آشنایی با سن گندم و نحوه از بین بردن آن

مجموعه: گیاهان،حیوانات و آکواریوم

آشنایی با سن گندم و نحوه از بین بردن آن

حشره سن گندم چیست و چه خسارت هایی وارد می کند ؟

حشره سن یکی از آفات مهم غلات در ایران و کشورهای قاره قدیم محسوب می شود. در گذشته حملات این آفت موجب انهدام تمامی مزارع گندم در ورامین، اصفهان، فارس و دیگر نقاط کشور بوده است و به دلیل ارزش اقتصادی آن، جزء آفات عمومی به شمار می آید و هر ساله وزارت کشاورزی اراضی وسیعی از مزارع گندم را جهت مبارزه با این آفت سمپاشی می کند. این آفت در کشورهای افغانستان، پاکستان،ترکیه، عراق، جنوب روسیه، شرق اروپا و شمال آفریقا نیز ایجاد خسارت می کند.

سن گندم چیست ؟

آفت سن یک حشره قهوه ای غبارآلود است که در سرتاسر ایران و افغانستان به ویژه در محصولات گندم و جو یافت می شود و از این‌رو با نام سن گندم شناخته می‌شود. این آفت پس از خروج از تخم، پنج مرحله رشد دارد و چهار مرحله از آن از گندم تغذیه می کند. تخم های آنها سبز رنگ و دسته دسته هستند. حشرات بالغ یک سر مثلثی معمولی دارند.

سن گندم به کل محصول صدمه می زند. محصولات گندم آلوده به آفات سن برای مصرف یا تهیه نان مناسب نیستند زیرا باعث کاهش کیفیت آرد می شوند.

آفات سن گندم بر روی قسمت های مختلف گیاه از جمله برگ و ساقه گیاهان میزبان و همچنین علف های هرز تخم می گذارند. پوره ها پس از ۲ یا ۳ هفته از تخم خارج می شوند و سن‌های جوان‌تر از برگ، ساقه و خوشه گندم تغذیه می کنند. آنها عمدتاً در لابه لای برگ‌های علوفه هرز، زمستان گذرانی می کنند (پنهان می شوند) اما برخی از آنها در میان پوشش گیاهی خشن پناه می برند. با بهتر شدن شرایط، آفات بیرون می آیند و دوباره شروع به تغذیه از قسمت های مختلف محصول گندم می کنند.

مشخصات ظاهری و زیست‌شناسی سن گندم :

آفت سن یک نسل در سال دارد. بزرگسالان در بهار زمانی که دما به حدود 12-13 درجه سانتیگراد (53.6 تا 55.4 درجه فارنهایت) می رسد از مکان های زمستان گذرانی خارج می شوند. این مهاجرت معمولا بین اواخر اسفند و اوایل اردیبهشت اتفاق می افتد.

ماده ها در چنگال در مزارع گندم تخم می گذارند. این تخم ها در اوایل ژوئن تا اواخر جولای به پوره تبدیل می شوند. پوره ها در پنج سن رشد می کنند و اسکلت بیرونی خود را در حین رشد پوست اندازی می کنند. بسته به دما، این مرحله پورگی 26 تا 37 روز طول می کشد تا اینکه تبدیل به بالغ شوند.

حشره کامل: طول بدن سن گندم به حدود 18 تا 22 میلی‌متر می‌رسد. رنگ آن قهوه‌ای مایل به قرمز با لکه‌های سیاه است.

تخم: تخم‌های سن گندم به شکل لوبیایی و به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای هستند.

پوره: پوره‌ها در پنج مرحله رشد می‌کنند و در هر مرحله رنگ و شکل متفاوتی دارند. رنگ آنها از قهوه‌ای مایل به قرمز تا سیاه متغیر است.

سن گندم زمستان را در لانه‌های زمستانی، که معمولاً در زیر بوته‌ها و سنگ‌ها هستند، می‌گذراند. در بهار، پس از گرم شدن هوا، حشرات کامل از لانه خارج شده و به سمت مزارع غلات پرواز می‌کنند. سن‌های ماده پس از جفت‌گیری، تخم‌های خود را به صورت دسته‌هایی در پشت برگ‌ها یا ساقه گیاهان میزبان قرار می‌دهند.

پوره‌ها پس از خروج از تخم، از شیره گیاه تغذیه می‌کنند و پس از گذراندن مراحل مختلف پورگی، به حشره کامل تبدیل می‌شوند.

عکس انواع سن گندم

خسارت :

آفت سن گندم در مراحل مختلف رشد خود خسارت زیادی به گندم وارد می‌کند و از مهم‌ترین آفات گندم در ایران است که با آسیب به جوانه مرکزی، برگ و سنبله‌ها توسط سن مادر و همچنین تغذیه از دانه‌ توسط پوره‌ها، به محصول گندم خسارت وارد می‌کند.

مناطق انتشار :

خسارت این آفت در ایران به‌جز مناطقی که جنگل‌ها و مراتع زیادی دارند (مزارع نوار ساحلی شمال و جنوب کشور) از دیگر مناطق کشور به‌خصوص استان‌های اصفهان، مرکزی، فارس، لرستان، همدان، کرمانشاه، کردستان و تهران گزارش‌شده است. تخصیص اراضی به کشت دیم و کاهش میزان مراتع از دلایل افزایش جمعیت این آفت در سالیان اخیر بوده‌ است.

مدیریت کنترل آفت :

• کشت نکردن گندم و جو در مراتعی که پوشش گیاهی در آن از بین رفته است.

• استفاده از زنبورها و مگس‌‌های پارازیتوئید

• استفاده از ارقام زودرس در گندم و همچنین کشت جو به‌جای گندم

همچنین برای محلول‌پاشی فنيتروتيون EC 50% (1 ليتر در هکتار)، فنتيون EC 50% (1 ليتر در هکتار)، تري كلرفون 80% SP (2/1 كيلو در هکتار) و دلتامترين EC 2.5% (300 میلی‌لیتر در هکتار) مناسب هستند.

در سن زدگی گندم، سن می‌تواند تا ۱۰۰% دانه های گندم را نابود کند

علائم سن زدگی گندم و خسارت سن گندم چیست ؟

خشک شدن برگ‌ها و ساقه‌ها: سن گندم با تغذیه از شیره گیاه، باعث خشک شدن برگ‌ها و ساقه‌ها می‌شود.

پوکی و چروکیدگی دانه‌ها: تغذیه سن از دانه‌ها در مراحل اولیه رشد، منجر به پوکی و چروکیدگی آنها می‌شود.

کاهش عملکرد: خسارات سن گندم می‌تواند تا 50 درصد یا بیشتر، باعث کاهش عملکرد دانه شود.

افت کیفیت: تغذیه سن از دانه‌ها، باعث کاهش کیفیت نان و سایر فرآورده‌های گندم می‌شود.

تخم های سن گندم

روش‌های مبارزه با سن گندم :

مبارزه زراعی:

تناوب زراعی: کشت گیاهان غیرمیزبان مانند حبوبات و روغنی‌ها در تناوب با گندم و جو می‌تواند به کاهش جمعیت سن گندم کمک کند.

کاشت زودهنگام: کاشت زودهنگام گندم و جو به طوری که مراحل حساس رشد گیاه قبل از مهاجرت سن‌ها به مزارع انجام شود، می‌تواند از خسارات این آفت جلوگیری کند.

برداشت زودهنگام: برداشت زودهنگام گندم و جو قبل از اوج فعالیت سن‌ها، از خسارات این آفت می‌کاهد.

مبارزه بیولوژیک:

استفاده از دشمنان طبیعی سن گندم مانند زنبورهای پارازیتوئید و قارچ‌های بیماری‌زا می‌تواند به کنترل جمعیت این آفت کمک کند.

مبارزه شیمیایی:

در مواردی که جمعیت سن گندم از حد آستانه اقتصادی بالاتر رود، می‌توان از سموم شیمیایی برای مبارزه با این آفت استفاده کرد.

حشره سن گندم

پیشگیری از سن گندم :

بهترین راه برای مبارزه با سن گندم، پیشگیری از وقوع آلودگی است. با انجام اقدامات پیشگیرانه مانند:

بازرسی منظم مزارع: به طور مرتب مزارع را برای علائم وجود سن گندم مانند حشرات کامل، تخم و پوره‌ها بررسی کنید.

استفاده از تله‌های نوری: استفاده از تله‌های نوری برای شکار حشرات کامل سن گندم می‌تواند به کاهش جمعیت این آفت کمک کند.

نابودی علف‌های هرز: علف‌های هرز می‌توانند به عنوان میزبان واسطه برای سن گندم عمل کنند. بنابراین، از بین بردن علف‌های هرز از مزارع و اطراف آنها ضروری است.

با آگاهی از روش‌های پیشگیری و مبارزه با سن گندم، می‌توان از خسارات این آفت به مزارع غلات جلوگیری کرد و به حفظ تولید و امنیت غذایی کمک نمود.

نتیجه :

سن گندم یک آفت کشاورزی جدی با پتانسیل ایجاد خسارت اقتصادی قابل توجه است. درک بیولوژی آن و اجرای استراتژی های مدیریت موثر برای حفاظت از محصولات غلات و تضمین امنیت غذایی در مناطق آسیب دیده بسیار مهم است.

گردآوری: بخش علمی بیتوته