کاتتر یا سوند ادراری: موارد استفاده، انواع و عوارض

مجموعه: آزمایش ها و تجهیزات پزشکی

سوند ادراری چیست

هر آنچه باید درباره انواع سوند بدانید  

سوند ادراری چیست؟

سوند ادراری لوله‌ای توخالی و نیمه انعطاف‌پذیر است که ادرار را از مثانه جمع‌آوری می‌کند و به یک کیسه تخلیه منتهی می‌شود. کاتترهای ادراری در اندازه ها و انواع مختلفی وجود دارند. در مواردی که نمی توانید مثانه خود را تخلیه کنید، ممکن است کاتتر ضروری باشد. اگر مثانه تخلیه نشود، ادرار می تواند تجمع یافته و منجر به فشار در کلیه ها شود. فشار می تواند منجر به نارسایی کلیه شود که می تواند خطرناک باشد و منجر به آسیب دائمی به کلیه ها شود. 

انواع سوند ادراری

انواع سوند ادراری 

انواع مختلفی از سوند ادراری وجود دارد که به روش های مختلفی وارد و استفاده می شوند.

• سوندهای متناوب ادرار

در بیشتر موارد، سوندهای متناوب ادرار توصیه می شود. این سوندها چندین بار در روز به مدت کافی برای تخلیه مثانه وارد می شوند و سپس خارج می شوند. باید به شما آموزش داده شود که چگونه سوند را خودتان وارد کنید. معمولاً از طریق مجرای ادرار (لوله ای که ادرار را از بدن شما خارج می کند) وارد مثانه می شود.

سوند استریل معمولاً از قبل روانکاری می شود تا خطر بروز هرگونه ناراحتی هنگام قرار دادن آن کاهش یابد. یک انتهای سوند یا با انتهای باز رها می شود تا اجازه تخلیه به داخل توالت را بدهد یا به کیسه ای برای جمع آوری ادرار متصل می شود. انتهای دیگر از طریق مجرای ادرار شما هدایت می شود تا زمانی که وارد مثانه شما شود و ادرار شروع به جاری شدن کند.

هنگامی که جریان ادرار متوقف می شود، می توان سوند را خارج کرد. هر بار یک سوند جدید استفاده می شود.

• سوندهای ادراری ساکن

یک سوند ادراری ساکن به همان روشی که سوند متناوب وارد می شود، قرار می گیرد، اما سوند در جای خود باقی می ماند. سوند توسط یک بالون پر از آب در مثانه نگه داشته می شود که از افتادن آن جلوگیری می کند. این نوع سوندها اغلب با نام سوند فولی شناخته می شوند. ادرار از طریق یک لوله متصل به یک کیسه جمع آوری تخلیه می شود، که می تواند به داخل پای شما بسته شود یا به پایه ای روی زمین متصل شود.

سوندهای ساکن گاهی اوقات با یک دریچه نصب می شوند. دریچه را می توان باز کرد تا ادرار را به داخل توالت تخلیه کند، و بسته شد تا مثانه از ادرار پر شود تا زمانی که تخلیه راحت شود. اکثر سوندهای ساکن حداقل هر 3 ماه یکبار باید تعویض شوند.

• سوندهای سوپراپوبیک

سوند سوپراپوبیک نوعی سوند است که در جای خود رها می شود. سوند به جای اینکه از طریق مجرای ادرار شما وارد شود، از طریق سوراخی در شکم (شکم) و سپس مستقیماً وارد مثانه می شود. این روش را می توان تحت بیهوشی عمومی ، بی حسی اپیدورال یا بی حسی موضعی انجام داد.

سوند سوپراپوبیک زمانی استفاده می شود که مجرای ادرار آسیب دیده یا مسدود شده باشد یا زمانی که فردی قادر به استفاده از سوند متناوب نباشد. سوند ممکن است در کنار بدن شما محکم شود و به یک کیسه جمع آوری که به پای شما بسته شده است وصل شود. روش دیگر، می‌توان دریچه‌ای را وصل کرد که باز می‌شود تا ادرار به داخل توالت تخلیه شود و بسته می‌شود تا مثانه از ادرار پر شود تا زمانی که تخلیه راحت شود.

این نوع سوند معمولاً هر 4 تا 12 هفته یکبار تعویض می شود. 

خصوصیات سوند ادراری  

ویژگی سوند ادراری 

کیسه ها معمولاً دارای ظرفیت 350 میلی لیتر، 500 میلی لیتر، 750 میلی لیتر یا 1 لیتر برای استفاده در روز هستند(بسته به سازنده). در شب یک کیسه 2 لیتری اضافی را می توان به راحتی در کیف روزانه قرار داد تا ظرفیت موجود را افزایش دهد. این کیسه های شب بزرگتر به این معنی است که شما مجبور نیستید در شب برای خالی کردن کیف از خواب بیدار شوید. آنها باید روی پایه کیسه تخلیه کاتتر حمایت شوند.

جای گذاری سوند ادراری

نحوه کار با سوند ادراری 

یک کاتتر ادرار را از مثانه به یک کیسه تخلیه که ممکن است در سطح ران یا ساق پا نگه داشته شود تخلیه می کند. کیسه تخلیه پا بسته به دستورالعمل سازنده هر 5 تا 7 روز یکبار نیاز به تعویض دارد. اگر از کیسه تخلیه پا استفاده می کنید، زمانی که نیم تا سه چهارم آن پر شد باید آن را خالی کنید. مراقب باشید که کاتتر را نکشید.

یک کاتتر مجرای ادراری ساکن از طریق مجرای ادرار (لوله ای که ادرار از آن عبور می کند) عبور می کند. این روش معمول تخلیه ادرار از مثانه زمانی است که تخلیه کوتاه مدت مورد نیاز است (معمولاً کمتر از 30 روز).

در برخی موارد که به کاتتریزاسیون طولانی مدت نیاز است (بیش از 30 روز)، روش ترجیحی برای تخلیه از طریق کاتتر سوپراپوبیک است. این روش شامل یک عمل کوچک برای تشکیل یک مسیر مصنوعی به طور مستقیم به مثانه است و کاتتر از طریق دیواره پایین شکم مستقیماً زیر ناف وارد می شود. هم مردان و هم زنان می توانند از این نوع کاتتر استفاده کنند.

مراحل تعویض سوند ادراری

این نوع کاتتر معمولاً زمانی تجویز می‌شود که راه مجرای ادراری قابل استفاده نباشد یا اگر فرد هنوز از نظر جنسی فعال باشد. همچنین خطر عوارض ناشی از عفونت‌های دستگاه ادراری مرتبط با کاتتر را که معمولاً با کاتترهای ساکن مجرای ادرار مرتبط است، کاهش می‌دهد.کاتتر سوپراپوبیک معمولاً در بیمارستان وارد می‌شود و ممکن است نیاز به یک شب بستری داشته باشد، با این حال، تغییرات معمول در کاتتر را می‌توان در خانه انجام داد. 

برخی از افراد ترجیح می دهند محل را با یک پانسمان خشک بپوشانند، اما این کار فقط برای چند هفته اولیه پس از قرار دادن یا در صورت وجود نشتی یا اگزودا ضروری است. این ناحیه باید با استحمام روزانه یا در حین دوش گرفتن، یا با تمیز کردن با آب و صابون و پس از آن به خوبی خشک شود، تمیز نگه داشته شود.

مراحل تعویض سوند ادراری

برای گذاشتن سوند، ناحیه تناسلی را کاملا تمیز و ضدعفونی شود. از لباس های زیر نخی و گشاد استفاده کنید. هرگز سعی نکنید کاتتر را خودتان بیرون بیاورید یا آن را دوباره داخل کنید. در ادامه مراحل تعویض کیسه سوند را قرار داده ایم.

1. دست های خود را با آب و صابون حداقل به مدت 15 ثانیه بشویید. پس از اتمام، با دستمال کاغذی تمیز خشک کنید. در صورت لزوم، ممکن است به جای آن از ضدعفونی کننده دست  استفاده شود. 

2. یک سرنگ نوک کاتتر جدید باز کنید. برای جلوگیری از عفونت، از سرنگ باز نشده و استریل نوک کاتتر استفاده کنید، مگر اینکه پزشک شما دستور دیگری بدهد. برای اطمینان از استریل ماندن سرنگ، اجازه ندهید نوک سرنگ به پوست شما یا هر جسم دیگری برخورد کند.

برای این کار باید از سرنگ 60 سی سی با نوک کاتتر استفاده کنید.  

سرنگ های نوک کاتتر را می توان از اکثر فروشگاه های لوازم پزشکی و داروخانه ها خریداری کرد. 

3. نوک سرنگ خود را در یک بطری محلول نرمال سالین قرار دهید. سپس، پیستون سرنگ را به عقب بکشید. به کشیدن پیستون ادامه دهید تا زمانی که سرنگ را با مقدار محلول نرمال سالین تجویز شده توسط پزشک پر کنید، معمولاً حدود 60 سی سی. 

اگر نمی توانید محلول نمکی بخرید، به جای آن از یک بطری آب باز نشده استفاده کنید. همچنین می توانید آب لوله کشی را بجوشانید و بعد از خنک شدن از آن استفاده کنید. 

از محلول های نمکی خانگی استفاده نکنید زیرا احتمال عفونت شما را افزایش می دهند.

هنگام دست زدن به بطری محلول نمک، فقط باید قسمت بیرونی ظرف را لمس کنید. انگشتان خود را داخل آن قرار ندهید.

4. سرنگ را از بطری محلول نمکی خارج کرده و به صورت عمودی نگه دارید. سپس با بند انگشت خود روی سرنگ ضربه بزنید تا حباب های هوا از بین برود. سرنگ را دوباره داخل بطری قرار دهید، سپس با احتیاط پیستون را فشار دهید تا هوای به دام افتاده خلاص شود.

5. برای اطمینان از استریل ماندن آن، سرپوش همراه با سرنگ را روی نوک کاتتر قرار دهید. اگر پوششی در آن قرار نداشت، سرنگ را دوباره در بسته بندی استریل خود قرار دهید. آن را برای استفاده بعدی کنار بگذارید.

6. برای ایمنی، حتی اگر قبلاً در حین تهیه سرنگ این کار را انجام داده اید، باید دوباره دستان خود را بشویید. دست های خود را با آب گرم و صابون بشویید. اگر دستکش لاتکس می پوشید، آن را با یک جفت تازه جایگزین کنید.

7. برای جذب مایع و ادرار اضافی، چندین حوله را در زیر محل اتصال کاتتر به لوله زهکشی قرار دهید. سپس یک تشتک را در زیر انتهای باز اتصال کاتتر قرار دهید. این حوضه ادرار و سایر مایعاتی را که از کاتتر خارج می‌شوند جمع‌آوری می‌کند.

8. محل اتصال بین کاتتر و لوله زهکشی را با یک پد الکلی تمیز کنید و قبل از ادامه، ناحیه را به مدت 15 تا 30 ثانیه تمیز کنید. اجازه دهید منطقه به خودی خود در هوا خشک شود. آن را با حوله خشک نکنید و سعی نکنید با دمیدن در ناحیه با نفس یا پنکه، روند خشک شدن را تسریع کنید.

9. به آرامی کاتتر را از لوله زهکشی بچرخانید تا دو قطعه جدا شوند. انتهای لوله زهکشی را روی یک حوله تمیز قرار دهید. کاتتر را روی حوضچه ای که به تازگی آماده کرده اید قرار دهید، اما اجازه ندهید انتهای باز کاتتر واقعاً حوضچه را لمس کند. 

10. یک سرنگ استریل و خالی را در انتهای باز کاتتر که روی حوضچه قرار دارد قرار دهید. به آرامی پیستون را به عقب بکشید تا ادرار اضافی را بررسی کنید. اگر ادرار را به داخل سرنگ می کشید، به کشیدن ادرار ادامه دهید تا ادرار موجود در داخل کاتتر خارج شود. قبل از ادامه، تا حد امکان ادرار را خارج کنید. در حین انجام این کار سعی کنید هر گونه رسوب یا لخته را خارج کنید.

11. از فردی که کاتتر استفاده می کند بخواهید در وضعیت عمودی بنشیند تا ادرار بیشتری خارج شود. ادرار را در توالت یا سایر ظروف تمیز و استریل دور بریزید.

12. سرنگ خالی را از کاتتر خارج کرده و دور بیندازید. سپس سرنگ پر از محلول نمکی را بگیرید و در صورت لزوم درپوش آن را بردارید. سرنگ پر از نمک را در دهانه کاتتر قرار دهید و سرنگ را بچرخانید تا اتصال امن شود. برای استریل نگه داشتن آن، به یاد داشته باشید که از لمس انتهای سرنگ خودداری کنید.

13. سالین را به داخل کاتتر فشار دهید. پیستون را به سمت پایین فشار دهید تا تمام محلول نمکی وارد کاتتر شود. اگر مقاومتی احساس کردید متوقف شوید. پس از اتمام، پیستون سرنگ را به عقب بکشید تا جایی که می توانید محلول نمکی را بردارید.

اگر با مقاومت مواجه شدید، متوقف شوید و با پزشک تماس بگیرید، زیرا ممکن است نیاز به تعویض کاتتر یا استفاده از روش دیگری برای آبیاری آن داشته باشد.

14. محل اتصال کاتتر و لوله زهکشی را با یک دستمال الکلی حدود 15 ثانیه بشویید. بگذارید خود به خود خشک شوند و سعی نکنید با خشک کردن آنها با حوله یا دمیدن با دهان یا پنکه به این روند سرعت دهید. قبل از تمیز کردن درپوش لوله زهکشی را حتما بردارید. 

15. برای برداشتن سرنگ، انتهای کاتتر را در حالی که سرنگ را از درپوش کاتتر باز می‌کنید فشار دهید. سپس لوله را دوباره داخل کاتتر قرار دهید. وقتی همه چیز امن است، سرنگ استفاده شده را دور بریزید.

16. برای ایمنی، دستان خود را به مدت 15 ثانیه با آب گرم و صابون بشویید، سپس با دستمال کاغذی خشک کنید. اگرچه این ممکن است زیاده روی به نظر برسد، اما از شما در برابر هرگونه باکتری کاتتر و ادرار محافظت می کند.

کاربرد سوند

کاربرد سوند ادراری 

دلایل خاصی که ممکن است از کاتتر ادراری استفاده شود عبارتند از:

• در صورت وجود انسداد در لوله ای که ادرار را از مثانه شما خارج می کند.

• اگر ضعف مثانه یا آسیب عصبی دارید که بر توانایی ادرار کردن شما تأثیر می گذارد.

• برای تخلیه مثانه در هنگام زایمان در صورت داشتن  بی حسی اپیدورال

• برای تخلیه مثانه قبل، حین یا بعد از برخی از انواع جراحی

• برای رساندن دارو به طور مستقیم به مثانه، مانند حین شیمی درمانی سرطان مثانه

• به عنوان آخرین راه حل برای درمان بی اختیاری ادرار زمانی که انواع دیگر درمان ناموفق بوده است.

بسته به نوع کاتتر شما و دلیل استفاده از آن، ممکن است کاتتر پس از چند دقیقه، چند ساعت یا چند روز برداشته شود یا ممکن است برای طولانی مدت مورد نیاز باشد.

دیگر نکات درباره سوند ادراری 

• کاتترها همچنین گاهی اوقات می توانند منجر به مشکلات دیگری مانند اسپاسم مثانه (شبیه به گرفتگی معده)، نشت، انسداد و آسیب به مجرای ادرار شوند.

• سوندهای قابل استفاده مجدد در دسترس هستند. برای کاتترهای قابل استفاده مجدد، حتماً هم کاتتر و هم ناحیه ای را که وارد بدن می شود با آب و صابون تمیز کنید تا خطر عفونت ادراری کاهش یابد. کاتترهای یک بار مصرف در بسته بندی استریل عرضه می شوند، بنابراین فقط بدن شما نیاز به تمیز کردن قبل از قرار دادن کاتتر دارد.

• کیسه زهکشی که برای جمع آوری ادرار استفاده می شود را حداقل هر 8 ساعت و هر زمان که کیسه پر شد خالی کنید. برای تمیز کردن کیسه زهکشی از یک بطری پلاستیکی حاوی مخلوط سرکه و آب یا سفید کننده و آب استفاده کنید. 

• داشتن سوند ادراری نباید شما را از انجام بیشتر فعالیت های معمول خود باز دارد. 

سوند ادراری چیست

سوالات رایج در رابطه با سوند ادراری 

• آیا می توان با کاتتر به توالت رفت؟

یک کاتتر ساکن می‌تواند به داخل کیسه‌ای که به پای شما متصل است، که دارای یک شیر آب در پایین است، تخلیه شود، یا می‌توان آن‌ها را مستقیماً با استفاده از دریچه به داخل توالت تخلیه کرد.

• چگونه با کاتتر می خوابید؟

در شب، باید یک کیسه بزرگتر وصل کنید. کیسه شب شما باید یا به کیف پای شما وصل شود یا به دریچه کاتتر. باید آن را روی پایه ای در کنار تخت، نزدیک زمین قرار دهید تا در هنگام خواب ادرار جمع آوری شود . کیسه های شب یکبار مصرف معمولاً برای کاهش خطر عفونت استفاده می شود. 

گردآوری:بخش سلامت بیتوته