تمپو یا داربوکا چیست و کاربرد آن در چه جاهایی است؟

مجموعه: آکادمی هنر

کاربرد تمپو یا داربوکا

آشنایی با ساز تمپو یا داربوکا

تمپو یا داربوکا چیست؟

تمپو یا داربوکا یک ساز کوبه ای است که قرن ها در سراسر خاورمیانه ، شمال آفریقا و آسیای مرکزی نواخته شده است . این ساز همه کاره است که می تواند در سبک ها و ژانرهای مختلف از موسیقی سنتی سنتی گرفته تا موسیقی پاپ مدرن و الکترونیک نواخته شود.

تمپو یا داربوکا از بدنه ای سرامیکی یا فلزی با سر پوستی ساخته شده است که روی آن کشیده شده است. بدنه طبل به شکل جام است که به همین دلیل به آن پایه ای پهن و گردنی باریک گفته می شود. سر پوست معمولاً از بز، ماهی یا مواد مصنوعی ساخته می شود و با یک سری قلاب یا حلقه های فلزی به بدن متصل می شود.

تاریخچه تمپو یا داربوکا

ریشه‌ی واژه عربی مصری «داربوکا» احتمالا به واژه «دَرَبَ» به معنی ضربه زدن بر می‌گردد. تمپو یا داربوکا سابقه ای طولانی دارد که به دوران باستان باز می گردد. اعتقاد بر این است که از خاورمیانه ، به ویژه در مصر و بین النهرین سرچشمه گرفته و از طریق تجارت و تبادل فرهنگی به سایر نقاط جهان گسترش یافته است. شواهدی مربوط به وجود گابلت درام‌ها از حدود ۱۱۰۰ پیش از میلاد مسیح در مناطق بابل و سومر باستان به دست آمده است. در برخی مناطق آسیایی، داربوکاهایی در اندازه‌ی بزرگ دیده می‌شود که هنگام نواختن روی زمین گذاشته می‌شوند و در مراسم مذهبی در معابد استفاده می‌شوند.

تمپو یا داربوکا چیست

انوع پوست مورد استفاده در تمپو

پوست‌های بسیار متنوعی برای داربوکا وجود دارد که هر کدام رنگ صدایی خاص خود را ایجاد می‌کنند. از آن جمله می‌توان به پوست‌های مصنوعی همچون پوست شفاف، پوست پاور بیت، پوست فیبر رمو و پوست‌های طبیعی همچون، پوست ماهی (فیش اسکین) و پوست بز اشاره کرد. پوست شفاف از جنس پلاستیک است و رایج‌ترین نوع پوست داربوکا در بازار محسوب می‌شود. بسیاری از نوازندگانی که به موسیقی عربی و موسیقی رقص علاقه دارند این پوست را ترجیح می‌دهند. وقتی درباره‌ی پوست‌های طبیعی صحبت می‌کنیم، منظور رایج‌ترین پوست‌ها، یعنی پوست ماهی و بز هستند. این پوست‌ها توسط سازنده‌ی داربوکاهایی از جنس سرامیک و سفال استفاده می‌شوند.

شیوه نواختن تمپو

برای نواختن تمپو یا داربوکا، نوازنده، تمپو  را زیر یک دست می گیرد و با دست دیگر به سر می زند. پخش کننده می تواند صداهای مختلفی را با استفاده از تکنیک های مختلف مانند چرخاندن انگشت، سیلی زدن و صدای باز تولید کند . درام همچنین می تواند با چوب یا قلم مو نواخته شود تا طیف متفاوتی از صداها تولید شود.

تمپو یا داربوکا تاریخچه ای غنی دارد و در بسیاری از فرهنگ ها ساز مهمی است. معمولاً در موسیقی سنتی خاورمیانه مانند موسیقی عربی و ترکی استفاده می شود و اغلب در کنار سازهای دیگر مانند عود، قانون و نی نواخته می شود. این طبل همچنین در موسیقی شمال آفریقا مانند موسیقی الجزایر و مراکش محبوب است و در ژانرهای موسیقی مدرن غربی مانند موسیقی جاز و الکترونیک گنجانده شده است.

تمپو یا داربوکا

کاربرد تمپو در چه جاهایی است؟

تمپو علاوه بر کاربردهای موسیقایی آن دارای اهمیت فرهنگی است و اغلب در مراسم و جشن ها استفاده می شود. همچنین یک ساز محبوب در میان رقصندگان شکم است که از ضربات ریتمیک آن برای همراهی با رقص خود استفاده می کنند.

در حالی که تمپو تا حد زیادی در طول قرن ها بدون تغییر باقی مانده است، تولید کنندگان مدرن مواد و طرح های جدیدی را برای بهبود صدا و دوام آن معرفی کرده اند. امروزه، این ساز در میان نوازندگان و علاقه مندان در سراسر جهان محبوب است و همچنان بخش مهمی از بسیاری از سنت های موسیقی است .

تمپو در طول قرن ها در انواع سبک ها و ژانرهای موسیقی مورد استفاده قرار گرفته است. به عنوان مثال، در موسیقی عربی ، طبل جام اغلب به عنوان یک ساز تکنواز استفاده می شود و در انواع الگوهای ریتمیک نواخته می شود.

