قرارداد کار چیست و چگونه می توان آن را تنظیم کرد؟

مجموعه: اطلاعات مشاغل

قرارداد کار کتبی و شفاهی

با انواع قرارداد کار آشنا شوید 

قرارداد کار چیست؟

در اصل قرارداد کار یک نوع قرارداد حقوقی و قانونی است که بر اساس قانون کار به این شکل تعریف شده است: یک قرارداد شفاهی یا کتبی است که به موجب آن کارگر در ازای دریافت حق السعی کاری را برای کارفرما با مدت زمان معین یا به شکل دائم انجام می دهد. 

قرارداد کار توسط کارگر و کارفرمای وی تایید و امضا می شود و این بدان معناست که طرفین مفاد موجود داخل قرارداد را پذیرفته اند. از آنجایی که قرارداد از قبل توسط کارفرما تنظیم می شود لازم است کارگر به خوبی مفاد داخل آن را قبل از به امضا رساندن بخواند و در صورتی که ابهام یا سوالی در رابطه با مفاد قرارداد دارد حتما مطرح کند. 

قرارداد کاری ممکن است شفاهی باشد اما در حال حاضر اکثر کارفرمایان برای جلوگیری از مشکلات بعدی قرارداد  را به شکل کتبی منعقد می کنند. قراردادی که بین ظرفین بسته می شود وجه قانونی دارد و در صورتی که بعدها مشکل حقوقی بین کارگر با کارفرمایش ایجاد شود می تواند مدرک خوبی برای اثبات و استناد باشد. 

قرارداد کار یک سند قانونی است

مفاد موجود در قرارداد کار

ممکن است مفاد موجود در قراردادهای کاری متفاوت باشد. در برخی قراردادها مفاد بیشتری ذکر شده و برخی دیگر مفاد، خلاصه تر بیان شده اند. اگر بخواهیم یک قرارداد کامل داشته باشیم که جای هیچ ابهام یا دردسری را برای کارفرما نداشته باشد لازم است در آن به موارد زیر پرداخته شود. 

• نام و نام خانوادگی کامل کارگر

• ذکر دقیق رقم حقوق ماهیانه یا ساعتی کارگر

• ذکر نوع قرارداد کاری اعم از موقت، ساعتی و ...

• ذکر رقم مزایای کارگر به شکل واضح و مشخص 

• بیان کردن قوانین مربوط به محیط کار و سمت کارگر

• بیان محل دقیق کار و در صورت وجود محل کار دوم 

• بیان دقیق ساعات موظفی کارگر و زمان های مربوط به استراحت 

• ذکر مشخص مدت زمان کار 

• ذکر قوانین مرتبط با تعطیلات و نحوه محاسبه حقوق در زمان تعطیلات

• ذکر قوانین مرتبط با مرخصی و میزان مرخصی مجاز ماهیانه و نحوه محاسبه حقوق در دوران مرخصی قانونی و استعلاجی 

• بیان اطلاعات مرتبط با تمدید یا فسخ قرارداد 

• بیان قوانین کلی مربوط به محیط کار 

• اطلاعات مرتبط با نحوه پوشش در محیط کار

• ذکر دقیق تاریخ شروع و پایان کار کارگر

تفاوت قرارداد کار در بخش دولتی و خصوصی

کسانی که در بخش دولتی کشور استخدام می شوند از نظر حقوق و مزایا در وضعیت با ثبات تر و بهتری نسبت به کارمندان بخش خصوصی قرار دارند. در بخش دولتی سه نوع قرارداد وجود دارد: بخش استخدام رسمی که کارمندان رسمی در ارگان های دولتی جزو این دسته هستند و به طور دائم در بخش مربوطه فعالیت می کنند.

بخش پیمانی یا نیمه رسمی و بخش خدماتی که به افرادی که در بخش های خدماتی در حیطه مشاغل دولتی فعالیت می کنند کارمندان بخش خدماتی دولتی گفته می شود. 

کارمندان بخش خصوصی نیز کسانی هستند که در شرکت ها و سازمان ها یا هر بخشی که خارج از حیطه فعالیت دولت است مشغول به کار هستند و معمولا قراردادهای آن ها مدت دار است و به لحاظ حقوق و مزایا از بخش دولتی دریافتی کمتری دارند. عدم ثبات و امنیت شغلی در بخش خصوصی یکی دیگر از مشکلات کار در بخش خصوصی است. 

قرارداد کار در هنگام استخدام واجب است

انواع قراردادهای کاری زمان دار

قراردادهای مدت دار معمولا به چند دسته تقسیم می شوند و حقوق و مزایای کارگران نیز بر مبنای نوع قرارداد آن ها تعریف می شود. گاهی ممکن است تمام نیروهای یک سازمان یک نوع قرار داد کاری داشته باشند مثلا همه بلند مدت یا همه موقت باشند. اما در بیشتر سازمان های خصوصی کارمندان بر مبنای سوابق کاری، سمت و مواردی از این دست به کارمندان دائم، موقت، ساعتی، پروژه ای و ... تقسیم می شوند. در ادامه این قراردادهای کاری زمان دار را بیان کرده ایم.

قرارداد دائم

قرارداد دائم یا در بیان بهتر غیر موقت قراردادی است که هیچ تاریخی برای پایان کار در آن ذکر نشده است. بدین ترتیب اگر کارفرمایی قصد دارد به شکل موقت با کارمندان خود کار کند یا مطمئن نباشد که پس از دوره ای باز هم به کارگر نیاز دارد یا خیر حتما باید مدت زمان قرار داد را ذکر کند. اگر کارفرما داخل قرارداد زمان پایان تعیین نکند کارگر دائم تلقی شده و کارفرما نمی تواند او را تعدیل کند. 

در بعضی مشاغل که نیاز دائمی به کارگر احساس می شود کارفرما قرارداد دائم می بندد تا بتواند از نیروی کار خود همیشه استفاده کند و کارگر نتواند به هر بهانه ای پس از پایان قرارداد کار خود را ترک کند. البته بنا به شرایطی امکان فسخ قراردادهای دائم هم وجود دارد. به جز فوت یا بازنشستگی کارگر ممکن است رعایت نکردن اصول مهم کاری یا بیماری لا علاج و ... هم بتواند منجر به فسخ قرارداد شود. 

قرارداد کار لازم الاجراست

قرارداد موقت

همان گونه که مشخص است این قرار دادها موقتی و زمان دار هستند. در این نوع قرارداد کارفرما مدت زمان اتمام همکاری را ذکر می کند مثلا سه ماهه یا شش ماهه یا حتی چند ساله. با این حال اغلب این قراردادها قابل تمدید است و اگر کار موقتی نباشد پس از اتمام زمان قرارداد مجددا یک قرارداد جدید نوشته شده و طرفین آن را تایید و امضا می کنند. 

نکته مهم در قراردادهای موقت آن است که پس از اتمام زمان کارگر باید کار خود را ترک کند یا قراردادش را تمدید کند؛ بنابراین اگر کارفرما قرارداد را تمدید نکند و کارگر همچنان به کار ادامه دهد کار او خلاف قوانین کاری است و کارفرما می تواند نسبت به او شکایت کند و حتی ممکن است حقوق و مزایای او پرداخت نشود. 

تفاوت قرارداد پاره وقت و تمام وقت

کارمند تمام وقت به کارمندانی گفته می شود که به میزان ساعات تعیین شده بر اساس قانون کار سرکار خود حضور داشته باشند. این کارمندان تمام وقت هستند و نباید حقوق آن ها کمتر از میزان تعیین شده در قانون کار باشد.

اگر کارمندی تمام وقت حقوق و بیمه کامل دریافت نکند حتی اگر در قرارداد کاری وی میزان حقوق وی کمتر از حد مجاز ذکر شده باشد می تواند از کارفرما شکایت کرده و نسبت به دریافت حقوق و بیمه معوق خود اقدام کند. 

کارمند پاره وقت کسی است که ساعت کاری او کمتر از میزان تعیین شده در قانون کار باشد یعنی کمتر از 44 ساعت در هر هفته کاری. این افراد مشمول قانون کار و حق پرداخت بیمه و حقوق به میزان زمان های کار خود هستند. این کارمندان بر مبنای ساعات کاری خود حقوق و بیمه دریافت می کنند. به این کارمندان گاهی کارمند ساعتی هم گفته می شود. 

ویژگی های حقوق قرارداد کار

ویژگی های حقوقی مرتبط با قرارداد کار

بر مبنای قوانین حقوقی سه ویژگی مهم در رابطه با قرارداد کار وجود دارد از جمله اینکه:

1. قرار دادکار یک قرارداد معوض است به این معنا که کارگر در عوض کاری که انجام می دهد یک حقوق یا حق الزحمه دریافت می کند و کارفرما در عوض کاری که کارگر برایش انجام می دهد به وی حقوق می دهد. کارگر و کارفرما را عوضین این قرارداد می نامند. 

2. قراردادکار یک قرارداد رضایی و در عین حال غیر تشریفاتی است به این معنا که برای انعقاد این قرارداد نیازی به انجام تشریفات خاص مثلا وجود شاهد، خواندن به لفظ و زبان عربی مانند عقد نکاح و ... نیست. همچنین به موجب قانون کار امکان انعقاد آن هم به شکل کتبی و هم به شکل شفاهی وجود دارد.

3. سومین ویژگی حقوقی قرارداد کار معین بودن آن است. بدین معنا که یک قرارداد معین با مفاد و شرایط معین است که در قانون کاملا تعریف و تعیین شده است. 

قرارداد کار یک سند معین است

علت اهمیت داشتن قراردادکار

امروزه کمتر کارفرمایی وجود دارد که هنگام استخدام کارمندان خود با آن ها قرارداد نبندد. انعقاد قرارداد به نوعی هم به نفع کارگر است و هم به نفع کارفرما. از آنجایی که قرارداد جنبه حقوقی و قانونی دارد پس هر مفادی که داخل آن درج شده و به امضا رسیده باشد لازم الاجراست. اگر کارفرما به مفاد موجود در قرارداد عمل نکند کارگر اجازه دارد برای احقاق حق خود شکایت کند. 

در سوی دیگر نیز اگر کارگر نیز از وظایف خود کوتاهی کند و به مفاد مربوط به وظایف خود عمل نکند کارفرما اجازه دارد از وی شکایت کند. همچنین داشتن قرارداد به خوبی حقوق و وظایف را مشخص می کند و کارگر می داند که چه کاری باید انجام دهد و کارفرما نیز از حقوق و وظایف خود کاملا آگاه است. 

انعقاد قرارداد کار در تمام مشاغل واجب است

کلام پایانی

قرارداد کار یک سند کتبی یا یک قرارداد شفاهی است که هنگام استخدام کارگر و کارمند بین طرفین یعنی کارگر و کارفرما بسته می شود. به موجب این قرارداد تمامی حقوق، مزایا و وظایف کارگر معین می شود. همچنین حقوق و وظایف کارفرما نیز داخل قرارداد ذکر می شود. قرارداد کار یک سند قانونی است و هیچ یک از طرفین حق ندارند خارج از مفاد قرارداد عمل کنند. 

گردآوری: بخش دانش کسب و کار بیتوته