ساز بانجو؛ جذابیت ساختار ساده

مجموعه: آکادمی هنر

معرفی ساز بانجو

ساز بانجو؛ آغازی برای یادگیری سازهای موسیقی

 ساز بانجو چیست؟

بانجو یک ساز زهی است که در ابتدا توسط آفریقاییان ساخته شده و بعدها در آمریکا به شکل پنج و شش سیمی تغییر کرد. این ساز شامل یک فریم دایره‌ای و پوسته‌ای نازک که به عنوان سر ساز شناخته می‌شود،  پوسته معمولاً از پلاستیک ساخته می‌شود و در برخی موارد از پوست حیوانات استفاده می‌شود. بانجو در سبک‌های موسیقی مختلفی مانند موسیقی کنتری، جاز، بومی ایرلندی، بلوگرس و موسیقی آمریکایی آفریقایی تبار به کار می‌رود.

این ساز در قرن هجدهم در مستندات آمریکای شمالی دیده شد و از سال ۱۸۷۵ میلادی به صورت تجاری در دسترس قرار گرفت. نام بانجو ممکن است برگرفته از کلمه Bami jo به زبان یوروبایی با معنای "با من برقص" یا کلمه Mbanza کیمبوندویی باشد. همچنین، بعضی لغت‌شناسان این واژه را برگرفته از لهجه پرتغالی باندور (bandore) یا انگلیسی کلمه اسپانیایی باندوریا (bandurria) می‌دانند.

جنس ساز بانجو

جنس ساز بانجو 

بانجو از دو ماده اولیه عمده ساخته می‌شود: چوب و فلز. البته مواد دیگری همانند چسب‌های مختلف و مواد منبت‌کاری مانند صدف و پلاستیک نیز در ساخت آنها به میزان کمتری استفاده می‌شود.

ساختار ساز بانجو (Banjo)

ساختار ساز بانجو

سردسته (peghead): 

قسمت فوقاني دسته (گردن) ، سردسته ناميده مي‌شود. اين امر به دليل قرارگيري گيره‌هاي تنظيم به نام گوشي در اين قسمت از دسته است. روي اين قسمت مهره‌هاي شكافداري از جنس آبنوس يا پلاستيك جهت قرارگيري سيم‌هاي ساز وجود دارد. روي اين مهره‌ها سيم‌ها با هم قبل از كشيده شدن روي صفحه انگشت‌گذاري (fingerboard) ، همتراز مي‌شوند.

گوشي‌ها يا تنظيم كننده‌ها:‌

گوشي‌ها يا پيچ‌هاي تنظيم‌كننده (tuners) مي‌توانند همانند تنظيم‌كننده‌هاي گيتار از كناره‌هاي گردن يا از پشت ساز بيرون زده باشند به منظور پايدارتر كردن تمامي تنظيم كننده‌ها، تمامي آنها محكم به دسته ساز متصل شده‌اند.

صفحه‌انگشت گذاری (fingerboards):‌  

صفحه انگشت‌گذاري بخشي از دسته (گردن) ساز است كه در قسمت بالاي دسته قرار دارد و با توجه به اينكه اين قسمت ساز بيشترين لرزه‌ها را تحمل مي‌كند، اين قسمت از چوب‌هاي سخت و بادوامي همانند آبنوس ساخته مي‌شود. پرده‌ها و تزئينات روي صفحه انگشت‌گذاري banjo قرار مي گيرند. 

دسته يا گردن (neck):‌

دسته يا گردن این ساز از چوب ساخته شده و با توجه به نوع ساز و گام آن طول دسته نيز تغيير مي‌كند. تزئينات روي سمت جلوي دسته يا صفحه انگشت‌گذاري به نوازنده كمك مي‌كند كه از آنها به عنوان راهنما در حين نواختن بدون شمارش پرده‌ها استفاده كند. در زير صفحه انگشت‌گذاري در دسته،  truss rod قرار دارد. Truss rod پيچي است كه براي تنظيم انحناي دسته بكار مي‌رود و به ثابت نگه داشتن گردن كمك كرده و به تنظيم ارتفاع سيم‌ها (فاصله سيم‌ها) از صفحه انگشت كمك مي‌كند.    

Pot Assembly: 

Pot assembly از قسمت‌های مختلفي تشكيل شده است كه با قاب اصلي شروع شده و سپس قطعات ديگر؛ سر ساز، يك حلقه تنش (tension hoop) و قلاب‌ها و مهره‌هايی براي اعمال تنش روي سر banjo، سيم‌گير (زه‌گير) و پل روي آن قرار مي‌گيرد. اين قسمت در بانجوهاي رزونانسي داراي فلنج و (resonator back) نيز هست.

همچنين شامل اين قسمت شامل يك tone ring و armrest براي نواختن راحت‌تر ساز نيز هست.  

تشديد كننده يا طنين انداز (رزنيتور)؛

تشديدكننده يا طنين‌انداز (رزنيتور) يا قسمت پشت ساز به عنوان صفحه صدا (sound board) عمل كرده و صداي اين ساز را بلندتر مي‌کند. رزنيتور از جذب امواج صوتي توسط بدن نوازنده يا تباهيدگي اين امواج در پشت ساز و در اطراف قاب نظير banjoی پشت باز جلوگيري مي‌كند و باعث انعكاس صداي banjo مي‌شود.

انواع ساز بانجو

معرفی انواع مختلف ساز بانجو

بانجوهای مدرن به دو دسته بانجوهای دارای تشدیدکننده و بانجوهای پشت باز تقسیم می‌شوند. تشدیدکننده یا رزنیتور یک صفحه فلزی است که به پشت بانجو متصل شده و با انعکاس دادن رو به جلوی صدا، تأثیر صدای ساز را افزایش می‌دهد. بانجوهای پشت باز، بدون رزنیتور، مناسب برای موسیقی‌های آرامتر هستند. باجوهای پشت باز سبک‌تر و ارزان‌تر از بانجوهای دارای رزنیتور هستند. انواع ساز بانجو بر اساس تعداد سیم‌ها نیز طبقه‌بندی می‌شوند.

ساز بانجو چهار سیم

 بانجوهای دارای چهار سیم

بانجوهای دارای چهار سیم به در اجراهای زنده استفاده می‌شوند و بر اساس نحوه نواختن به بانجوهای مضرابی یا تنور تقسیم می‌شوند. بانجوهای دارای چهار سیم قابلیت تطبیق پذیری بالا را دارند و می‌توانند تنظیم شوند مانند یک ویولن یا ماندولین، یا همانند یک اوکاله‌له یا چهار سیم اول گیتار.

ساز بانجوی زخمه ای

 بانجوی زخمه ای یا مضرابی (Plectrum Banjo)

بانجوهای زخمه‌ای یا مضرابی شبیه بانجوهای پنج سیمه هستند به جز اینکه آنها سیم واخوان drone ندارند و با استفاده از یک پیک گیتار نواخته می‌شوند. این بانجوها بین طرفداران موسیقی دیکسی‌لند محبوب هستند.

ساز بانجو تنور

 بانجوی تنور (Tenor Banjo)

بانجوی تنور بین طرفداران موسیقی ایرلندی محبوب است و گام کوتاه‌تری دارند. اینها بین طول‌های 17پرده‌های یکم یا 19 ام دیده می شوند.

ساز بانجو پنج سیم

بانجوهای دارای پنج سیم

بانجوهای دارای پنج سیم مدرن با ظهور دوباره موسیقی بلوگراس، اخیراً وارد عرصه موسیقی شده‌اند ولی این نوع بانجوها در سایر ژانرهای موسیقی نیز استفاده می‌شوند. پنج سیم در این بانجو به این صورت قرار گرفته‌اند: چهارم، سوم، دوم، اول و چهارم. سیم پنجم به عنوان سیم انگشت شست thumb string شناخته می‌شود و یک صدای وز‌وز drone sound تولید می‌کند (سیم واخوان). این سیم به عنوان سیم تک odd نیز شناخته می‌شود. تنظیم G باز G-B-G-B-D رایج‌ترین تنظیم و برای شروع کار مبتدیان با این ساز مناسب است.

ساز بانجو

 بانجوهای دارای شش سیم

بانجوهای دارای شش سیم، بانجوهایی هستند که در قرن نوزدهم رواج داشتند. امروزه یک نوع ترکیبی از بانجو، که به عنوان بانجوی دارای کوک گیتار شناخته می‌شود، وجود دارد. این نوع بانجو برای نوازندگان مبتدی بسیار مناسب است، زیرا ساده‌تر و قابل درک‌تر از سایر انواع بانجوها است. در صورتی که می‌خواهید با نواختن بانجو آغاز کنید، بانجوی دارای شش سیم یک گزینه خوب برای شروع است. 

بانجوهای دوازده سیم

بانجوهای دوازده سیم

بانجوهای دارای دوازده سیم یک نوع نادر در دسته‌ی سازهای بانجو هستند. این بانجوها، مشابه گیتار، با دوازده سیم نواخته می‌شوند و صدای تولیدی آن‌ها به طرز متفاوتی با سایر سازها است و بسیار سرگرم‌کننده می‌باشد.

بانجوهای ترکیبی

بانجوهای ترکیبی

بانجوهای ترکیبی نیز انواع دیگری از ساز بانجو هستند. این بانجوها شبیه به گیتار بوده و در برخی موارد، حتی دسته آن‌ها نیز شبیه گیتار است. آن‌ها از پروفایل گیتار نیز استفاده می‌کنند، در حالی که سر قسمت بدنه را به شکل طبل مانند (drumhead) بانجو حفظ می‌کنند. یک نوع دیگر که در میان نوازندگان مدرن رایج شده است، بانجوله‌له است. این ساز ترکیبی از بانجو و اوکولله (اوکللی) (Ukulele) است که دارای چهار سیم، یک گردن کوتاهتر و سر کوچکتر است. بانجوله‌له شبیه یک بانجوی کوچک است و آموختن نوازندگی آن برای مبتدیان آسان است و حمل آن نیز راحت است. صدای این نوع بانجو برای گروه‌های آکوستیک آرامتر مناسب است.

ژانرهای ساز بانجو

 ژانرهای ساز بانجو 

بانجو و ژانرهای آن این ساز غالباً مرتبط با موسیقی‌های کانتری، فولک، ایرلندی بین‌المللی و بلوگراس است. از نظر تاریخی، قبل از رایج شدن این ساز در اجراهای نوازندگان دوره گرد در قرن 19، بانجو نقش عمده‌ای در موسیقی سنتی آفریقایی-آمریکایی داشت. بانجو و فیدل، پایه و اساس موسیقی قدیمی آمریکایی هستند. این ساز به دفعات در جاز سنتی نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

سوالات متداول درباره ساز بانجو

۱- ساز بانجو چیست؟

بانجو یک ساز زهی است که در موسیقی سنتی آمریکایی به کار می‌رود. این ساز از یک صفحه چوبی، یک دسته و چندین سیم ساخته شده است. سیم‌های بانجو با استفاده از دستان نوازنده به صدا درمی‌آیند.

۲- بانجو در چه سبک‌های موسیقی به کار می‌رود؟

بانجو اصلی‌ترین ساز موسیقی سنتی آمریکایی محسوب می‌شود و در سبک‌هایی مانند فولک، کشور، بلوگراس و آبی استفاده می‌شود. همچنین در موسیقی جاز نیز از بانجو استفاده می‌شود.

۳- چگونه می‌توان بانجو را نواخت؟

نواختن بانجو نیاز به تکنیک و تمرین دارد. برای نواختن بانجو باید دست را روی صفحه چوبی قرار داده و با دستان به سیم‌های ساز زد. همچنین این ساز با تکنیک‌های پیکینگ و ریتمیک نواخته می‌شود.

۴- آیا می‌توان بانجو را به صورت آنلاین یاد گرفت؟

بله، با توجه به پیشرفت فناوری و ارائه آموزش‌های آنلاین، می‌توان بانجو را به صورت آنلاین یاد گرفت. در وب‌سایت‌ها و پلتفرم‌های آموزشی مختلف، آموزش‌های بانجو به صورت آنلاین ارائه می‌شود.

۵- آیا بانجو در موسیقی ایرانی نیز به کار می‌رود؟

بانجو در موسیقی ایرانی به صورت محدود به کار رفته است. در برخی اجراهای موسیقی ایرانی نیز از بانجو استفاده شده است، اما به دلیل داشتن سازهای سنتی در موسیقی ایرانی، بانجو جای خود را به سازهای دیگری مانند تنبک و سه‌تار داده است.

سخن پایانی برای مقاله ی ساز بانجو

ساز بانجو، یکی از سازهای محبوب و پرطرفدار در موسیقی بلوگرس و فولک آمریکایی است. با صدای گرم و طبیعی این ساز، می‌توانید لحظاتی از آرامش و خلوص را تجربه کنید. با وجود اینکه ساز بانجو در ابتدا برای اجرای موسیقی سنتی ایرلندی طراحی شده بود، اما امروزه در سبک‌های مختلف موسیقی به کار می‌رود.

ساختار ساده و زیبای ساز بانجو، برای هرکسی که علاقه‌مند به یادگیری سازهای موسیقی است، بسیار جذاب و دوست‌داشتنی است. به دلیل سادگی ساختار، این ساز به عنوان یکی از سازهایی که به سرعت یادگیری می‌شود، شناخته می‌شود.

در نتیجه، ساز بانجو یکی از سازهایی است که برای هرکسی، از هر سن و سطح تجربه، قابل یادگیری است و باعث می‌شود تا افراد بتوانند به راحتی در موسیقی شرکت کنند و لذت ببرند. با توجه به مزایای بیشمار ساز بانجو، پیشنهاد می‌شود که این ساز را به عنوان یکی از گزینه‌های خود در یادگیری سازهای موسیقی درنظر بگیرید.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته