شکمگویی: هنری جذاب از دیروز تا امروز
- مجموعه: آکادمی هنر
شکمگویی چیست و چگونه میتوان آن را یاد گرفت؟
تاریخچه شکمگویی
شکمگویی از یک عمل مذهبی و اسرارآمیز به یک شکل از سرگرمی در دوره رنسانس تغییر پیدا کرد. در قرون 16 و 17، شکمگویان در بازارها، نمایشگاهها، و خیابانها به اجرای برنامههایی میپرداختند که در آنها توانایی "پرتاب صدا" را برای سرگرمی مخاطبان به نمایش میگذاشتند، نه برای مقاصد معنوی. این اجراها معمولاً شامل ایجاد صداهای بدون منبع مشخص یا گفتگو با "ارواح نامرئی" بود که تماشاگران را هم متعجب و هم شاد میکرد.
مفهوم مدرن شکمگویی، شامل استفاده از عروسک یا "احمق"، در قرون 18 و 19 شکل گرفت. یکی از اولین هنرمندانی که از عروسک در اجراهای خود استفاده کرد، بارون دو منگن، یک شکمگوی آلمانی بود که در قرن 18 در اروپا برنامه اجرا میکرد. این تغییر باعث شد که شکمگویان بتوانند گفتگوهایی طنزآمیز میان خود و عروسک ایجاد کنند و عنصر نمایشی و کمدی به برنامههایشان اضافه شود.
در اواخر قرن 19، شکمگویی به یکی از برنامههای محبوب سالنهای موسیقی و وودویل تبدیل شد. هنرمندانی همچون "فرد راسل"، که اغلب بهعنوان "پدر شکمگویی مدرن" شناخته میشود، این هنر را با معرفی شخصیتها و دیالوگهای کمدی متحول کردند. اجراهای راسل که با عروسک او "کوستر جو" انجام میشد، استانداردی برای ارتباط شکمگو و عروسک ایجاد کرد که همچنان در اجراهای امروز دیده میشود.
در قرن 20، شکمگویی به اوج محبوبیت خود رسید و در رادیو، تلویزیون و اجراهای زنده جایگاه ویژهای پیدا کرد. هنرمندانی مانند ادگار برگن و عروسک او چارلی مککارتی به نامهای آشنا تبدیل شدند و با ترکیب طنز و مهارتهای صوتی، مخاطبان سراسر جهان را جذب کردند.
امروزه، شکمگویی همچنان بهعنوان یک هنر محبوب شناخته میشود و هنرمندانی مانند جف دانام و تری فیتور این هنر را برای نسلهای جدید از طریق برنامههای تلویزیونی، تورهای زنده، و بسترهای آنلاین زنده نگه داشتهاند. شکمگویان مدرن با استفاده از تکنیکهای پیشرفته عروسکگردانی، شخصیتهای متنوع، و طنز معاصر به نوآوری در این هنر ادامه میدهند.
ظهور به عنوان سرگرمی
در قرن هجدهم، شکمگویی به تدریج از یک فعالیت مذهبی و روحانی به شکلی از سرگرمی تبدیل شد. این تحول در نمایشگاههای سیار و شهرهای بازار آغاز شد و به مرور جایگاه خود را به عنوان یک سرگرمی عمومی تثبیت کرد. اولین شواهد از شکمگویی به عنوان سرگرمی، به سال 1754 در انگلستان بازمیگردد. در نقاشی "سرگرمی انتخاباتی" اثر ویلیام هوگارت، سر جان پارنل نشان داده میشود که از طریق دست خود صحبت میکند.
در سال 1757، بارون اتریشی، دو منگن، با استفاده از یک عروسک کوچک شکمگویی اجرا کرد و این هنر به تدریج با عروسکها پیوند خورد. در اواخر قرن هجدهم، این نوع نمایشها در انگلستان بسیار محبوب شدند. در آن زمان، شکمگویان بیشتر تلاش میکردند صدای خود را "پرتاب" کنند تا به نظر برسد صدا از فاصلهای دور میآید. این تکنیک به "شکمگویی از راه دور" شهرت داشت. با این حال، برخی هنرمندان، مانند ایرلندی جیمز برن، شروع به استفاده از عروسکها در اجراهای خود کردند که این روش، پایهای برای شکمگویی مدرن شد.
شکمگویی در قرن نوزدهم
در قرن نوزدهم، این هنر در بریتانیا و ایالات متحده، به ویژه در تالارهای موسیقی و وودویل، به بلوغ رسید. جورج ساتون و فرد نایمن در بریتانیا از اولین کسانی بودند که عروسکها را به عنوان بخشی از نمایش خود معرفی کردند. اما فرد راسل، با عروسک معروفش "کاستر جو"، نقش کلیدی در شکلگیری شکمگویی مدرن ایفا کرد. عروسک کاستر جو روی زانوی راسل مینشست و با او "گفتگو" میکرد. این قالب کمدی توسط نسلهای بعدی شکمگویان، از جمله آرتور پرینس و ادگار برگن، گسترش یافت.
شکمگویی در قرن بیستم و بیستویکم
ادگار برگن، یکی از برجستهترین شکمگویان قرن بیستم، با شخصیت محبوب خود "چارلی مککارتی"، نقش بسزایی در محبوبسازی این هنر داشت. برنامه رادیویی برگن و مککارتی از سال 1937 تا 1956 در ایالات متحده پخش میشد و میلیونها شنونده داشت.
در هند، این هنر توسط رامداس پادیه و شخصیتهای عروسکی او مانند "اردهاواتراو" و "تاتیا وینچو" شناخته شد. رامداس پادیه با نمایشهای تلویزیونی و تبلیغات، شکمگویی را در هند محبوب کرد و پسرش، ساتیاجیت پادیه، این هنر را ادامه داد.
محبوبیت معاصر
در سالهای اخیر، محبوبیت شکمگویی بار دیگر افزایش یافته است. جف دانهام، یکی از شکمگویان برجسته آمریکایی، با اجراهای خلاقانه و شخصیتهای متنوع عروسکی خود، به احیای این هنر کمک کرده است. همچنین، برنامههای تلویزیونی مانند America's Got Talent، سه شکمگوی برنده، از جمله تری فاتور (2007)، پل زردین (2015)، و دارسی لین (2017) را به دنیای سرگرمی معرفی کردهاند.
با ظهور رسانههای اجتماعی مانند TikTok، نسل جدیدی از شکمگویان توانستهاند مخاطبان وسیعی پیدا کنند. شکمگویی اکنون نه تنها در نمایشهای زنده، بلکه در فضای مجازی نیز جایگاه خود را به عنوان یک هنر سرگرمکننده حفظ کرده است.
تکنیک صوتی در شکمگویی
یک شکمگوی ماهر باید صدایی ایجاد کند که کمتر انسانی و مناسبتر برای شخصیت اغلب کوچکتری که او به زندگی میآورد، باشد. این "صدای پخش شده" با اعمال فشار از دیافراگم بر روی تارهای صوتی به دست میآید، که به کنترل عالی تنفس نیاز دارد. کلمه ventriloquism از کلمات لاتین ventri (شکم) و loquor (صحبت کردن) گرفته شده است که توضیح میدهد چرا اعتقاد طولانی اما نادرست وجود دارد که صدا از معده ساطع میشود. یک شکمگوی از دستگاه صوتی و تنفسی طبیعی استفاده میکند، همراه با استفاده از صداهای جایگزین که حرکت لب را به حداقل میرسانند و در نتیجه تمام شواهدی که نشان میدهد شکمگوی در واقع در حال صحبت کردن برای عروسک است را از بین میبرد. بنابراین شکمگویی یک توهم است، و عروسک دستکاری شده همزمان با گفتگو تبدیل به ظرف ایدهآل برای این صدا در غیر این صورت ناشناس میشود.
عروسک شکمگوی
عروسکهای شکمگوی، نقش کلیدی در اجرای شکمگویی دارند. این عروسکها انواع مختلفی دارند:
عروسکهای نرم پارچهای یا فومی: نمونهای از این دسته کارهای ورنا فینلی است.
عروسکهای لاتکس انعطافپذیر: مانند خلاقیتهای استیو آکسل.
عروسکهای مکانیکی سنتی: که روی زانو قرار میگیرند، مثل مجسمههای مکانیکی ساخته شده توسط تیم سلبرگ.
این عروسکها از نظر اندازه میتوانند کوچک (حدود 30 سانتیمتر) تا بزرگ (اندازه انسان یا بیشتر) باشند. مواد مورد استفاده برای ساخت این عروسکها در گذشته بیشتر کاغذ ماشه یا چوب بوده، اما امروزه از موادی مانند رزینهای تقویتشده با فایبرگلاس، لاتکس سخت یا نئوپرن نیز استفاده میشود.
ویژگیهای عروسکها
عروسکهای شکمگوی معمولاً شخصیتهایی شوخطبع و طعنهزن دارند. این عروسکها بدون عذرخواهی به شکمگوی یا حتی اعضای مخاطب توهین میکنند، که بخشی از جذابیت طنز این هنر است.
مجسمهسازان معروف عروسکهای شکمگویی
افراد برجستهای در تاریخ ساخت این عروسکها وجود داشتهاند که برخی از آنها عبارتاند از:
فرانک مارشال: خالق شخصیتهای معروفی مانند "چارلی مککارتی" و "دنی اودای".
برادران مکالروی: که به دلیل ساخت مجسمههایی با مکانیزمهای حرکتی پیچیده شناخته میشوند. این عروسکها تا 15 حرکت صورت و سر دارند که با کلیدها و سوئیچهای کوچک کنترل میشوند.
جف دانهام، یکی از شکمگویان مشهور معاصر، از عروسک مکالروی خود به نام اسکینی داگان به عنوان "استرادیواریوس عروسکها" یاد کرده است، اشارهای به کیفیت بالای این مجسمهها.
تنوع شخصیتهای عروسکها
عروسکهای مختلف با شخصیتهای متنوع برای نمایشهای شکمگویی ساخته شدهاند، از جمله:
کوآلا (کوین) و بیلی بیبی (ساخته جفری مورن).
گوگلز پرنده، داریل دایناسور و بری جعبه (ساخته سایر هنرمندان).
این عروسکها، به همراه هنر شکمگویی، ترکیبی از خلاقیت، تکنیک و طنز را به مخاطبان ارائه میدهند و باعث جذابیت این هنر میشوند.
ترس از عروسک شکمگوی
عروسکهای شکمگوی به دلیل ظاهر غیرعادی و حرکات محدود، گاهی اوقات حس ترس و وحشت ایجاد میکنند. این ویژگی باعث شده است که عروسکهای شکمگوی در بسیاری از داستانها، فیلمها و برنامههای تلویزیونی به عنوان موجوداتی ترسناک و حتی قاتل استفاده شوند.
عروسکهای قاتل در فیلم و تلویزیون
عروسکهای زنده و ترسناک در آثار متعددی به نمایش درآمدهاند، از جمله:
قسمت "The Dummy" از سریال The Twilight Zone (1962).
فیلم Devil Doll.
فیلم Dead Silence.
فیلم هندی Zapatlela.
قسمتهایی از سریالهای Buffy the Vampire Slayer، Goosebumps، Tales from the Crypt، و Gotham (قسمت "Nothing's Shocking").
Friday the 13th: The Series.
فیلم Toy Story 4 (که عروسکهای شکمگوی ترسناکی را نشان میدهد).
قسمتهایی از سریال Doctor Who.
این ژانر حتی در برنامههای طنز مانند:
ALF (قسمت "I'm Your Puppet").
Seinfeld (قسمت "The Chicken Roaster").
Monty Python نیز مورد تمسخر قرار گرفته است.
روانپریشی شکمگویان
برخی از فیلمهای ترسناک روانشناختی، شکمگویانی را نشان میدهند که باور دارند عروسکهایشان زندهاند و حتی از آنها برای انجام کارهای ترسناک مانند قتل استفاده میکنند. نمونههای برجسته عبارتاند از:
فیلم Magic (1978).
فیلم آنتولوژی Dead of Night (1945).
The Ventriloquist از کمیکهای بتمن و سایر آثار مرتبط با این شخصیت.
عروسکهای ترسناک در ادبیات
در ادبیات نیز عروسکهای شکمگوی ترسناک حضور دارند، مانند:
داستان The Horrible Dummy نوشته جرالد کرش.
داستان کوتاه The Glass Eye اثر جان کییر کراس.
عروسکهای شکمگوی در موسیقی
در موسیقی نیز از این عروسکها برای ایجاد حس وهم و وحشت استفاده شده است. به عنوان مثال، در ویدیوی آهنگ Dummy (2004) از گروه NRBQ، چهار عروسک شکمگوی بر اساس اعضای گروه ساخته شدهاند. این عروسکها در یک خانه متروکه پرسه میزنند و به شکل ترسناکی آهنگ را "لبخوانی" میکنند.
چرا عروسکهای شکمگوی ترسناک هستند؟
دلایل روانشناختی ترس از عروسکها، بهویژه عروسکهای شکمگوی، ممکن است به پدیدهای به نام Uncanny Valley مربوط باشد. در این پدیده، هر چه یک شیء یا موجود مصنوعی بیشتر شبیه انسان شود اما هنوز کاملاً طبیعی به نظر نرسد، میتواند حس ناامنی و ترس در افراد ایجاد کند. حرکات محدود، چشمان بیروح و لبخندهای مصنوعی این عروسکها به این حس دامن میزند.
این ترکیب از ظاهر غیرطبیعی و نقشهای سینمایی ترسناک، عروسکهای شکمگوی را به یکی از نمادهای محبوب ژانر وحشت تبدیل کرده است.
سوالات متداول درباره شکمگویی
1. شکمگویی چیست؟
شکمگویی هنری است که در آن فرد بدون حرکت دادن لبها صدا تولید میکند تا به نظر برسد که صدا از عروسک یا شیء دیگری خارج میشود. این مهارت معمولاً در نمایشهای کمدی و سرگرمی استفاده میشود.
2. آیا یادگیری شکمگویی سخت است؟
یادگیری شکمگویی نیاز به تمرین زیاد و تسلط بر تکنیکهای خاص دارد. کنترل صدا، تنفس مناسب و توانایی عدم حرکت لبها از مهارتهای کلیدی در این هنر است.
3. چه ابزارهایی برای شکمگویی استفاده میشود؟
معمولاً شکمگویان از عروسکهای مخصوص مانند عروسکهای چوبی، فومی یا لاتکس استفاده میکنند. این عروسکها بهگونهای طراحی شدهاند که حرکتهای دهان و دیگر بخشهای صورت را شبیهسازی کنند.
4.چگونه شکمگویان صداهای لبدار مانند "ب" و "پ" را تولید میکنند؟
شکمگویان حرفهای برای تولید صداهای لبدار، از جایگزینهای صوتی استفاده میکنند. به عنوان مثال، به جای "ب" از صدای "گ" یا "د" و برای "پ" از ترکیبات دیگر بهره میبرند تا حرکت لبها مشخص نشود.
5. چه کسانی در تاریخ شکمگویی مشهور بودهاند؟
افرادی مانند جف دانهام و ادگار برگن از شکمگویان مشهور هستند که با اجرایهای خود تأثیر زیادی در محبوبیت این هنر داشتهاند. عروسکهای معروف آنها نیز به نمادهای شکمگویی تبدیل شدهاند.
جمعبندی
شکمگویی هنری جذاب و خاص است که نیازمند مهارتهای تمرینشده در کنترل صدا و خلق شخصیتهای زنده با استفاده از عروسکها میباشد. این هنر از دیرباز در نمایشها و سرگرمیها جایگاه ویژهای داشته و همچنان با استفاده از تکنیکهای مدرن و خلاقانه، مخاطبان را سرگرم میکند. عروسکها و داستانهایی که در شکمگویی ارائه میشوند، علاوه بر سرگرمی، میتوانند پیامهای اجتماعی و فرهنگی را نیز به شکلی جذاب منتقل کنند. با وجود چالشهایی مانند نیاز به جایگزینی صداهای خاص و ایجاد شخصیتهای منحصربهفرد، شکمگویی همچنان یکی از هنرهای پرطرفدار در جهان است.
گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته