بالاست الکترونیکی: انواع، کاربرد و نحوه عملکرد

مجموعه: تجهیزات ایمنی و بهداشتی

بالاست الکترونیکی نام دیگر ترانس است

بالاست الکترونیکی در کدام لوازم برقی کاربرد دارد؟

بالاست الکترونیکی یا ترانس چیست؟

اغلب برق کاران بالاست را با نام ترانس می شناسند. اگر لامپ های مهتابی را نگاهی بیاندازید در حاشیه های آن یک قطعه فلزی که دور بدنه را احاطه کرده می بینید. بالاست دقیقا در قسمت داخلی در این بخش مهتابی قرار گرفته است و در لامپ های دیگر نیز در بخش های مختلفی نصب می شود. 

بالاست یک قطعه الکترونیکی کوچک اما مهم است که اگر داخل لامپ های روشنایی نصب نشود جریان برق ورودی به لامپ به درستی تنظیم نمی شود و امکان سوختن لامپ و یا کاهش طول عمر آن وجود دارد.

بهتر است این را بدانیم که لامپ ها برای روشن شدن نیاز به جریان بالایی دارند و بالاست این جریان را تنظیم می کند، اما پس از روشن شدن این جریان باید کم شود و باز هم بالاست است که آن را کاهش می دهد. پس همان طور که دیدیم بالاست هم نقش مهم در بهتر روشن شدن چراغ روشنایی دارد و هم در کنترل جریان و جلوگیری از آسیب دیدن لامپ. 

لامپ ها و مهتابی های فلورسنتی، گازی و ال ای دی همگی دارای قطعه بالاست هستند. این قطعه که داخل آن ها نصب می شود از همان بخش ورودی ولتاژ به کنترل میزان ولتاژ هم می پردازد یعنی علاوه بر کنترل جریان، ولتاژ ورودی را هم تنظیم می کند.

معمولا بالاست داخل لامپ ها یک صدای خیلی ضعیف و وزوز مانند دارد که در صورتی که گوش خود را کاملا کنار مهتابی بگیرید آن صدا را خواهید شنید. گاهی نوسانات بالای برق یا بی کیفیت بودن قطعه بالاست باعث می شود قطعه خیلی زودتر از موعد بسوزد. در چنین شرایطی لازم است بالاست را تعویض کنید. 

بالاست الکترونیکی در لامپ های ال ای دی، فلورسنتی، گازی و مهتابی وجود دارد

انواع بالاست الکترونیکی

بالاست یا ترانس بر مبنای عملکرد انواع مختلفی دارد. البته ناگفته نماند که بالاست ها در حالت کلی دو نوع هستند بالاست الکترونیکی و بالاست مغناطیسی. به جهت مزایایی که نوع الکترونیکی دارد امروزه بیشتر از بالاست الکترونیکی استفاده می کنند.

بالاست، استارت (قابل برنامه ریزی)

این محصول نسبت به دیگر محصولات پیشرفته تر است. در واقع به علت اینکه قابلیت برنامه ریزی کردن را دارد می تواند در بسیاری مکان ها مورد استفاده قرار بگیرد. از آنجایی که بالاست قابلیت برنامه ریزی را  دارد برای لامپ هایی که بیشتر استارت خورده و به عبارتی بیشتر روشن و خاموش می شوند مناسب تر و مقاوم تر است. 

مثلا هنگامی که می خواهید لامپ های روشنایی را برای یک جشن آماده کنید بهتر است بالاست آن ها به این گونه باشد چون احتمالا این لامپ ها و مهتابی ها بیشتر خاموش و روشن می شوند. این نوع بالاست همچنین برای لامپ هایی با سنسورهای حرکتی هم مناسب تر از سایر ترانس ها است.

مدت زمان روشن شدن لامپ با این بالاست بین 1.5 تا 2 ثانیه است. اگر می خواهید این نوع لامپ ها را برای مکان هایی که لامپ خیلی کم خاموش روشن می شود استفاده کنید بهتر است از این کار اجتناب کنید زیرا هیچ سودی ندارد و طول عمر فسفر این مدل لامپ ها زودتر از کلید زنی لامپ تمام می شود. 

بالاست، استارت (ترکیبی)

استارت این نوع بالاست ترکیبی است. این محصول اجزای مختلفی دارد از جمله: مدار گرم کن، سوئیچ الکترونیکی، سیم پیچ های مغناطیسی و یک ترانس همراه با هسته. قطعه ای به نام مدار جدا کننده نیز داخل این نوع بالاست قرار گرفته که مدار گرم کننده را هنگامی که لامپ برای روشن شدن استارت می خورد جدا می کند. 

بالاست الکترونیکی نوعی محافظ لامپ است

بالاست آنی یا خیلی سریع

این بالاست خیلی سریع لامپ را روشن می کند. اگر بلافاصله پس از زدن کلید لامپ روشن شود یعنی ترانس آن آنی است. مدت زمان روشن شدن لامپ با این ترانس از 0.1 ثانیه کمتر است. این محصول یکی از انواع ترانس است که در مصرف برق خیلی صرفه جویی می کند.

به جهت اینکه مانند انواع قبلی برای روشن شدن هیچ برنامه ریزی را ندارد و سریع شروع به روشن سازی لامپ می کند طول عمر مفید آن کمتر از انواع دیگر بالاست ها است. 

اگر شما خیلی لامپ های خود را روشن و خاموش می کنید بهتر است از مهتابی هایی که این بالاست را دارند استفاده نکنید چون عمر مفید آن کاهش می یابد. همان طور که گفتیم برای لامپ هایی که زیاد استارت می خورد بهتر است بالاست قابل برنامه ریزی استفاده کنید. 

بالاست سریع

سرعت استارت یا روشن شدن لامپ در این مدل بالاست کمی پایینتر از مدل خیلی سریع است. مدت زمانی که طول می کشد تا لامپ ها با این نوع بالاست روشن شوند بین 0.5 تا 1 ثانیه است. نحوه روشن شدن لامپ با این بالاست به این شکل است که در ابتدا مقدار کمی ولتاژ به دو سر لامپ یا مهتابی که بالاست نصب شده وارد می شود و پس از ان افزایش می یابد. 

با توجه به اینکه مدت زمان مصرفی برای استارت لامپ کمی بیشتر از مدل آنی است صرفه جویی در مصرف برق در این مدل کمتر است، با این حال طول عمر مفید این لامپ ها بیشتر از مدل آنی است. اگر می خواهید از بالاست برنامه ریزی استفاده نکنید می توانید از این مدل هم برای مکان هایی که لامپ ها نسبتا بیشتر خاموش و روشن می شوند استفاده کنید. 

انواع بالاست الکترونیکی با سرعت های مختلفی عمل می کنند

نحوه عملکرد بالاست الکترونیکی

بالاست برای کنترل جریان و تنظیم ولتاژ دو سر لامپ های مهتابی، فلورسنت، گازی و ... نصب می شود. هنگامی که کلید زده می شود ولتاژ دو سر لامپ توسط بالاست کاهش داده می شود.

وقتی لامپ هنوز روشن نشده جریان برق زیادی به آن وارد می شود تا لامپ را روشن کند. میزان جریان برقی که یک لامپ برای روشن سازی نیاز دارد به آن حد زیاد نیست و اگر این حد جریان وارد لامپ شود قطعا به آن آسیب زده و آن را می سوزاند. 

بالاست دو وظیفه کلی را بر عهده دارد. اول از همه باید ولتاژ بالا را برای روشن کردن بعضی لامپ ها فراهم کند. همچنین کاهش دادن ولتاژ پس از رسیدن به حد مطلوب و نرمال برای روشن ماندن لامپ هم وظیفه بالاست است.

دیگر وظیفه بالاست کنترل جریان است. وقتی چراغ روشنایی روشن می شود بالاست باید جریان لازم و استاندارد را برای آن تامین کند. از آنجایی که پس از روش شدن لامپ مقاومت اهمی لامپ هم کاهش می یابد، بالاست باید باز هم به کنترل جریان بپردازد. 

برای درک کاملتر از موارد توضیح داده شده در بالا خوب است به طور کلی عملکرد و وظیفه این قطعه الکترونیکی را بدانید. در ابتدا بالاست باعث می شود که جریان بالا برای روشن شدن لامپ به آن وارد شود و پس از اینکه روشنایی لامپ استارت خورد آهسته آن را کاهش می دهد تا به حد استاندارد و مورد نیاز لامپ مربوطه برسد. در واقع عملکردی شبیه به موتور ماشین دارد.

بالاست الکترونیکی بهتر است یا مغناطیسی

بدون شک بالاست الکترونیکی نسبت به نوع مغناطیسی عملکرد بهتری دارد. امروزه از این بالاست در لامپ های روشنایی استفاده بیشتری می شود. در ادامه بعضی از مزایای این نوع ترانس را نسبت به نوع مغناظیسی برشمرده ایم:

1. اگر  شار نوری در این دو نوع بالاست برابر باشد توان مصرفی در بالاست الکترونیکی کمتر از نوع مغناظیسی خواهد بود.

2. راندمان کاری این ترانس ها بسیار بالاتر است و طول عمر بالاتری هم نسبت به بالاست مغناطیسی دارند.

3. با توجه به اینکه این محصول حرارت بالا تولید می کند مانع از هدر رفت انرژی می شود و ضمنا صرفه جویی در مصرف انرژی در این بالاست ها بیشتر است.

4. می توان ضریب توان این مدل را تا عدد 0.98 ارتقا داد.

5. در بالاست الکترونیکی کیفیت شار نوری بسیار بیشتر و بهتر است.

6. احتمالا اگر ما صدای نویزهایی وزوز مانند از قسمت بالاست یا همان ترانس چراغ روشنایی شنیده باشیم. این نویزها در مدل مغناطیسی بیشتر از مدل الکترونیکی است. در واقع مدل الکترونیکی تمایل به حذف این نویزهای صوتی دارد. 

7. این محصول نسبت به نوع مغناظیسی سبک تر است و به همین جهت در وزن نهایی لامپ یا مهتابی ما هم تاثیر دارد و وزن آن را کاهش می هد. 

به جز مزیت هایی که بالاست الکترونیکی نسبت به بالاست مغناطیسی دارد؛ در مجموع وجود بالاست یا ترانس داخل لامپ ها بسیار مفید و سودمند است. اول از همه به این جهت که طول عمر لامپ شما را افزایش می دهد و دوم هم به جهت اینکه در مصرف انرژی شما صرفه جویی می کند. 

بالاست الکترونیکی نسبت به نوع مغناطیسی عملکرد بهتری دارد

کلام پایانی

بالاست الکترونیکی یک قطعه الکتریکی کوچک است که در لامپ های روشنایی مختلف از جمله گازی، مهتابی و ال ای دی به کار می رود. این قطعه موظف است که میزان جریان برق لازم برای لامپ مورد نظر را تنظیم کند و مانع از ورود جریان های اضافی داخل چراغ شود. در درجه دوم هم باید میزان ولتاژ ورودی را چه در ابتدا و چه پس از روشن شدن جرقه لامپ تنظیم کند.

گردآوری: بخش دانش کسب و کار بیتوته