خضوع و خشوع در نماز
- مجموعه: اصول و فروع دین
خضوع و خشوع در نماز
خضوع و خشوع در نماز به چه صورت است؟
خشوع در نماز صفت مؤمنانی هست که در نماز خود متواضعند و نماز را با فروتنی اداء می کنند و چشم خود را از محل سجده برنمی دارند و به سمت راست و چپ توجه نمی کنند.
یکى از امورى که براى بندگان خدا در تمام عبادات به خصوص در نماز لازم مى باشد، «خشوع» است. خشوع به معناى حالت تواضع و ادب جسمى و روحى «همراه با حب یا خوف» است که در برابر شخصى یا حقیقت مهمى در انسان، پیدا مى شود و آثار آن در بدن ظاهر مى شود.
خضوع و خشوع در نماز چیست ؟
خضوع و خشوع در نماز یعنی زمانی که به نماز ایستادید، بدانید که مقابل حضرت حق ایستاده اید؛ بنابراین مؤدب بایستید و دست هایتان پایین باشد. سرت پایین و چشم ها به طرف مُهر باشد. اگر اعضا و جوارح بدن، رو به قبله و متوجه حق باشد، این را خضوع می گویند.
خشوع، یک مرتبه بالاتر از خصوع است. انسان، جوارح و جوانحی دارد. اعضای ظاهری را جوارح و اعضای باطنی را جوانح می گویند. اگر اعضای ظاهری طبق ضوابط شرع، درست و مؤدب بود، می گویند خاضع است و خضوع دارد.
اما همانطور که گفتیم خاشع، یک مرتبه بالاتر است؛ یعنی قلب هم متوجه حضرت حق باشد. همین طوری که ظاهر، متوجه حق است، باطن و قوه خیال هم آنجا باشد.
توجه تو به حق باشد و بدانی که در مقابل حق ایستاده ای و حق دارد به تو نگاه می کند. این حالت را خشوع می گویند.
خضوع به معنی فروتنی و فرمانبرداری می باشد و حالتی ظاهری و عملی در بدن است به عنوان مثال انسان هنگام خواندن نماز نگاهش به محل سجده باشد، یا در حال رکوع گردنش کشیده و در حال قیام به حالت تواضع باشد. این حالات که در ظاهر نمازگزار پدیدار می شود و حاکی از تبعیت و تسلیم او است، خضوع نامیده می شود.
اهمیت خشوع در نماز، به حدى است که خداوند در قرآن، هنگام بیان ویژگى ها و نشانه هاى مؤمنان رستگار و پیروز، قبل از هر چیز، به خشوع در نماز اشاره مى نماید :
« قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ هُمْ فِى صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ » « اهل ایمان هنگامى که به پیروزى و رستگارى مى رسند که در نمازشان خاضع و خاشع باشند ».
آشنایی با خضوع و خشوع در نماز
پیامبر (ص) مردی را دید که در حال نماز با ریش خود بازی می کند فرمودند: «أما أنّه لَو خَشَعَ قَلبُهُ لَخَشَعَت جَوارِحُهُ!»، (اگر او در قلبش خشوع بود اعضای بدنش نیز خاشع می شد). اشاره به اینکه خشوع یک حالت درونی است که در برون اثر می گذارد. پیشوایان بزرگ اسلام آن چنان خشوعی در حالت نماز داشتند که به کلی از ما سوی الله بیگانه می شدند تا آنجا که در حدیثی می خوانیم: پیامبر اسلام (ص) گاه به هنگام نماز به آسمان نظر می کرد اما هنگامی که آیه فوق نازل شد دیگر سر بر نمی داشت و دائماً به زمین نگاه می کرد.
حضرت علی علیه السلام در خطبه متقین می فرمایند:
مؤمنین و متقین، کسانی هستند که در عبادت های خود، خاضع و خاشعند.
امام صادق (ع) فرمودند: هرگاه به نماز بر می خيزی، دل را به خدا متوجه ساز و تا بتوانی بكوش كه به چيز ديگری نينديشی. گردنت را (چون ذليلان) رام كن و به گوشه چشم به اين سو و آن سو منگر و نگاهت از سجده گاهت نگذرد، و پاهايت را جفت كن و آنها را ثابت بدار، و دست هايت را سست و رها ساز و آن را به پشت ران خود قرار مده، و يكی از دو دستت را بر روی دست ديگرت قرار نده.
ممکن است عده ای به ظاهر نماز بسنده کرده باشند؛ اما باید دانست آنچه ضرورت کسب خشوع را بر انسان روشن می سازد، فرمایش امیرالمؤمنین7 خطاب به کمیل است که فرمودند: «ای کمیل، مهم این نیست که (زیاد) نماز بخوانی، روزه بگیری و صدقه بدهی! مهم این است که نماز با عمل پاک و خداپسندانه و خشوع راستین صورت گیرد.»
گردآوری: بخش مذهبی بیتوته
