جزئیات جدید ازسقوط هواپیمای اوکراینی در خاک ایران
- مجموعه: اخبار اقتصادی و بازرگانی
- تاریخ انتشار : چهارشنبه, 25 دی 1398 12:00
در روزهایی که ایران در سوگ سردار سلیمانی و اندوه از دست رفتن جان برخی هموطنانمان در مراسم تشییع شهید سلیمانی در کرمان بسر می‌برد فاجعه سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین به یک تراژدی هولناک برای مردم ایران تبدیل شد. اتفاقی که شاید در لحظه‌های نخست تحت تاثیر حمله موشکی سپاه به پایگاه عین الاسد قرار گرفته بود اما پس از مشخص شدن واقعیت ماجرا شیرینی اقدام سپاه را به کام مردم کشور تلخ کرد.
این تلخی زمانی شدت پیدا کرد که مشخص شد برخی مسئولان واقعیت را به مردم نگفته‌اند و پس از چند روز اقدام به این کار کرده‌اند. سردار حاجی‌زاده اولین کسی از بین مسئولان بود که در یک نشست خبری که با جمله «آرزوی مرگ برای خود می‌کنم»، آغاز شد پرده از رازی برداشت که افکار عمومی جامعه را در بهت و حیرت فرو برد. یکی از پادگان‌های نظامی سپاه به اشتباه هواپیمای مسافربری را با موشک کروز اشتباه گرفته و اقدام به شلیک به سمت آن کرده است. ستاد کل نیروهای مسلح نیز در بیانیه‌ای این مطلب را تایید کرد. این در حالی است که این اتفاق پیامدهای منفی زیادی برای کشور به همراه داشته است. به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی ابعاد این حادثه و پیامدهای آن «آرمان ملی» با کاپیتان شهبازی خلبان باسابقه و کارشناس برجسته سوانح هوایی گفت‌وگو کرده است. کاپیتان شهبازی معتقد است: «هنگامی که راکت مجاورتی شلیک می‌شود به مخزن هواپیما که در آن مواد منفجره وجود دارد برخورد می‌کند و سبب منفجر شدن آن قسمت هواپیما می‌شود.
در چنین شرایطی تعداد زیادی چدن به‌صورت ترکش وارد سطح هواپیما می‌شود. به همین دلیل به احتمال زیاد در همان لحظه‌های نخست خلبان و کمک خلبان کشته شده باشند. این احتمال حتی درباره خدمه پرواز و مسافران نیز وجود دارد. یعنی قبل از سقوط کامل هواپیما برخی از خدمه و مسافران احتمالأ کشته شده‌اند. به همین دلیل کنترل هواپیما از دست خلبان خارج شده است. پس از اینکه هواپیما از بالا به سمت زمین حرکت کرده در جایی که به زمین اصابت کرده منفجر شده است». در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
در چه شرايطي امکان دارد يک هواپيماي مسافربري توسط يک مرکز نظامي مورد هدف قرار بگيرد اما همان لحظه منفجر نشود و تلاش کند خود را به فرودگاه برساند؟
ضمن عرض تسليت خدمت خانواده هاي قربانيان و همه هموطنان عزيزم، در ابتدا بايد عنوان کنم بنده کارشناس نظامي و سياسي نيستم. اين مساله را در گفت‌وگو با برخي خبرگزاري‌هاي ديگر هم عنوان کردم اما متاسفانه در اين زمينه امانتداري نکردند. چند ساعت بعد از اينکه اين سانحه اتفاق افتاد در حالي که هيچ‌فيلمي از حادثه منتشر نشده بود با توجه به شعله‌ور شدن هواپيما در آسمان حدس بنده اين بود که احتمالا موتور يا بال هواپيما آتش گرفته و دليل سقوط مي‌تواند اين مساله باشد.
تعداد هواپيماهايي که علت آتش گرفتن آنها نقص فني در موتور بوده خيلي بيشتر از هواپيماهايي است که در اثر اصابت راکت آتش گرفته‌اند در نتيجه حدس اول هر کارشناس هوايي نقص فني در موتور هواپيما است. اين ديدگاهي بود که آقاي عابدزاده رئيس سازمان هواپيمايي کشور هم در روز دوم عنوان کردند و معتقد بودند هواپيما به‌دليل آتش گرفتن موتور خود قصد بازگشت به فرودگاه را داشته که در طول راه سقوط مي‌کند. هنگامي که فيلم اين حادثه در فضاي مجازي منتشر شد مشخص شد که هواپيما در ابتدا آتش گرفته و مانند يک گلوله آتشين در هوا معلق است و زماني که به زمين اصابت مي‌کند متلاشي مي‌شود.
در نتيجه هواپيما در هوا متلاشي نشده است. بنده درنگاه اول معتقد بودم اگر موشک به هواپيما اصابت کرده بود هواپيما بايد در هوا متلاشي مي‌شد. اين تصوري است که همگان و کساني که در اين زمينه کارشناس هستند به آن اذعان دارند. با اين وجود در شرايط کنوني که معما حل شده و نيروهاي مسلح کشور به‌صورت رسمي مسئوليت اين اتفاق را برعهده گرفته تحليل‌ها به سمت ديگري رفته است. در شرايط کنوني مشخص شده که آنچه به هواپيما برخورد کرده موشک نبوده و بلکه يک راکت مجاورتي بوده که به هواپيما برخورد کرده است. بنده تا پيش از اين اطلاع نداشتم که در ادوات جنگي نيروهاي مسلح ايران راکت مجاورتي نيز وجود دارد.
راکت مجاورتي چه نوع سلاحي است و چگونه ايران به آن دست پيدا کرده است؟
راکت مجاورتي سلاحي است که ايران از روسيه خريداري کرده است. اين راکت نيز از پادگان «پرندک» به اين هواپيما شليک شده است. به هر حال به‌نظر مي‌رسد افراد معدودي از وجود چنين ادواتي در بين ادوات جنگي ايران مطلع هستند. در نتيجه بنده در ابتدا از کجا بايد تشخيص مي‌دادم که هواپيما با چنين سلاحي سرنگون شده است. بنده کارشناس نظامي نيستم و تنها مي‌توانم درباره سوانح هوايي اظهارنظر کنم. از سوي ديگر هنوز جعبه سياه هواپيما تحليل نشده و هنوز نمي‌توان به‌صورت دقيق در اين زمينه اظهار نظر کرد. جعبه سياه هواپيما بيش از صدپارامتر پروازي هواپيما را مشخص خواهد کرد که يکي از مهم‌ترين آنها مکالمات خلبان با فرودگاه خواهد بود. اينکه هواپيما در چه جهت، با چه شتابي در حال حرکت بوده و موتورهاي هواپيما در چه وضعيتي قرار داشته همگي پس از مشخص شدن وضعيت جعبه سياه هواپيما مشخص خواهد شد. نکته ديگر اينکه پس از بررسي جعبه سياه مشخص خواهد شد که آيا قبل از اصابت موشک به هواپيما براي هواپيما اتفاقي رخ داده يا خير؟ نکته قابل توجه اينکه هواپيماهاي737 و800 بوئينگ از جمله هواپيماهاي ايمن اين شرکت هواپيمايي هستند.
آيا احتمال هک شدن سيستم مرکز نظامي براي شليک موشک به هواپيماي مسافربري اوکراين وجود دارد؟
از نظر سايبري و مجازي هر اتفاقي امکانپذير است. به همين دليل تا زماني که جعبه سياه هواپيما تحليل نشود و متخصصان هواپيمايي تحقيقات دقيق خود را در اين زمينه انجام ندهند نمي‌توان در اين باره اظهارنظر قطعي کرد. براساس اطلاعات منتشر شده آمريکا داراي ابزارهاي مادون قرمز است که امکان مانيتور هر منطقه جغرافيايي را مي‌دهد. به همين دليل نيز در روز دوم و سوم ترامپ و نخست وزير کانادا براساس ابزاري که در اين زمينه در اختيار داشتند مدعي اصابت موشک به هواپيماي مسافربري شدند. در نتيجه هر احتمالي در اين زمينه وجود دارد. به سختي در تصور من مي‌گنجد که يک هواپيماي مسافربري با راکت مجاورتي مورد هدف قرار گيرد. جان انسان‌ها بي‌ارزش نيست و از چنين اشتباهي به آساني نمي‌توان گذشت. ارزش جان انسان‌ها بسيار بيشتر از اين است. تعدادي مسافر بي‌گناه که اغلب نيز تحصيل کرده و نخبه بودند بدون هيچ‌گناهي در اين حادثه جان خود را از دست داده‌اند. همه اين افراد برادران و خواهران ما هستند و بنده به شخصه حاضر نيستم از خون اين عزيزان بگذرم.
بررسي و تحليل جعبه سياه هواپيما به چه ميزان زمان نياز دارد؟
گزارش اوليه درباره سانحه هوايي ممکن است در طول ده يا بيست روز ارائه شود. با اين وجود گزارش قطعي ممکن است ماه‌ها به طول بيانجامد. حتي سابقه داشته که بررسي جعبه سياه هواپيما تا يک سال نيز طول کشيده است. ارائه گزارش به پيچيدگي سانحه بستگي دارد. برخي از سوانح هوايي بسيار پيچيده هستند و تحليل جعبه سياه آنها زمان زيادي مي‌برد. اين در حالي است که سقوط هواپيماي اوکرايني در ايران پيچيده نيست و ممکن است به‌زودي گزارش اوليه در اين زمينه منتشر شود.
اين هواپيما توسط راکت‌هاي مجاورتي مورد هدف قرار گرفته و به همين دليل نياز به تحليل و بررسي‌هاي گسترده و عميق ندارد. پس از روز دوم که فيلم‌هاي سقوط هواپيما در فضاي مجازي منتشر شد هنگامي که من اين فيلم‌ها را مشاهده کردم به سازمان هواپيماي کشوري مراجعه کردم تا اطلاعات دقيق را از مرجع رسمي اخذ کنم. در اين زمينه با رئيس سازمان هواپيمايي کشور و رئيس امنيت فضاي هوايي کشور گفت‌وگو کردم. بنده خواستار شفافيت در اين زمينه شدم و مديران سازمان هواپيمايي کشور به صراحت هرگونه حمله موشکي به اين هواپيما را ردکردند. بنده عنوان کردم سوراخ‌هايي که در روي سطح هواپيما مشاهده مي‌شود به چه دليل است؟
در چنين شرايطي خلبان براي نجات هواپيما چه کاري بايد انجام مي‌داد؟
اگر موتور يا بال هواپيما در حين پرواز آتش بگيرد خلبان تلاش مي‌کند کپسول‌هاي آتش خاموش کن را در داخل موتور خالي کند. لوپ‌هايي در اطرف موتور هواپيما وجود دارد که به ما نشان مي‌دهد که کجا آتش گرفته است. پس از اين بايد هدايت هواپيما را با يک موتور ادامه داد و خيلي زود به فرودگاه بازگشت. پس از وقوع حادثه تنها معدودي از مسئولان رده بالاي کشور از واقعيت ماجرا اطلاع داشتند و بقيه مسئولان و از جمله رئيس سازمان هواپيمايي کشور حمله موشکي به هواپيما را انکار مي‌کردند و معتقد بودند هواپيما به خاطر نفص فني سقوط کرده است. متاسفانه برخي از رسانه‌ها با بي‌امانتي و بي‌انصافي اظهارات بنده را به شکلي منعکس کردند که احتمال حمله موشکي به هواپيماي مسافربري صفر بوده و چنين اتفاقي رخ نداده است. در حالي که بنده هر احتمالي را در اين زمينه مي‌دادم و معتقد بودم تا زمان پيدا نشدن جعبه سياه هواپيما و تحليل آن نمي‌توان به‌صورت قطعي در اين زمينه اظهارنظر کرد.
آيا مسئولان از واقعيت ماجرا بي‌اطلاع بوده‌اند؟
احتمال دارد؛ بنده فقط احتمال مي‌دهم؛ اما بايد دانست که در چنين شرايطي مردم انتظار دارند با آنها صادقانه و شفاف سخن گفته شود. در هفته‌هاي اخير مردم ايران با غم و اندوه فراواني زندگي کرده‌اند. در نتيجه اگر نمي‌توانيم براي مردم مرهم باشيم حداقل نبايد نمک روي زخم آنها پاشيد.
آيا شما در هنگام پرواز با چنين شرايطي مواجه بوديد که موتور يا قسمت هايي از هواپيما به هر دليلي آتش گرفته باشد؟
بارها اين اتفاق براي بنده رخ داده بود. ما براساس آموزش‌هايي که در اين زمينه ديده بوديم عمل مي‌کرديم. ضمن اينکه اين شرايط را بارها به‌صورت شبيه‌سازي تمرين کرده بوديم. از نظر قوانين بين‌المللي هنگامي که وضعيت پدافندي يک کشور در بالاترين وضعيت هشدار است بايد همه پروازهاي داخلي لغو شود. متاسفانه اين اتفاق رخ نداده و در شبي که احتمال درگيري نظامي در بالاترين حد قرار دارد، به هواپيماهاي مسافربري اجازه پرواز داده شد و در نتيجه چنين اتفاق غيرقابل جبراني رخ داد. بعد از اصابت راکت به هواپيما خلبان نمي‌توانسته اقدامي انجام بدهد که هواپيما سقوط نکند.
هنگامي که راکت مجاورتي شليک مي‌شود به مخزن هواپيما که در آن مواد منفجره وجود دارد برخورد مي‌کند و سبب انفجار مي‌شود، در اين شرايط قطعات فلزي مثل ترکش وارد هواپيما مي‌شود و به همين دليل احتمالا در همان لحظه‌هاي نخست خلبان و کمک خلبان جان خود را از دست داده‌اند. اين احتمال حتي درباره خدمه پرواز و مسافران نيز وجود دارد. يعني قبل از سقوط کامل هواپيما برخي از خدمه و مسافران احتمالا کشته شده‌اند. به همين دليل کنترل هواپيما از دست خلبان خارج شده و پس از اينکه هواپيما از بالا به سمت زمين حرکت کرده، در جايي که به زمين اصابت کرده منفجر شده است. در نتيجه هواپيما در آسمان منفجر نشده است. اگر هواپيما در آسمان منفجر مي‌شد قطعات هواپيما تا کيلومترها پخش مي‌شدند.
براساس پروتکل‌هاي بين‌المللي نيروهاي نظامي بايد در چه فاصله‌اي از فرودگاه قرار داشته باشند؟
قوانين بين‌المللي سطوحي را مشخص مي‌کنند که هواپيماهاي مسافربري نبايد در اين محدوده‌ها حرکت کنند. اين پرواز هم در مسير تعيين شده بوده خطا نکرده است. براساس اظهارات فرمانده هوافضاي سپاه، افسري که موشک را شليک کرده هواپيماي مسافربري را با موشک کروز اشتباه گرفته است. کسي که موشک را شليک کرده در لحظه نخست نتوانسته هدف را به خوبي تشخيص بدهد. اين در حالي است که در لحظه حادثه، ايران در وضعيت جنگي قرار داشته و موشک‌هاي سپاه پايگاه نظامي آمريکا را هدف قرار داده بود. در نتيجه احتمال واکنش نظامي آمريکا در اين زمينه وجود داشته است. به همين دليل کسي که موشک را شليک مي‌کند احساس مي‌کند هدفي که روي مانيتور ديده مي‌شود يک موشک کروز است که از طرف آمريکا به سمت ايران شليک شده است. در شرايط کنوني تصور اشتباهي درباره اظهارات بنده درباره اين حادثه در بين افکار عمومي به وجود آمده است. يکي از رسانه‌ها عکس بنده را منتشر کرده و زير آن نوشته کاپيتان شهبازي با 35 سال سابقه پرواز عنوان کرده که تحت هيچ‌شرايطي احتمال حمله موشکي به اين هواپيما وجود ندارد.
از سوي ديگر شبکه خبر نيز با بنده در حدود هشت دقيقه مصاحبه تصويري داشت. با اين وجود تنها يک دقيقه و سي ثانيه از سخنان را به‌صورت گزينشي انتخاب و در صداوسيما پخش کردند. در حالي که بنده همه چيز را به بازخواني جعبه سياه هواپيما منوط کرده و معتقد بودم تا زماني که جعبه سياه هواپيما تحليل و بررسي نشود نمي‌توان به‌صورت دقيق و قطعي در اين زمينه اظهارنظر کرد. به همين دليل از صداوسيما به‌دليل عدم امانتداري و صداقت گلايه دارم و اعتراض خود را در اينجا عنوان مي‌کنم. در سانحه هوايي تهران به ياسوج نيز همه عنوان مي‌کردند خلبان مقصر است. اين در حالي است که بنده در همان زمان عنوان کردم دليل اصلي اين سانحه عدم کفايت مديران و سوء مديريت بوده است. هنوز هم که چند روز از سانحه گذشته و واقعيت ماجرا براي همگان مشخص شده در باور من نمي‌گنجد که چنين اتفاقي رخ داده و تعدادي از هم وطنان عزيز ما به‌دليل بي‌کفايتي برخي افراد بدون هيچ‌گناهي جان خود را از دست داده‌اند.
اين اتفاق از نظر بين‌المللي چه تاثيري در صنعت هوايي کشور خواهد گذاشت؟
بدون شک اين ضربه بزرگي به صنعت هوايي ايران در مجامع بين‌المللي خواهد زد. بسياري از ايرلاين‌هاي هوايي جهان هنگامي که احساس مي‌کنند فضاي هوايي ايران به‌دليل تنش‌هاي نظامي از امنيت مناسبي برخوردار نيست پروازهاي خود را محدود يا متوقف مي‌کنند. به همين دليل اين اتفاق هزينه‌هاي زيادي براي کشور و صنعت هوايي ايران خواهد داشت. در شرايط کنوني ايران در وضعيت تحريم قرار دارد. به همين دليل خسارت‌هاي ناشي از اين اتفاق نيز در کنار تحريم‌ها قرار مي‌گيرد و مي‌تواند شرايط اقتصادي کشور را سخت‌تر کند.
آرمان ملی/ احسان انصاری