در موسیقی آفریقای شمالی ، تمپو اغلب به سبکی به نام "دایره درام" نواخته می شود، که در آن چندین نوازنده در یک دایره می نشینند و با هم می نوازند و یک شیار ریتمیک ایجاد می کنند که در مرکز موسیقی قرار دارد. تمپو همچنین یکی از سازهای مهم در موسیقی قوم گناوا مراکش است که از آن برای همراهی با مراسم معنوی خود استفاده می کنند .

در سال های اخیر، تمپو در موسیقی غربی نیز محبوبیت پیدا کرده است. در موسیقی جاز توسط نوازندگانی مانند یوسف لطیف و آدام رودلف استفاده شده است و توسط هنرمندانی مانند Cheb i Sabbah و Transglobal Underground در موسیقی الکترونیک گنجانده شده است.

تمپو در زمینه های غیرموسیقی نیز استفاده شده است. به عنوان مثال، در برخی از کشورهای خاورمیانه از تمپو در رویدادهای ورزشی مانند مسابقات شتر و اسب دوانی برای نشان دادن شروع مسابقه استفاده می شود. همچنین در مراسم مذهبی مانند مراسم ذکر صوفیانه استفاده می شود، جایی که برای ایجاد حالت خلسه مانند در شرکت کنندگان نواخته می شود.

انواع تمپو یا داربوکا

به طور کلی، تمپو  یک ساز همه کاره و مهم است که نقش بسزایی در موسیقی و فرهنگ بسیاری از مناطق جهان داشته است. صدای منحصر به فرد و امکانات ریتمیک آن، آن را به یک ساز محبوب در میان نوازندگان و علاقه مندان تبدیل کرده است و اهمیت فرهنگی آن تا به امروز مورد تجلیل و قدردانی قرار دارد.

داربوکا یک ساز بسیار پرکاربرد است و در انواع ژانرهای موسیقی و نه فقط موسیقی خاورمیانه استفاده می شود. این موسیقی در ژانرهای موسیقی محبوب غربی مانند موسیقی جاز، راک و الکترونیک گنجانده شده است و حتی در تنظیمات ارکستر نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

یکی از دلایل تطبیق پذیری داربوکا، توانایی آن در تولید طیف وسیعی از تن ها و صداها است. طبل را می توان با نوک انگشتان، کف دست یا ترکیبی از هر دو نواخت و هر تکنیک نواختن صدای متفاوتی تولید می کند. گام درام را نیز می توان با سفت کردن یا شل کردن سر درام تنظیم کرد که امکان تغییر رنگ حتی بیشتر را فراهم می کند.

آشنایی با ساز داربوکا

یکی دیگر از جنبه های مهم نواختن داربوکا بداهه نوازی است. در بسیاری از سنت های موسیقی خاورمیانه ، بداهه نوازی بخشی ضروری از موسیقی است. یک نوازنده ماهر داربوکا می‌تواند ریتم‌ها و تغییرات را در پرواز بداهه دهد و به دیگر نوازندگان و حال و هوای لحظه‌ای پاسخ دهد. این امر مستلزم درک عمیق زبان موسیقی و تمایل به ریسک و آزمایش است.

بسیاری از نوازندگان علاوه بر نواختن داربوکا، طبل های خود را با طرح ها و نقش های پیچیده تزئین می کنند. این راهی برای شخصی سازی ساز و بیان خلاقیت است. حتی برخی از نوازندگان داربوکا، جنبه بصری درام را به اندازه صدایی که تولید می کند مهم می دانند.

یک نوازنده ماهر داربوکا می‌تواند سرعت ثابتی را در سرتاسر یک قطعه موسیقی حفظ کند، حتی با تغییر تمپو یا زمانی که سازهای دیگر وارد قطعه می‌شوند و از آن خارج می‌شوند. این امر مستلزم تمرین زیاد و درک عمیق ریتم ها و سنت های موسیقی خاورمیانه است.

شیوه نواختن تمپو

علاوه بر حفظ سرعت ثابت، یک نوازنده داربوکا باید بتواند ریتم های مختلفی را نیز اجرا کند. در موسیقی خاورمیانه از ریتم های مختلفی استفاده می شود و هر کدام حس و شخصیت منحصر به فرد خود را دارند. برخی از ریتم ها سریع و زنده هستند، در حالی که برخی دیگر کند و متفکرانه هستند. یک نوازنده ماهر داربوکا می‌تواند طیف وسیعی از ریتم‌ها را اجرا کند و به آرامی بین آنها جابه‌جا شود.

یکی از جنبه های مهم نواختن داربوکا مفهوم «مقام» است. مقام به سیستم حالت های ملودیک مورد استفاده در موسیقی خاورمیانه اطلاق می شود. هر مقامی قوانین و قراردادهای خاص خود را دارد و یک نوازنده ماهر دربوکا قادر خواهد بود به گونه ای بنوازد که مواد ملودیک قطعه را تکمیل و تقویت کند.

به طور کلی، نواختن داربوکا به مهارت و دانش زیادی نیاز دارد. یک نوازنده ماهر داربوکا باید بتواند تمپوی ثابتی داشته باشد، طیف وسیعی از ریتم ها را اجرا کند و ساختار ملودیک و هارمونیک موسیقی را درک کند. با این حال، با تمرین و فداکاری، داربوکا می‌تواند یک ساز مفید و رضایت‌بخش برای نواختن باشد.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته