وجوهات شرعی چیست و شامل چه مواردی می شود؟

مجموعه: اصول و فروع دین

وجوهات شرعی چیست و شامل چه مواردی می شود؟

آشنایی با وجوهات شرعی و مواردی که شامل می شود

وجوهات شرعی چیست ؟

وجوهات شرعی پول یا مال هایی که تحت عناوینی مانند خمس، زکات، کفاره، فطریه، رد مظالم، نذورات و موقوفات توسط مکلفان پرداخت می شود. بعضی معتقدند خمس و زکات باید به حاکم شرع یا نماینده و وکیل او پرداخت شود.

مفهوم شناسی وجوهات شرعی :

وجوهات جمع وجوه به معنای پول هاست. در لغت نامه دهخدا و فرهنگ سخن آمده است که یکی از معانی عرفی وجوهات؛ خمس، زکات و رد مظالمی است که به برخی از مجتهدان خاص پرداخت می شود. برخی وجوهات را همان وجوهات بریه به معنای پول هایی که به خاطر احسان و نیکوکاری به دیگران پرداخت می شود، دانسته اند.

فقها از اصطلاح «وجوهات شرعی» به صورت پراکنده و مبهم و در موضوعات مختلف فقهی استفاده کرده اند. عده ای با اشاره به این نکته که فقها به تعریف و تبیین ماهیت اصطلاح «وجوهات شرعیه» نپرداخته اند، عنوان کرده اند که این اصطلاح یک اصطلاح فقهی نیست، بلکه یک اصطلاح عرفی است، یعنی اصطلاحی است که در میان مردم رایج است.

آن ها معنای عرفی این اصطلاح را همه پول هایی دانسته اند که به خاطر احکام و دستورات شرع توسط مکلفان پرداخت می شود. تعدادی از نویسندگان، وجوهات شرعیه را تنها شامل پرداخت واجبات شرعی دانسته اند. و عده ای دیگر نیز همه درآمد های دینی را وجوهات شرعیه دانسته اند. هر چند این دسته از افراد در تشریح درآمد های دینی فقط به خمس و زکات اشاره کرده اند.

مواردی که شامل وجوهات شرعی می شود ؟

وجوهات شرعیه شامل موارد زیر می شود :

1- فدیه:

مالی که به دلیل انجام ندادن برخی از وظایف دینی بر برخی از مکلفان واجب می شود. برای نمونه کسی که توانایی روزه گرفتن را ندارد باید به ازای هر روزه یک مد طعام به فقیر بپردازد.

2- کفاره:

جریمه ای است که به دلیل انجام دادن برخی از کارهای حرام یا انجام ندادن بعضی واجبات برعهده مکلفان قرار داده شده است. مانند کفاره روزه نگرفتن، قتل، شکستن قسم، ظِهار و…

3- زکات فطره:

مال یا پولی که پرداخت آن بر مکلفان در هنگام غروب شب عید فطر هر سال واجب می شود.

4- خمس:

پرداخت یک پنجم مازاد درآمد سالانه و برخی موارد دیگر مانند معدن و گنج با شروطی که در فقه آمده است.

5- زکات:

پرداخت مقدار معینی از برخی اموال خاص با نصاب خاص و به میزان معین.

6- خراج:

حق مالی که دولت اسلامی بر زمین های خاص وضع کرده است.

7- عُشر:

به مالی گفته می شود که از بازرگانان غیرمسلمان برای تجارت در سرزمین اسلامی گرفته می شود.

8- جزیه:

مالی که دولت اسلامی هر ساله از برخی اهل ذمه دریافت می کند.

وجوهات شرعیه شامل چه مواردی می شود

مسئول دریافت وجوهات شرعیه :

به نظر برخی، در اندیشه شیعه بر خلاف اندیشه اهل سنت هر کسی امکان تصرف در وجوهات شرعیه را ندارد. در جوامع اهل سنت هر حاکمی با هر گونه ویژگی اخلاقی، علمی، چون صرفا حاکم اسلامی است اختیار تصرف در وجوه شرعیه را داشته و وجوهات عملا جزء بودجه دولتی به حساب می آمده، اما فقهای شیعه معتقدند شارع و نمایندگان او فقط می توانند در وجوه شرعیه تصرف کنند. در زمان امام، تنها امام است که می تواند در این وجوه تصرف کند و در زمان غیبت تنها فقهای عادل و جامع الشرایط هستند که اجازه تصرف در این وجوه شرعیه را دارند. 

فلسفه وجوهات شرعی :

وجوهات شرعی از جمله احکام مهم اسلام هستند که دارای فلسفه های مختلفی هستند. برخی از فلسفه های وجوهات شرعی عبارتند از:

• تطهیر اموال و کسب برکت

• کمک به فقرا و نیازمندان

• ایجاد عدالت اجتماعی

• حفظ و تقویت نظام اسلامی

نحوه پرداخت وجوهات شرعی :

وجوهات شرعی باید به مراجع تقلید یا نمایندگان آنها پرداخت شوند. در حال حاضر، در ایران، دفاتر متعددی برای دریافت وجوهات شرعی وجود دارند. مسلمانان می توانند با مراجعه به این دفاتر، وجوهات شرعی خود را پرداخت کنند.

اهمیت وجوهات شرعی :

وجوهات شرعی از جمله احکام مهم اسلام هستند که دارای اهمیت زیادی هستند. پرداخت وجوهات شرعی می تواند موجب رشد و تعالی جامعه اسلامی شود.

نتیجه گیری :

وجوهات شرعی از واجبات مهم در اسلام هستند که دارای فلسفه های مختلفی هستند. وجوهات شرعی کمک می کنند تا نیازهای فقرا و محرومان تأمین شود، نهادهای دینی و مذهبی تقویت شوند، و روحیه تعاون و همدلی در جامعه گسترش یابد. برخی معتقدند خمس و زکات باید به حاکم شرع یا نماینده و وکیل او پرداخت شود. فقهای شیعه معتقدند فقط حاکم شرع و نمایندگان او می توانند در وجوه شرعیه تصرف کنند اما به باور اهل سنت، هر حاکمی با هر گونه ویژگی اخلاقی، علمی چون صرفا حاکم اسلامی است اختیار تصرف در وجوه شرعیه را دارد.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته