روسيه كه پس از انقلاب بلشويكي اكتبر 1917 رويداد چند واحد نظامي آمريكا نيز باهدف كمك به ضد انقلابيون روسيه در بندر ولادي وستوك (سيبري) استقرار يافته بودند و تا سال 1920 در آنجا بودند.

ولاديمير پوتين رئيس دولت و رهبر حزب حاكم روسيه 90 سال بعد و در همان روز (سوم سپتامبر) با اشاره به افزايش كشتي هاي نظامي آمريكا در درياي سياه گفت كه قطعا به اين عمل پاسخ داده خواهد شد. وي گفت: اين سئوال از ذهن من دور نمي شود كه كشتي هاي نظامي آمريكا در آبهاي گرجستان چه مي كنند و چرا به اينجا آمده اند. كمك انساندوستانه را كه با كشتي موشكدار نمي رسانند ـ آن هم كشتي مجهز به تازه ترين موشكها. شمار كشتي هاي نظامي بيگانه در درياي سياه، طبق قراردادهاي بين المللي ناظر برتنگه هاي تركيه محدود است.

2004م:مارتين توريحوس Martin Torrijos رئيس جمهور 41 ساله كشور 105 ساله و 3 ميليون و سيصد هزار نفري پاناما يکم سپتامبر 2004 كار خود را آغاز كرد. وي فرزند ژنرال عمر تريحوس ديكتاتور اسبق پاناما است كه در يك سانحه هوايي اسرارآميز كشته شد.

به نظر تحليلگران كه در آن زمان در رسانه ها انتشار يافته بود؛ دليل انتخاب مارتين، برغم شهرت ديكتاتوري پدرش از اين قرار بوده است: بدي اقتصاد پاناما كه ايجاب مي كرد يك اقتصاددان زمام امور را به دست گيرد و او تحصيلات و تجربه اقتصادي دارد. گسترش شكاف ميان غني و فقير در پاناما و بالا رفتن آمار بيكاري و تبعيض در اين كشور، كه تمايل عمومي را به تامين عدالت اجتماعي ـ اقتصادي زياد كرده بود و مارتين يك سوسيال دمكرات است. دشمني رئيس جمهوري سابق با كوبا، طبقه كارگر پاناما را كه علاقه به فيدل كاسترو دارد خشمگين كرده بود كه مارتين چپگرا همانند پدرش از موافقان دوستي پاناما و كوباست. به علاوه، مارتين از هواداران تعريض آبراه پاناماست كه مليون و ناسيوناليستهاي پانامايي را راضي مي كند. هر سال 14 هزار كشتي از اين آبراه 94 ساله (ميان دو اقيانوس اطلس و آرام) استفاده مي كنند و هزينه تعريض آن هشت ميليارد دلار برآورد شده است كه مارتين تريحوس قول به حمايت از تعريض داده بود. عمر تريحوس پدر مارتين بود كه ضمن انعقاد قرارداد با كارتر رئيس جمهوري وقت آمريكا به كنترل آمريكا بر آبراه پاناما در پايان قرن 20 خاتمه داد. با وجود اين، هنوز دولت آمريكا در پاناما يك پايگاه نظامي بزرگ دارد. در زمان عمر تريحوس، شاه ايران كه از سلطنت خلع شده بود براي چند ماه به صورت آواره در پاناما اقامت كرده بود و از اين سرزمين بود كه به مصر رفت و درآنجا درگذشت.

2004م:Sheikh Youssef Al- Qaradawi روحانی اسلامي مصري مقيم قطر گفته است: اين يك تكليف شرعي براي هر مسلمان است كه با آمريكاييان ـ نظامي و يا غير نظامي ـ در عراق جنگ و مبارزه كند. اين روحاني كه قبلا موضع ملايمي داشت و از همزيستي پيروان اديان سخن مي گفت اين مطلب را 31 اوت 2004 در قاهره و در سنديكاي روزنامه نگاران مصري بيان کرده بود. مدير دفتر اين روحاني گفته است كه بيانات او به منزله فتواست.

به گزارش مطبوعات وقت، اين روحاني حمله نظامي آمريكاييان به عراق را تعرض به يك سرزمين مسلمان نشين ( و به منزله تعرض به همه مسلمانان) اعلام داشته بود.

خبرگزاري انگلستان دراين باره نوشته است: اين روحاني مصري در عين حال يكي از 93 مقام اسلامي است كه در اوت 2004 از مسلمانان سراسر جهان خواسته بود كه به مبارزان عراقي كمك كنند.

476: رومولوس آگوستوس آخرين امپراتور بخش غربي روم (روم غرب) برکنار شد.

1553: کورنليادا نوماتالشينو Corneliada Nomatalcino کشيش کاتوليک که يهودي شده بود به حکم يک محکمه مذهبي به مرگ محکوم و آتش زده شد.

1886: آخرين جنگ بزرگ دولت واشنگتن با سرخپوستان (بوميان آمريکا) طايفه آپاچي به رياست Geronimo پايان يافت. (تفصيل رويداد در سايت پنجم سپتامبر)

1888: دوربين عکاسي که با فيلم نواري (حلقه فيلم) کار کند توسط موسسه جورج ايستمن ساخته شد.

1924: ميان روسيه شوروي و آلمان قراردادي مبني برفروش نفت ازجانب روسيه به آلمان امضاشد.

1933: يک هواپيما به رکورد پرواز هرساعت 300 مايل (480 کيلو متر) رسيد.

1937: به دستور هيتلر همه باشگاههاي روتاري (Rotary Clubs ) در آلمان بسته شدند.

1951: نخستين برنامه خبري تلويزيوني مستقيم (اصطلاحا: زنده) پخش شد. اين گزارش خبري از نشست مربوط به امضاي قرارداد صلح با ژاپن تهيه شده بود که در شهر سانفرانسيسکو برپا شده بود. گزارش، مستقيما در سراسر ايالات متحده پخش شده بود.

1962: سازمان جهاني عمران که يک آژانس دولتي آمريکاست از سوي اين دولت تاسيس شد.

1974: جورج بوش (پدر) با سمت "سفير آمريکا در چين" به اين کشور فرستاده شد. وي نخستين سفير آمريکا در جمهوري توده اي چين بوده است.

1979: کردهايي که برضد جمهوري اسلامي شورش کرده بودند از مهاباد بيرون رانده شدند.

1982: نيروي هوايي عراق (در جريان جنگ عراق و ايران) دو کشتي نفتکش را در آبهاي جزيره خارک هدف حمله قراداد.