آیا خواندن اقامه نماز واجب است ؟

مجموعه: اعمال مستحبی

آیا خواندن اقامه نماز واجب است ؟

خواندن اقامه نماز

نظر مراجع درباره خواندن اقامه نماز :

در دین اسلام، پیش از برپایی نماز مستحب است که برای برپایی نماز و حضور قلب و ذهن، مجموعه ذکرهایی شبیه اذان بر زبان آورده می شود. به این مجموعه ذکر، در اصطلاح دین اسلام اقامه می گویند. ذکر اقامه نیز مانند ذکر اذان، در مذاهب شیعه و سنی کمی متفاوت است.

آیا اقامه خواندن برای نماز جزء واجبات است ؟

• پرسش : آیا گفتن اذان و اقامه قبل از هر نماز واجب است، و آیا می توان با یک اذان و اقامه، چند نماز خواند؟

پاسخ آیت الله هادوی تهرانی :

اذان و اقامه فقط در نمازهای واجب روزانه (نماز صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا) وارد شده است و در قضای این نمازها نیز مشروع است.

اذان مستحب است، اما اقامه بنابر احتیاط نباید ترک شود.

با یک اذان خواندن چند نماز جایز است و مادامی که فاصله ی بین دو نماز زیاد نشده است، احتیاط آن است که اذان اعاده نشود.

برای هر نماز واجب روزانه - چه اداء و چه قضا - اقامه بنابر احتیاط ترک نشود.

• پرسش : آیا اذان و اقامه در نماز های یومیه واجب است؟

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی : مستحب است، نمازگزار قبل از نمازهاى یومیّه، ابتدا اذان بگوید و بعد از آن اِقامه، و سپس نماز را شروع کند و بهتر است حتّى الامكان ترك نشود، مخصوصاً «اقامه».

آیا خواندن اذان و اقامه قبل از هر نماز واجب است، و آیا می توان با یک اذان و اقامه، چند نماز را بخوانیم؟

اگر دو نماز با هم خوانده می شود، یعنی  اگر نماز عصر را بدون فاصله یا با فاصله کم بعد از نماز ظهر، یا نماز عشا را بدون فاصله یا با فاصله کم بعد از نماز مغرب بخواند اذان نماز دوم ساقط می شود.

اکثر مراجع تقلید در احکام اذان و اقامه می فرمایند: برای مرد و زن مستحب است پیش از نمازهای واجب یومیه اذان و اقامه بگویند. و برای بقیه ی نمازهای واجب؛ مانند نماز آیات، مستحب است که سه مرتبه "الصّلاة" بگویند. پس اذان و اقامه جزء مستحبات سفارش شده است و جزء واجبات نیست. از طرفی، فقط مخصوص نمازهای واجب یومیّه است، نه نمازهای مستحبی و دیگر نمازهای واجب.

اما در مورد اذان و اقامه و تعداد آنها برای نمازهای واجب، باید گفت: نمازگزار در نماز ظهر و مغرب و صبح می تواند هم اذان بگوید و هم اقامه، ولی اگر نماز عصر را بدون فاصله یا با فاصله ی کمی پس از نماز ظهر -بعضی از مراجع این فاصله را به فاصله ی خواندن نافله قبول کرده اند، اما بعضی فاصله را به انداره ی نافله و تعقیب کافی نمی دانند.- و یا نماز عشا را بدون فاصله یا با فاصله ی کم بعد از نماز مغرب بخواند، اذان دوم که همان اذان برای نماز عصر و عشا است ساقط می شود.

بنابراین با هر اذان و اقامه، می توان یک نماز صبح و یک نماز ظهر به همراه عصر و یک نماز مغرب به همراه عشا - در صورتی که بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء فاصله ای نباشد - خواند، ولی اگر فاصله ایجاد شود نمازگزار می تواند برای هر کدام از نمازهای واجب، یک اذان و اقامه ی جداگانه بگوید. اما در هر صورت، هر نماز واجبی می تواند یک اقامه ی جداگانه داشته باشد.

اذان و اقامه نماز شیعیان

ذکر اقامه نماز :

ٱللَّٰهُ أَكْبَرُ (شیعه و سنی 2 بار)

خدا بزرگتر است (از آن که که توصیف می شود).

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ (شیعه 2 بار و سنی 1 بار)

گواهی می دهم که هیچ خدایی جز الله نیست. *

أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ ٱللَّٰهِ (شیعه 2 بار و سنی 2 بار)

گواهی می‌دهم که محمّد پیامبر خداست. *       

أَشْهَدُ أَنَّ عَلِيًّا وَلِيُّ ٱللَّٰهِ (تنها شیعه 2 بار)

گواهی می دهم که علی ولی خداست. **      

حَيَّ عَلَىٰ ٱلصَّلَاةِ (شیعه 2 بار و سنی 1 بار)

بشتاب به سوی نماز. *

حَيَّ عَلَىٰ ٱلْفَلَاحِ (شیعه 2 بار و سنی 1 بار)

بشتاب به سوی رستگاری. *

حَيَّ عَلَىٰ خَيْرِ ٱلْعَمَلِ (فقط شیعه 2 بار)

بشتاب به سوی بهترین کار. ***

قَدْ قَامَتِ ٱلصَّلَاةُ (شیعه و سنی 2 بار)

همانا نماز به پا شده است.       

ٱللَّٰهُ أَكْبَرُ (شیعه و سنی 2 بار)

خدا بزرگتر است (از آن که توصیف می شود).

لَا إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ (شیعه و سنی 1 بار)

جز خدای یکتا و بی همتا، خدای دیگری سزاوار پرستش نیست.

سنیان بر خلاف شیعیان، این تمام ذکرها (غیر از الله اکبر و قد قامت الصلاة) در اقامه فقط یک بار می گویند.

عبارت «اشهد انّ علیّا ولی الله» را فقط شیعیان می خوانند. با این حال شیعیان اذعان دارند که این جمله جزو اذان و اقامه نیست و خواندن آن نیز واجب نیست بلکه مستحب و مستحسن است. گاهی بعضی از شیعیان عبارت دیگری را نیز به آن اضافه می‌کنند مانند «اشهد انّ مولانا امیرالمؤمنین علیّاً و ابناؤه المعصومین حجج الله» «گواهی می دهم که سرور ما امیر مؤمنان علی و پسران معصوم او حجّت و برهان هایی برای خدا (در زمین) هستند».

جمله «حی علی خیرالعمل» به معنی "بشتاب به سوی بهترین کارها" تنها توسط شیعیان گفته می شود. بر اساس بحارالانوار، در زمان پیغمبر این عبارت در اذان گفته می شده است امّا عمر این جمله را حذف کرد و گفت می ترسم مسلمانان نماز را بهترین کارها بدانند و از جهاد غافل شوند.

در هنگام نماز جماعت، در شیعیان اقامه توسط خود امام خوانده می شود ولی در اهل سنت این کار را معمولاً فرد دیگری انجام می دهد (در حالی که بر خلاف شیعیان کسی بنام مکبر حضور ندارد و امام با بلند خواندن اذکار مامومین را آگاه می کند). شیعیان پس از رسیدن به "قد قامت الصلاة" برای نماز برمی خیزند ولی اهل سنت در هنگام شروع اقامه از زمین بلند می شوند.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته