ساز بیوا : راوی قصه های سرزمین آفتاب

مجموعه: آکادمی هنر

ساز بیوا

ساز بیوا: همنشین کهن فرهنگ و هنر ژاپن  

معرفی ساز بیوا

در میان سازهای سنتی و اصیل شرق آسیا، ساز بیوا (Biwa) جایگاهی ویژه دارد. این لوت خوش‌نوا با بدنه‌ای ظریف و گلابی‌شکل، صدای گرم و دلنشینی تولید می‌کند که قرن‌هاست با فرهنگ و هنر سرزمین آفتاب، ژاپن، پیوند خورده است. قدمت ساز بیوا به حدود قرن هفتم میلادی بازمی‌گردد و در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود، همواره همراه و همدم هنرمندان، نقالان و موسیقی‌دانان ژاپنی بوده است. با گذر زمان، انواع مختلفی از ساز بیوا پدید آمدند که هر یک ویژگی‌های ظاهری و صوتی خاص خود را دارند.

ساز Biwa

نغمه‌های باستانی: سفری به ریشه‌های ساز بیوا  

داستان ساز بیوا با الهام‌گیری از ساز چینی پیپا (Pipa) آغاز می‌شود. در اواخر قرن هفتم میلادی، این ساز زیبا توسط راهبان بودایی به ژاپن معرفی شد و به سرعت جایگاه ویژه‌ای در موسیقی دربار امپراتوری پیدا کرد. در طی قرن‌ها، ساز بیوا دستخوش تغییرات و تحولاتی شد و گونه‌های مختلفی از آن پدید آمدند. هر کدام از این انواع، برای مقاصد خاصی طراحی شده بودند. برای مثال، گاکوبیوا (Gakubiwa) سازی بزرگ و باشکوه بود که در ارکسترهای دربار امپراتوری نواخته می‌شد. در مقابل، هیکه‌بیوا (Heikebiwa) سازی کوچک‌تر و قابل حمل‌تر بود که برای همراهی با روایت داستان‌های حماسی به کار می‌رفت.

قلب تپنده ساز بیوا :واکاوی اجزای ساز

ساز بیوا از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر یک نقشی اساسی در تولید صدا و نواختن ساز ایفا می‌کنند. اجزای اصلی ساز بیوا عبارتند از:

胴 (Dō): بدنه اصلی ساز که معمولاً از چوب ساخته می‌شود. شکل بدنه ساز بیوا (Biwa) شبیه گلابی است و از دو بخش توخالی که با هم چسبانده شده‌اند، تشکیل می‌شود.

棹 (Sao): دسته ساز بیوا که از چوب سخت و محکمی ساخته می‌شود. طول دسته ساز بیوا (Biwa) نسبت به بدنه آن کوتاه است.

糸 (Ito): سیم‌های ساز بیوا  که به طور معمول از ابریشم یا نایلون ساخته می‌شوند.

تعداد سیم‌های ساز بیوا  بسته به نوع آن می‌تواند از چهار تا هفت عدد متغیر باشد.

駒 (Koma): خرک ساز که از جنس عاج یا استخوان ساخته می‌شود و سیم‌ها از روی آن عبور می‌کنند. خرک ساز بیوا  مسئول انتقال ارتعاشات سیم‌ها به بدنه ساز است.

撥 (Bachi): مضراب ساز بیوا که برای زخمه زدن به سیم‌ها استفاده می‌شود. مضراب ساز بیوا معمولاً از جنس چوب یا عاج ساخته می‌شود و شکلی شبیه به برگ دارد. 

 نوازندگان ساز بیوا

نوازندگان ساز بیوا : سفیران فرهنگ و هنر ژاپن

در طول تاریخ، نوازندگان ساز بیوا نقش مهمی در حفظ و انتقال فرهنگ و هنر ژاپن بر عهده داشته‌اند. این هنرمندان با مهارت و خلاقیت خود، نغمه‌های اصیل ژاپنی را به گوش نسل‌های مختلف رسانده‌اند. برخی از گروه‌های برجسته نوازندگان ساز بیوا  عبارتند از:

بیوا هوسی (Biwa Hōshi) گروهی از نوازندگان حرفه‌ای ساز بیوا بودند که از قرن هشتم تا نوزدهم میلادی در دربار امپراتوری ژاپن فعالیت می‌کردند. این گروه وظیفه داشتند تا موسیقی سنتی دربار را حفظ و اجرا کنند.

نوازندگان بیوا هوسی (Biwa Hōshi) از آموزش‌های ویژه‌ای برخوردار بودند و مهارت فوق‌العاده‌ای در نواختن انواع مختلف ساز بیوا (Biwa) داشتند. آن‌ها همچنین مسئولیت آموزش نسل‌های بعدی نوازندگان ساز بیوا  را بر عهده داشتند.

نواختن ساز بیوا

نقش ساز بیوا در روایتگری: آوای قصه‌های سرزمین آفتاب

یکی از کاربردهای مهم ساز بیوا ، همراهی با روایت داستان‌های حماسی و افسانه‌های ژاپنی بوده است. نوازندگان ماهر ساز بیوا با نواختن ملودی‌های احساسی و تاثیرگذار، به روایتگران در انتقال حس و حال داستان کمک می‌کردند. صدای گرم و دلنشین ساز بیوا  باعث می‌شد تا شنوندگان با عمق بیشتری در داستان غرق شوند. برخی از داستان‌های مشهوری که با همراهی ساز بیوا (Biwa) روایت می‌شدند، عبارتند از: حماسه گن‌په (Heike Monogatari) و داستان‌های مربوط به سامورایی‌ها.

تاریخچه ساز بیوا

تکنیک‌های نواختن ساز بیوا : نوازش سیم‌ها با انگشتان هنرمند

نواختن ساز بیوا نیازمند مهارت و تکنیک خاصی است. نوازنده با استفاده از انگشتان اشاره، میانی، حلقه و کوچک دست راست، مضراب (باچی) را به سیم‌ها ضربه می‌زند و با انگشت شست دست چپ، سیم‌ها را بر روی دسته فشار می‌دهد تا نت‌های مختلف را ایجاد کند. همچنین تکنیک‌های دیگری مانند لیزاندن انگشتان روی سیم‌ها ( glissando) و چیدن سریع سیم‌ها (arpeggio) برای ایجاد ملودی‌های پیچیده‌تر به کار گرفته می‌شوند.

انواع مختلف ساز بیوا : ساز برای هر اجرا

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، ساز بیوا در طول تاریخ خود دچار تحولاتی شده و انواع مختلفی از آن پدید آمده است. هر نوع از ساز بیوا ویژگی‌های ظاهری و صوتی خاص خود را دارد و برای مقاصد خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اینجا به برخی از انواع مهم ساز بیوا اشاره می‌کنیم:

گاکوبیوا (Gakubiwa): سازی بزرگ و باشکوه با صدای قدرتمند که در ارکسترهای دربار امپراتوری نواخته می‌شد.

هیکه‌بیوا (Heikebiwa): سازی کوچک‌تر و قابل حمل‌تر که برای همراهی با روایت داستان‌های حماسی به کار می‌رفت.

موسوبیوا (Mōsōbiwa): سازی با بدنه‌ای کشیده که توسط راهبان بودایی برای نواختن موسیقی مذهبی استفاده می‌شد.

چیکوزن‌بیوا (Chikuzenbiwa): سازی با صدای نرم و لطیف که در غرب ژاپن رواج داشت و برای همراهی با آواز به کار می‌رفت.

ساتسومابیوا (Satsumabiwa): سازی با بدنه‌ای بزرگ و صدای رسا که برای همراهی با روایت داستان‌های مربوط به سامورایی‌ها نواخته می‌شد.

ساز بیوا در عصر حاضر: نوای کهن در کالبد امروز

ساز بیوا اگرچه قدمتی دیرینه دارد، اما همچنان در موسیقی ژاپن جایگاه ویژه‌ای دارد. امروزه هنرمندان معاصر با تلفیق موسیقی سنتی ژاپن با سبک‌های مدرن، به ساز بیوا (Biwa) جانی دوباره بخشیده‌اند. همچنین ساز بیوا در موسیقی فیلم، سریال و حتی بازی‌های ویدیویی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و اصالت و حس و حالی سنتی را به آثار هنری می‌بخشد.

تاثیر ساز بیوا بر فرهنگ و هنر ژاپن: سازی فراتر از یک ابزار موسیقی

ساز بیوا  فراتر از یک ساز موسیقی، نمادی از فرهنگ و هنر غنی ژاپن است. این ساز با قدمت چند صد ساله خود، سفری در تاریخ پرفراز و نشیب این کشور محسوب می‌شود. ساز بیوا همراه و همدم هنرمندان، نقالان و موسیقی‌دانان ژاپنی بوده و در روایت داستان‌ها، انتقال آداب و رسوم و ابراز احساسات نقش مهمی ایفا کرده است. صدای ساز بیوا روح ژاپن را در خود نهفته دارد و شنیدن نوای آن، مخاطب را به دل تاریخ و فرهنگ این سرزمین زیبا می‌برد.

سوالات متداول درباره ساز بیوا 

1. ساز بیوا (Biwa) چیست؟

ساز بیوا (Biwa) سازی زهی سنتی ژاپنی است که قدمتی طولانی دارد. این ساز با بدنه‌ای ظریف و گلابی‌شکل، صدای گرم و دلنشینی تولید می‌کند و از گذشته تا امروز جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ و هنر ژاپن داشته است.

2. ساز بیوا   از کجا آمده است؟

ساز بیوا (Biwa) برگرفته از ساز چینی پیپا (Pipa) است که در اواخر قرن هفتم میلادی توسط راهبان بودایی به ژاپن معرفی شد. در طول تاریخ، ساز بیوا دستخوش تغییراتی شده و انواع مختلفی از آن پدید آمده است.

3. انواع مختلف ساز بیوا کدامند؟

انواع مختلفی از ساز بیوا وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های ظاهری و صوتی خاص خود را دارند. برخی از انواع مهم ساز بیوا  عبارتند از: گاکوبیوا (ساز بزرگ مخصوص دربار)، هیکه‌بیوا (ساز کوچک برای روایت داستان)، موسوبیوا (ساز کشیده برای موسیقی مذهبی)، چیکوزن‌بیوا (ساز با صدای لطیف برای آواز) و ساتسومابیوا (ساز بزرگ برای روایت داستان‌های سامورایی).

4. چگونه می توان ساز بیوا (Biwa) را یاد گرفت؟

یادگیری ساز بیوا  نیازمند صبر، پشتکار و علاقه است. در ژاپن، آموزشگاه‌های تخصصی برای یادگیری این ساز وجود دارد. همچنین منابع آموزشی متعددی به صورت کتاب، فیلم و وب‌سایت در دسترس است.

5. آیا ساز بیوا امروزه هم نواخته می شود؟

بله، ساز بیوا همچنان در موسیقی ژاپن جایگاه ویژه‌ای دارد. هنرمندان معاصر با تلفیق موسیقی سنتی با سبک‌های مدرن، به این ساز جانی دوباره بخشیده‌اند. همچنین از صدای ساز بیوا (Biwa) در موسیقی فیلم، سریال و بازی‌های ویدیویی نیز استفاده می‌شود.

سخن پایانی مقاله درباره ی ساز بیوا  

ساز بیوا  با اصالت و قدمت خود، در طول قرن‌ها با تاریخ و فرهنگ ژاپن پیوند خورده است. این ساز همچنان در عصر حاضر، نغمه‌های اصیل شرقی را به گوش جهانیان می‌رساند و هنرمندان با ذوق و خلاقیت خود، روح تازه‌ای به ساز بیوا بخشیده‌اند. یادگیری ساز بیوا سفری به دنیای موسیقی و فرهنگ غنی سرزمین آفتاب است.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته