حدث اصغر و حدث اکبر چیست و اسباب و رافع آن ها چیست ؟

مجموعه: احکام دینی

حدث اصغر با وضو برطرف می شود

همه چیز درباره حدث اصغر و حدث اکبر:

حدث چیست؟

«حدث» در لغت به معنای به وجود آمدن است. به چیزی که طهارت (وضو، غسل و تیمم) را نقض می کند حدث می گویند. در کل سبب از بین رفتن طهارت می شود. محدث در اصطلاح فقها به کسی گفته می شود که از او چیزی صادر شود که حالت طهارت و پاکی او را از بین برد. و حدث برای او صادر شود.

حدث بر دو قسم است: یکی حدث خفیف که به حدث اصغر معروف است؛ مانند بول (ادرار)، غائط (مدفوع)، و حدث شدید که به حدث اکبر معروف است؛ مانند منی، جنابت، حیض، و ...، که سبب نقض طهارت می شود. یکی دیگر حالتی که به دلیل پیدا شدن یکی از امور گفته شده در نفس انسان به وجود بیاید که از آن به قذارت و نجاست معنوى تعبیر مى گردد، و مانع دخول انسان در نماز و دیگر اعمال مشروط به طهارت مى شود.

حدث اکبر با غسل برطرف می شود.

اسباب و رافع حدث :

اسباب حدث اصغر که تنها موجب وضو می شوند، عبارتند از: خروج ادرار، مدفوع، باد معده، خوابى که بر قوّۀ شنوایى و بینایى چیره گردد، به گونه اى که چشم نبیند و گوش نشنود، زایل شدن عقل بر اثر پیدایى جنون، بیهوشى، مستى و غیر آن و استحاضۀ قلیله. حدث اصغر با وضو برطرف می شود. در صورت عدم دسترسى یا عدم امکان استفاده از آب، تیمّم بدل از وضو مشروعیت می یابد.

اسباب حدث اکبر که با غسل برطرف مى شوند، عبارتند از: جنابت، نفاس، حیض، استحاضۀ متوسطه و کثیره، و مسّ بدن میّت. با غسل بر طرف مى شود. در صورت عدم دسترسى یا عدم امکان استفاده از آب، تیمّم بدل از غسل مشروعیت می یابد.

• احکام حدث اصغر

حدث اصغر شامل احکام زیر می شود :

- آب به کار رفته در رفع حدث اصغر

آبِ به کار رفته در رفع حدث اصغر پاک و پاک کننده و وضو گرفتن و غسل کردن با آن بنابر مشهور صحیح است.

- عروض حدث اصغر در حین وضو و غسل

عارض شدن حدث اصغر در اثنای وضو، آن را باطل می کند.

آیا در غسل جنابت هم چنین است و در صورت عدم بطلان آیا پس از اتمام غسل، وضو برای نماز واجب است؟ اقوال مختلف است.

این اختلاف در دیگر غسلها نیز، بنابر قول به کفایت آنها از وضو وجود دارد. بنابر قول به عدم کفایت، اتمام غسل و گرفتن وضو برای نماز متعین است.

• احکام حدث اکبر

حدث اکبر شامل احکام زیر می شود :

- آب به کار رفته در حدث اکبر

آب به کار رفته در رفع حدث اکبر باید پاک باشد و می توان با آن، چیز نجس را شست؛ لیکن در صورت قلیل بودن آیا رافع حدث- اعم از اصغر و اکبر- هست یا نه؟ اختلاف است.

- عروض حدث اکبر حین غسل

اگر در اثنای غسل، حدث اکبر عارض شود، در صورت مماثلت دو حدث، مانند جنب شدن در اثنای غسل جنابت یا مسّ بدن میّت در اثنای غسل مسّ میّت، غسل باطل می شود، و در صورت عدم مماثلت، مانند حیض شدن زن در اثنای غسل جنابت، بطلان آن اختلافی است. بنابر قول به عدم بطلان، بعد از اتمام غسل، برای حدث جدید غسل دیگری انجام می دهد. اگر حدث دوم غیر جنابت باشد- بنابر قول به عدم کفایت غیر غسل جنابت از وضو- برای نماز- پس از غسل دوم- وضو نیز واجب است.

- عروض حدث اکبر حین وضو

آیا عارض شدن حدث اکبر، جز جنابت در اثنای وضو موجب بطلان آن می شود؟ مسئله اختلافی است.

حدث اکبر با غسل برطرف می شود

اختلاف بین اهل سنت و شیعه :

اختلافی که بین سنی و شیعه هست، این است که اهل سنت می گویند حدث اصغر وضو را باطل نمی کند، لذا خواه ناخواه می گویند نماز باطل نمی شود و اگر در نماز واضع شد، نماز صحیح است. خیلی هم مقید هستند راجع به حدث اصغر در مقابل شیعه عرض اندام کنند. روایاتی هم در مسئله هست و اینکه حدث اصغر وضو را باطل نمی کند و نماز را باطل نمی کند و اگر از کسی در نماز، حدث اصغری سر زد نماز او باطل نیست؛ لذا در روایات ما شیعه ها یک دسته روایت داریم که حدث اصغر و حدث اکبر، نماز را باطل می کند ولو در حرف آخر نماز واقع شود. اگر در همان حرف آخر بی وضو شد و اگر حدث به حدث اصغر شد، نمازش باطل است.

اما یک دسته روایت داریم که محدث به حدث اصغر مثل محدث به حدث اکبر است و اگر در نماز واقع شد، نماز باطل است، ولو حرفی از حروف نماز باشد. این معلوم است و حرفی هم ندارد و جمع بین روایات اقتضاء می کند که روایاتی که می گوید مانع ندارد، حمل بر تقیه شود. هر عرفی و هر طلبه ای و هر عالمی وقتی دو دسته روایت را ببیند، روایاتی که می گوید اگر محدث به حدث اصغر شدی نمازت طوری نیست، حمل می شود بر تقیه؛ برای اینکه این روایتها موافقت ندارد با قول عامه و خود همین مخالفت عامه و موافقت شیعه دلالت می کند بر اینکه روایاتی که می گوید نماز را باطل نمی کند، حمل بر تقیه می شود.

اما نمی دانم چه شده که صاحب جواهر «رضوان الله تعالی علیه» در اینجا رفتند روی جمع بین روایات و گیر کردند و علی کل حالٍ نتوانستند جمع بین روایات کنند و در مسئله احتیاط کردند. اگر اعراض اصحاب را فرموده بودند خیلی بهتر بود و معلوم است عرفاً حمل بر تقیه می شود و اما اگر فرموده بودند روایاتی که می گوید نماز را باطل نمی کند، اعراض اصحاب روی آن است و روایتی که اصحاب به آن عمل نکرده باشند، حجیّت ندارد «خُذ بمشتهر بین اصحابک ودع الشاذ النادر فانّ المجمع علیه لاریب فیه»؛ و روایتی که موافق عامه است «فیه کلّ الریب».

نظر مراجع درباره ی حدث اصغر و حدث اکبر :

اگر در بین غسل حَدَث اصغر از او سر زند.

مسأله 386 اگر در بین غسل حَدَث اصغر از او سر زند، مثلًا بول کند، غسل باطل نمی شود.

آیت الله اراکی : ولی اگر غسل جنابت باشد باید مانند سایر غسلها برای نماز وضو هم بگیرد.

آیت الله خوئی : باید غسل را رها کرده و غسل دیگری بنماید و چنانچه بخواهد غسل ترتیبی نماید بنا بر احتیاط مستحبّی وضو هم بگیرد.

آیت الله گلپایگانی، آیت الله فاضل، آیت الله صافی : می تواند غسل را تمام نماید و بعد وضو بگیرد؛ و بهتر آن است که غسل را احتیاطاً از سر بگیرد به قصد آن چه بر ذمّه او است از اتمام یا اعاده؛ لکن وضو بعد از غسل در این صورت هم واجب است. 

آیت الله نوری : ولی بعد از غسل برای نماز وضو بگیرد.

آیت الله زنجانی : غسل او صحیح است، ولی باید پس از غسل وضو هم بگیرد و احتیاط مستحب آن است که غسل را نیز مجدداً اعاده کند.

آیت الله سیستانی : لازم نیست غسل را رها کرده و غسل دیگری بنماید بلکه می تواند غسل خود را تمام نماید و بنا بر احتیاط لازم باید وضو هم بگیرد، ولی اگر از غسل ترتیبی به ارتماسی و یا از ارتماسی به ترتیبی عدول نماید، لازم نیست وضو هم بگیرد.

آیت الله بهجت : اتمام غسل لازم نیست، بلکه کافی است که به قصد وظیفه واقعیّه (اعم از تمام یا اتمام) غسل را دوباره از سر شروع کند و بنا بر احتیاط برای نماز و کاری که وضو لازم دارد وضو بگیرد.

آیت الله مکارم شیرازی : اگر در اثناء غسل، حَدَث اصغر از شخص سر بزند (مثلًا بول کند) ضررى به غسل او نمى ‏زند؛ ولى براى نماز و مانند آن باید وضو بگیرد.

آیت الله تبریزی : بنا بر احتیاط باید غسل را از سر بگیرد و برای نماز وضو هم بگیرد.

پرسش : در اثناى غسل جنابت يكى از مبطلات وضو پيش مى آيد، آيا در وسعت وقت مى توان دوباره غسل كرد كه احتياج به وضو گرفتن مجدد نباشد و با همان غسل نماز خواند؟

پاسخ آیت الله خامنه ای : در فرض مرقوم بايد وضو بگيرد و تجديد غسل تأثيرى ندارد.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته