خطرات کم کاری تیروئید در بارداری

مجموعه: بارداری و زایمان

عوارض کم کاری تیروئید در بارداری

کم کاری تیروئید در بارداری

بارداری تجربه‌ای زیبا و شگفت‌انگیز در زندگی یک زن است، اما در عین حال نیازمند توجه و مراقبت ویژه از تمام جنبه‌های سلامتی است. بدن زن در دوران بارداری با تغییرات گسترده‌ای روبه‌رو می‌شود، به‌ویژه در سیستم‌های هورمونی. یکی از غدد مهم در بدن که نقش حیاتی در تنظیم متابولیسم، انرژی و حتی رشد جنین دارد، غده تیروئید است. اختلال در عملکرد این غده، به‌خصوص به صورت کم‌کاری تیروئید، می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای مادر و جنین داشته باشد. متأسفانه بسیاری از زنان از وجود این اختلال آگاه نیستند یا آن را با علائم طبیعی بارداری اشتباه می‌گیرند.

تیروئید و بارداری: ارتباطی حیاتی

غده تیروئید که در جلوی گردن قرار دارد، وظیفه تولید دو هورمون مهم به نام‌های T3 و T4 را بر عهده دارد. این هورمون‌ها تقریباً بر تمام سلول‌های بدن تأثیر می‌گذارند و سوخت‌وساز بدن را تنظیم می‌کنند. در دوران بارداری، بدن مادر باید این هورمون‌ها را نه‌تنها برای خودش، بلکه برای جنین نیز تولید کند. به‌ویژه در سه‌ماهه اول بارداری که جنین هنوز قادر به تولید هورمون تیروئید خود نیست و کاملاً وابسته به مادر است.

به همین دلیل، در دوران بارداری نیاز بدن به هورمون‌های تیروئیدی افزایش می‌یابد و هرگونه اختلال در تولید این هورمون‌ها می‌تواند تأثیر مستقیمی بر روند رشد و سلامت جنین بگذارد. کم‌کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نکند و این کمبود، در بارداری می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

خطرات کم کاری تیروئید برای جنین

چرا کم‌کاری تیروئید اتفاق می‌افتد؟

دلایل مختلفی می‌توانند باعث کم‌کاری تیروئید شوند. یکی از شایع‌ترین علل، بیماری خودایمنی "هاشیموتو" است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت تیروئید حمله می‌کند و آن را تخریب می‌کند. این بیماری بیشتر در زنان دیده می‌شود و اغلب در سنین باروری شایع است.

کمبود ید نیز یکی دیگر از دلایل مهم است. ید عنصری ضروری برای ساخت هورمون‌های تیروئید است. در برخی مناطق که مصرف مواد غذایی غنی از ید پایین است، کم‌کاری تیروئید شایع‌تر است. علاوه بر این، زنانی که قبلاً تحت عمل جراحی تیروئید قرار گرفته‌اند، یا تحت درمان با ید رادیواکتیو بوده‌اند، یا سابقه خانوادگی اختلالات تیروئیدی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به کم‌کاری تیروئید هستند.

برخی اوقات نیز تغییرات طبیعی هورمونی دوران بارداری می‌تواند باعث کم‌کاری گذرای تیروئید شود که نیاز به پیگیری جدی دارد.

کم‌کاری تیروئید چگونه ظاهر می‌شود؟

تشخیص کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری کار ساده‌ای نیست؛ زیرا بسیاری از علائم آن، مانند خستگی، خواب‌آلودگی، افزایش وزن و یبوست، ممکن است به‌صورت طبیعی در بارداری هم وجود داشته باشد. با این حال، اگر این علائم شدید یا مداوم باشند، باید بررسی دقیق‌تری انجام شود.

ممکن است مادر دچار افسردگی، کاهش تمرکز، کندی حرکات، خشکی پوست، ریزش مو، تورم در صورت یا پاها و حتی کاهش ضربان قلب شود. اگر مادر پیش از بارداری سابقه تیروئید کم‌کار داشته باشد، ممکن است در دوران بارداری وضعیتش بدتر شود و نیاز به افزایش دوز دارو داشته باشد.

تأثیر کم کاری تیروئید بر رشد جنین

چه خطراتی جنین را تهدید می‌کند؟

هورمون‌های تیروئیدی نقش کلیدی در رشد سیستم عصبی جنین دارند. از هفته پنجم بارداری، مغز جنین شروع به شکل‌گیری می‌کند، و این فرآیند تا ماه‌های پایانی بارداری ادامه می‌یابد. اگر مادر دچار کم‌کاری تیروئید باشد و این اختلال درمان نشود، ممکن است فرزند او با مشکلات جدی در تکامل مغز و اعصاب مواجه شود.

این کودکان ممکن است در آینده دچار تأخیر در تکامل ذهنی، ضریب هوشی پایین‌تر نسبت به هم‌سن‌های خود، اختلالات گفتاری، مشکل در یادگیری یا تمرکز باشند. در موارد شدید، حتی ناهنجاری‌های مادرزادی نیز گزارش شده‌اند. همچنین، خطر سقط جنین، زایمان زودرس، مرده‌زایی یا وزن کم نوزاد هنگام تولد در مادران دچار کم‌کاری تیروئید بیشتر است.

تأثیر بر سلامت مادر

کم‌کاری تیروئید تنها جنین را تهدید نمی‌کند. مادران نیز در معرض خطرات جدی قرار می‌گیرند. یکی از شایع‌ترین مشکلات، پره‌اکلامپسی است که با فشار خون بالا، ورم و وجود پروتئین در ادرار مشخص می‌شود. این وضعیت می‌تواند برای مادر و جنین بسیار خطرناک باشد و در صورت عدم کنترل، به اکلامپسی (تشنج در بارداری) منجر شود.

افزایش خونریزی پس از زایمان، احساس ضعف شدید، افسردگی پس از زایمان و حتی مشکل در شیردهی نیز در زنانی که دچار کم‌کاری تیروئید هستند، شایع‌تر است. همچنین ممکن است باروری آنان در بارداری‌های آینده تحت تأثیر قرار گیرد.

کم کاری تیروئید و سقط جنین

چگونه کم‌کاری تیروئید تشخیص داده می‌شود؟

بهترین راه برای تشخیص کم‌کاری تیروئید، انجام آزمایش خون است که سطح هورمون TSH (هورمون محرک تیروئید) و در صورت لزوم هورمون T4 آزاد را بررسی می‌کند. غربالگری تیروئید در اوایل بارداری یا حتی پیش از بارداری برای زنانی که در معرض خطر هستند بسیار توصیه می‌شود.

در زنانی که سابقه خانوادگی اختلال تیروئید دارند، یا قبلاً سقط داشته‌اند، یا دچار ناباروری بوده‌اند، یا علائم مشکوک دارند، بررسی وضعیت تیروئید ضروری است.

درمان کم‌کاری تیروئید در بارداری چگونه است؟

خبر خوب این است که درمان کم‌کاری تیروئید در بارداری معمولاً بسیار ساده و مؤثر است. قرص لووتیروکسین (که مشابه هورمون T4 طبیعی بدن است) داروی اصلی در درمان این بیماری است. مصرف این دارو در دوران بارداری کاملاً بی‌خطر است و باید با دوز مناسب، که توسط پزشک تنظیم می‌شود، مصرف گردد.

پس از شروع درمان، سطح هورمون‌ها باید به‌طور منظم کنترل شود، معمولاً هر ۴ تا ۶ هفته، تا اطمینان حاصل شود که سطح هورمون تیروئید در محدوده مطلوب قرار دارد.

آیا می‌توان از آن پیشگیری کرد؟

در بسیاری از موارد، کم‌کاری تیروئید قابل پیشگیری نیست، به‌ویژه اگر علت آن بیماری خودایمنی باشد. اما می‌توان با اقداماتی، احتمال بروز آن یا شدت عوارض آن را کاهش داد. زنانی که قصد بارداری دارند، بهتر است قبل از اقدام به بارداری  آزمایش تیروئید  انجام دهند. مصرف مکمل‌های حاوی ید (با تجویز پزشک)، استفاده از نمک یددار در رژیم غذایی، و پیگیری منظم وضعیت سلامت تیروئید می‌تواند بسیار مفید باشد.

همچنین، در دوران بارداری باید توجه ویژه‌ای به علائم هشداردهنده داشت و در صورت بروز نشانه‌های مشکوک، به پزشک مراجعه کرد.

مشکلات تیروئید در دوران بارداری

سؤالات متداول درباره خطرات کم‌کاری تیروئید در بارداری

۱. آیا کم‌کاری تیروئید در بارداری خطرناک است؟

بله، کم‌کاری تیروئید در بارداری اگر درمان نشود، می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین خطرات جدی ایجاد کند؛ مانند سقط جنین، زایمان زودرس، اختلال در رشد مغز جنین، پره‌اکلامپسی و افسردگی پس از زایمان.

۲. چگونه بفهمم که در دوران بارداری دچار کم‌کاری تیروئید شده‌ام؟

تشخیص قطعی تنها از طریق آزمایش خون امکان‌پذیر است. با این حال، علائمی مانند خستگی شدید، یبوست، پوست خشک، افزایش وزن غیرمعمول، و احساس سرمای مداوم ممکن است نشانه‌های هشداردهنده باشند.

۳. آیا کم‌کاری تیروئید باعث سقط جنین می‌شود؟

در برخی موارد بله. کم‌کاری تیروئید درمان‌نشده می‌تواند احتمال سقط جنین، به‌ویژه در سه‌ماهه اول بارداری را افزایش دهد.

۴. آیا درمان کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری بی‌خطر است؟

کاملاً. داروی اصلی برای درمان این مشکل، لووتیروکسین است که مصرف آن در دوران بارداری کاملاً ایمن بوده و به حفظ سلامت مادر و رشد مناسب جنین کمک می‌کند.

۵. اگر قبل از بارداری کم‌کاری تیروئید داشته باشم، باید چه کاری انجام دهم؟

اگر قصد بارداری دارید و دچار کم‌کاری تیروئید هستید، حتماً باید پیش از باردار شدن با پزشک مشورت کرده و دوز داروهایتان تنظیم شود. در دوران بارداری نیز نیاز به کنترل منظم سطح هورمون‌ها خواهید داشت.

۶. آیا نوزاد من نیز به بیماری تیروئید مبتلا خواهد شد؟

در اغلب موارد خیر، اما اگر کم‌کاری تیروئید مادر درمان نشود، ممکن است رشد مغزی کودک دچار مشکل شود. غربالگری تیروئید در نوزادان پس از تولد نیز به‌صورت معمول انجام می‌شود تا از سلامت آن‌ها اطمینان حاصل گردد.

۷. آیا کمبود ید می‌تواند باعث کم‌کاری تیروئید در بارداری شود؟

بله، یکی از علل شایع کم‌کاری تیروئید، کمبود ید است. مصرف نمک یددار و مکمل‌های بارداری حاوی ید (طبق نظر پزشک) در دوران بارداری توصیه می‌شود.

۸. آیا همه زنان باردار باید آزمایش تیروئید بدهند؟

غربالگری عمومی در برخی کشورها انجام می‌شود، اما در ایران فعلاً فقط در زنان با عوامل خطر (سابقه خانوادگی، سقط مکرر، ناباروری، یا علائم بالینی مشکوک) توصیه می‌شود. با این حال، بررسی تیروئید پیش از بارداری یا در اوایل بارداری برای همه مفید است.

۹. آیا بعد از زایمان، کم‌کاری تیروئید از بین می‌رود؟

در برخی موارد، کم‌کاری تیروئید ناشی از بارداری (به‌ویژه نوع گذرا) ممکن است پس از زایمان بهبود یابد. اما در موارد دیگر، نیاز به درمان بلندمدت وجود دارد. پیگیری پس از زایمان ضروری است.

۱۰. آیا کم‌کاری تیروئید باعث نازایی می‌شود؟

بله، کم‌کاری تیروئید درمان‌نشده می‌تواند چرخه قاعدگی را مختل کرده و شانس باروری را کاهش دهد. درمان این مشکل معمولاً باعث بازگشت توانایی بارداری می‌شود.

سخن پایانی:

کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری اختلالی پنهان اما بسیار خطرناک است. نادیده گرفتن آن می‌تواند منجر به عوارض جدی و جبران‌ناپذیر شود. اما با آگاهی، تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، می‌توان از بیشتر این خطرات جلوگیری کرد. هر زن باردار یا در آستانه بارداری باید از وضعیت تیروئید خود آگاه باشد و با پزشک در ارتباط نزدیک باشد تا این دوران طلایی را با آرامش و سلامت طی کند.

گردآوری: بخش زناشویی بیتوته