رسانه اسپانیایی: آب ایران رو به اتمام است | آبفا: برای حفظ شرایط موجود تا آبان یعنی فصل بارش باران صرفه جویی کنید
- مجموعه: اخبار اقتصادی و بازرگانی
- تاریخ انتشار : پنجشنبه, ۲۳ مرداد ۱۴۰۴ ۱۱:۵۷
به گزارش ایرنا، اخیرا آماری در رسانه‌ها منتشر شده که می‌گوید حدود ۲۲ درصد آب شهری تهران از مجموع سالانه بیش از ۱.۲ میلیارد مترمکعب آب مصرفی این شهر به دلایلی چون نشت از شبکه، انشعاب‌های غیرمجاز و خطاهای اندازه‌گیری، بدون مصرف واقعی هدر می‌رود. همزمان، شرکت آبفا اعلام کرده کاهش داوطلبانه ۲۰ درصد از مصرف شهروندان یعنی به همان اندازه هدررفت آب در شبکه، می‌تواند به حفظ وضع موجود تا شروع بارش ها منجر شود.
بر اساس گزارش شرکت آب و فاضلاب، در میان انواع هدررفت آب، سهم نشت ناشی از فرسودگی شبکه نسبتاً پایین گزارش شده و با حدود ۱۱ درصد، در مقایسه با متوسط جهانی حدود ۸ درصد، رقم قابل قبولی است. با این حال و بنابر این گزارش، ۱۱ درصد دیگر از هدررفت شبکه آب تهران ناشی از برداشت‌های غیرمجاز، معیوب بودن شمارشگرها و حوادث است.
بررسی این داده‌ها و تایید صحت آنها نیازمند داشتن اطلاعات آماری دقیق از نحوه مصرف آب در تهران، وضعیت شبکه آب شهری، میزان فرسودگی آن و هزینه - فایده تعمیر و بازسازی این شبکه است؛ بنابراین برای بررسی بیشتر این داده‌ها و دریافت اطلاعات دقیق‌تر، پژوهشگر ایرنا به سراغ «مهدی فلاح» مسئول رسانه‌ای شرکت آب و فاضلاب تهران رفته تا این داده‌ها را بیشتر بررسی کند.
تایید هدررفت ۲۲ درصدی آب شرب تهران
فلاح به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: داده‌هایی که در گزارش یادشده منتشر شده مورد تایید شرکت آب و فاضلاب است و از سوی آبفای تهران در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است. انتظار ما این است که با اطلاع‌رسانی از وضع موجود، مردم را ترغیب کنیم تا مصرف آب شرب خود را حدود ۲۰ درصد کاهش دهند زیرا فقط با کاهش حدود ۲۰ درصدی مصرف آب شرب مردم می‌توانیم به شروع سال آبی جدید یعنی اوایل آبان برسیم و اگر این کاهش مصرف صورت نگیرد یا بارندگی‌ها بر خلاف پیش بینی‌های سازمان هواشناسی دیرتر شروع شود، مساله پیچیده می‌شود.
به گفته مسئول رسانه‌ای آبفای تهران، بر اساس اطلاعات این سازمان، حدود ۲۲ درصد آب شربی که در تهران مصرف می‌شود هدر می‌رود. این میزان از میانگین ۳۱ درصدی هدررفت آب در کشور کمتر است و تهران از نظر میزان هدررفت آب بعد از اصفهان کمترین میزان هدررفت را دارد. حدود ۱۱ درصد هدررفت آب شرب در تهران واقعی و ناشی از فرسودگی شبکه است و حدود ۱۱ درصد دیگر آن ناشی از مشکلاتی مانند خرابی دستگاه کنتور، انشعاب‌های غیرمجاز، شکستگی مقطعی لوله‌ها و حوادث است که ماموران شرکت آبفا در صورت گزارش به سرعت برای رفع آنها اقدام می‌کنند.
وی می‌افزاید: در هر صورت هدررفت ۲۲ درصدی آب شرب در تهران یک واقعیت است که به صورت پنهان و آشکار روزانه رخ می‌دهد. تهرانی‌ها روزانه بین ۳ تا ۴ میلیون مترمکعب آب مصرف می‌کنند و میزان مصرف آب شرب تهران حدود ۱.۲ میلیارد متر مکعب در سال است. برآورد ما این است که می‌توانیم در صورت صرفه جویی ۲۰درصدی آب شرب در تهران، وضع موجود را تا آبان ماه یعنی شروع فصل بارش نگه داریم اما آمارها نشان می‌دهد میزان صرفه جویی مردم از ۷ تا ۸ درصد فراتر نرفته و به همین علت هنوز نتوانسته‌ایم به میزان مطلوب صرفه جویی آب در تهران برسیم. انشعاب‌های غیر مجاز آب هم یک امر پنهان است و معمولا برخی از آنها به صورت اتفاقی از طریق فعالیت گروه‌های گشت یا گزارش‌های مردمی کشف می‌شود، بخشی از هدررفت آب تهران ممکن است به علت فعالیت پیمانکاران شهرداری باشد زیرا در مواردی پیمانکاران از آب شرب برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌کنند. خرابی کنتور هم زمانی در آمار هدررفت آب، اهمیت دارد که رقم کمتری را نسبت به میزان مصرف نشان می‌دهد و در این میان، بخشی از آب مصرف مشترک در میزان فروش آب شرب آبفا نیست و در واقع نوعی پرت آب و هدررفت آب صورت گرفته است.
فلاح تصریح می‌کند: میزان کل هدررفت آب در تهران حدود ۲۲ درصد است، در حالی که میانگین هدررفت آب شهری در دنیا حدود ۸ درصد است. اگر هدررفت پنهان را در نظر نگیریم یعنی موارد تخلف شامل انشعاب‌های غیرمجاز و خرابی‌های کنتور آب را جدا کنیم سهم فرسودگی شبکه در این هدررفت حدود ۱۱ درصد است یعنی حدود سه درصد با میانگین جهانی فاصله داریم.
چالش‌های نوسازی شبکه آب
فلاح به این پرسش که چرا با تخلفات برخورد نمی‌شود و خرابی‌های شبکه آب اصلاح نمی‌گردد، چنین پاسخ می‌دهد: در مورد تخلفات انشعاب‌های غیرمجاز و خرابی کنتورها، چون این موارد معمولا مخفی و پنهان است، از همه موارد آن مطلع نمی‌شویم اما هر موردی که کشف یا گزارش شود به سرعت رسیدگی می‌شود. در مورد بازسازی و اصلاح فرسودگی نیز با دو مشکل مواجه هستیم؛ اول اینکه برای بازسازی شبکه نیازمند هماهنگی با دستگاه‌های مختلفی مانند اداره برق، شهرداری یا اداره گاز هستیم. مساله ترافیک و بسته شدن راه‌ها نیز مانع دیگری برای بازسازی شبکه آبرسانی است اما مساله اصلی بودجه کلانی است که برای بازسازی شبکه فرسوده آب تهران نیاز داریم.
«بازسازی شبکه فرسوده آبرسانی بودجه کلانی می‌خواهد و به بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان برای نوسازی حدود ۲۰۰ کیلومتر شبکه فرسوده نیاز داریم. ضمن اینکه نباید انتظار داشته باشیم میزان هدررفت آب در شبکه از حدود ۸ درصد که میانگین جهانی است کمتر شود.»
وی ادامه می‌دهد: در شرایطی که با فرسودگی شبکه آب مواجه هستیم، قطعی آب نداریم. آنچه برای مدیریت کمبود آب اعمال می‌شود، مدیریت فشار آب است به طوری که فشار آب به علت محدودیت منابع کم می‌شود به شکلی که این منابع محدود به طور عادلانه بین همه شهروندان توزیع شود. البته به علت اختلاف ارتفاع ممکن است بعد از افت فشار به برخی ساختمان‌ها که در طبقات بالاتر هستند، آب نرسد.
آمارهای مصرف چه می‌گوید؟
فلاح در پاسخ به این پرسش که چرا برخی ساختمان‌ها با وجود استفاده از پمپ آب، همچنان با مشکل مواجهند، می‌گوید: استفاده مستقیم از پمپ برای مکش آب ممنوع و غیرقانونی است و هر جا گزارشی در این مورد داشته باشیم، حتما با متخلفان برخورد می‌کنیم. آنچه توصیه شده این است که مشترکان باید پمپ و منبع داشته باشند تا در ساعاتی که دچار افت فشار می‌شوند، پمپ از منبع ساختمان آب را برای واحدهای آن ساختمان تامین کند، در صورتی که گزارش مردمی به شماره ۱۲۲ داشته باشیم که مشترکانی به طور مستقیم پمپ را به ورودی آب وصل کرده باشند یا بررسی‌ها نشان دهد که تا یک ساختمان در یک کوچه آب وجود دارد و ساختمان‌های بعدی آب ندارند، متوجه این تخلف می‌شویم و با متخلفان برخورد می‌شود. برخورد قانونی هم به این شکل است که اول پمپ جمع می‌شود و بعد طبق قانون با متخلف برخورد می‌شود. البته آماری از این نوع تخلفات نداریم.
وی درباره میزان منابع آبی تهران و حجم آب در دسترس تا شروع بارندگی‌ها توضیح می‌دهد: در تهران چهار سد ماملو، امیرکبیر، لار و طالقان را داریم که آب تهران و البرز را تامین می‌کنند. آمارهای موجود نشان می‌دهد که این سدها به جز سد طالقان حدود ۱۲ درصد موجودی آب دارند. معنی آن این است که اگر بتوانیم سهم آب سد طالقان را برای تهران بیشتر کنیم و مردم ۲۰ درصد صرفه‌جویی کنند می‌توانیم با مدیریت فشار آب، آب شرب مردم تهران را تا شروع بارندگی‌ها که امیدواریم در آبان ماه باشد تامین کنیم.
در تهران سالانه ۱.۲ میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌شود. بر این اساس، ساکنان تهران روزانه بین یک تا سه میلیون لیتر آب مصرف می‌کنند که در روزهای پرمصرف تابستان به ۴ میلیون لیتر می‌رسد. از نظر سهم میزان آب مصرف شهری در مقابل مصرف آب صنعتی و کشاورزی هم بین استان‌ها تفاوت وجود دارد. در استان تهران عمده مصرف در بخش مصرف شهری و آب شرب است اما در خیلی از استان‌ها سهم آب کشاورزی بیشتر است.
مسئول رسانه‌ای آبفا ادامه می‌دهد: ما در شرکت آبفای تهران فقط مسئول بخش آب شرب شهری هستیم و اعداد و ارقام مربوط به مصرف بخش کشاورزی و صنعتی را نداریم. اما در کل تهران حدود ۴۲درصد مصرف آب در بخش شهری است که سالانه حدود ۱.۲ میلیارد مترمکعب است و حدود ۵۸ درصد سهم بخش کشاورزی و صنعتی است. از نظر مصرف آب شهری نیز حدود ۳۲ درصد مشترک خوش‌مصرف داریم که میزان مصرفشان کمتر از ۱۲ مترمکعب در ماه به ازای هر خانوار است. حدود ۶۲ درصد مشترک پرمصرف داریم که ماهانه بین ۱۲ تا ۲۴ مترمکعب مصرف آب دارند و حدود ۶ درصد نیز خانوارهای بدمصرف هستند که بیش از دو برابر الگوی مصرف آب مصرف می‌کنند.
«اکنون به طور متوسط هر تهرانی باید روزانه ۱۳۰ لیتر آب مصرف کند اما این میزان اکنون به طور متوسط ۲۵۰ لیتر یعنی دو برابر الگوی مصرف جهانی است. این الگو البته برای استان‌های گرم متفاوت است. اگر مردم تهران حدود ۲۰ درصد در مصرف آب صرفه جویی کنند امیدواریم بتوانیم با مدیریت فشار آب تا زمان فصل آبی جدید و شروع بارش ها که امیدواریم اوایل آبان باشد، وضعیت را مدیریت کنیم در غیر این صورت مدیریت آب در تهران وضعیت پیچیده‌ای پیدا می‌کند.»
جمع‌بندی
با توجه به آنچه ذکر شد، حدود یک پنجم آب شرب تهران به علت فرسودگی شبکه، حوادث و ترکیدگی لوله‌ها و نیز انشعاب‌های غیر قانونی و دستکاری یا خرابی کنتورهای آب هدر می‌رود. شرکت آب و فاضلاب گزارش دقیقی از میزان تخلفات و انشعاب‌های فرسوده ندارد و روی گزارش های مردمی حساب باز کرده است. البته اعتبار و بودجه کافی و نیز توان مدیریتی مناسبی برای هماهنگی بین بخشی برای بازسازی شبکه فرسوده نیز به چشم نمی‌آید.
شرکت آب و فاضلاب امیدوار است با صرفه جویی و کاهش مصرف ۲۰ درصدی مردم تهران تا زمان شروع بارش ها که امید دارد از اوایل آبان شروع شود و نیز افت فشار در شبکه بتواند وضع موجود را تا آبان ماه حفظ کند اما میزان صرفه جویی مردم از ۸ درصد فراتر نرفته و شروع بارندگی‌ها از اوایل آبان نیز قطعی نیست.
در این میان، البته حدود ۵۸ درصد مصرف آب استان تهران در بخش کشاورزی و صنعتی است؛ بخشی که میزان هدررفت آن بسیار بالا است و شبکه مدرنی هم در بخش صنعتی برای پالایش و چرخانش آب وجود ندارد و به این ترتیب، گزارشی از مدیریت آب به شکل مدرن در این دو بخش به طور کلی در کشور وجود ندارد. کشت محصولات آب بر، جایابی نامناسب صنایع آب بر نه تنها در استان تهران بلکه در اکثر استان‌ها نیز به این وضعیت دامن زده و به نظر می‌رسد ضعف مدیریت و نبود برنامه‌ریزی بلندمدت و میان مدت عامل مهمی در رسیدن به وضعیت موجود است.
***
تحلیل رسانه اسپانیایی از بحران آب در ایران: آب رو به اتمام است/ ۸۰ درصد مخازن آب خالی است
بهره‌برداری بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی، مدیریت ضعیف آب و زیرساخت‌های فروپاشیده، بحران آب و هوایی را به یک تهدید ساختاری با اثرات اجتماعی، اقتصادی و ژئوپولیتیکی تبدیل کرده که در حال حاضر می‌تواند به مهاجرت داخلی، اعتراضات شهری، تنش‌های منطقه‌ای و از دست دادن نفوذ بین‌المللی منجر شود.
اقتصاد ۲۴ نوشت: در حالی که تهران با قطعی آب تا ۴۸ ساعت و ایران با دمای بیش از ۵۰ درجه سانتیگراد در جنوب کشور مواجه است، کشور با ۸۰ درصد مخازن آب عملا خالی وارد پنجمین سال متوالی خشکسالی خود می‌شود. مقام‌های دولتی ایران هشدار می‌دهند که پایتخت ممکن است ظرف چند هفته با کمبود آب مواجه شود. بهره‌برداری بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی، مدیریت ضعیف آب و زیرساخت‌های فروپاشیده، بحران آب و هوایی را به یک تهدید ساختاری با اثرات اجتماعی، اقتصادی و ژئوپولیتیکی تبدیل کرده که در حال حاضر می‌تواند به مهاجرت داخلی، اعتراضات شهری، تنش‌های منطقه‌ای و از دست دادن نفوذ بین‌المللی منجر شود.
سقوط آب در تهران و بحران ملی آب و هوا
ایران در بحبوحه یکی از شدیدترین تابستان‌های ثبت شده در کشور، پنجمین سال متوالی خشکسالی شدید خود را تجربه می‌کند. سازمان هواشناسی از کاهش ۴۰ درصدی بارندگی در چهار ماه گذشته در مقایسه با میانگین بارندگی بلندمدت خبر داد. برخی از مناطق جنوبی ایران شاخص گرمای ۶۵ درجه سانتیگراد را ثبت کردند که یکی از بالاترین مقادیر ثبت شده در تاریخ ایران است. در تهران، دما در ماه جولای به ۴۱ درجه سانتیگراد رسید و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که این دما کماکان افزایش خواهد یافت.
پیامد‌های این وضعیت آب و هوایی در سیستم ذخیره و توزیع آب بازتاب خواهد یافت. طبق اعلام وزارت نیرو دست کم ۱۹ سد از بزرگترین سد‌های کشور کمتر از ۲۰ درصد پر هستند و ۸۰ درصد مخازن تقریبا کاملا خالی می‌باشند. شرکت مدیریت آب تهران تایید کرده که ذخایر سد‌هایی که آب پایتخت را تأمین می‌کنند به پایین‌ترین سطح خود در یک قرن اخیر رسیده است.
این شهر با بیش از ۱۵ میلیون نفر جمعیت در کلان‌شهر خود با قطعی آب بین ۱۲ تا ۴۸ ساعت مواجه است. فشار آب به قدری کم است که آب به طبقات بالای ساختمان‌ها نمی‌رسد. مردم مجبور شده‌اند به ذخیره‌سازی در مخازن، بطری‌ها و دبه‌ها روی آورند و در بسیاری از موارد به کامیون‌های دارای تانکر آب وابسته هستند. برخی از این کامیون‌ها آب غیر آشامیدنی را از دریا یا منابع آلوده توزیع کرده‌اند.
دولت در تلاش برای مهار مصرف انرژی که تحت تاثیر کاهش تولید برق آبی نیز قرار گرفته، تعطیلات اضافی اعلام کرده و ادارات دولتی، کارخانه‌ها و مدارس را به طور موقت تعطیل کرده است. با این وجود، این اقدامات به دلیل نمادین بودن مورد انتقاد قرار گرفته‌اند. کارشناسان و شهروندان آن اقدامات را راهی برای اجتناب از پرداختن به علل ساختاری کمبود می‌دانند.
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو اخیرا گفته بود که کشور وارد مرحله‌ای از "تنش شدید آبی" شده و به طور علنی به خاطر قطعی‌های گسترده آب عذرخواهی کرد. او گفته بود: "چندین سد کاملا خشک شده‌اند". او هشدار داد که حتی اگر باران ببارد، منابع آب به حالت عادی حداقل تا دو ماه دیگر باز نخواهند گشت.
از سوی دیگر، "مسعود پزشکیان" رئیس جمهور ایران گفته است که اگر اقدامات فوری انجام نشود تهران ممکن است در هفته‌های آینده با کمبود آب مواجه شود. هم چنین، او خاطرنشان ساخته که در صورت تخلیه کامل مخازن نمی‌توان جابجایی اجباری بخشی از جمعیت پایتخت را به عنوان یک اقدام اضطراری رد کرد.
دهه‌ها اشتباهات انباشته شده
علیرغم چالش‌های اقلیمی بسیاری از کارشناسان بر سر این موضوع اجماع نظر دارند که ریشه بحران کنونی نه تنها زیست‌محیطی، بلکه ساختاری نیز هست. بهره برداری بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی، سیاست آبی متمرکز بر پروژه‌های عظیم ناکارآمد و استفاده غیرمنطقی از آب در بخش کشاورزی، فشار ناپایداری بر منابع موجود وارد ساخته است. تقریبا ۹۰ درصد از آب شیرین کشور برای کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد و بخش زیادی از آن از طریق روش‌های ناکارآمد آبیاری که با اقلیم فعلی سازگار نیستند هدر می‌رود.
استخراج غیرقانونی آب‌های زیرزمینی به سطح نگران‌کننده‌ای رسیده است. در تهران سطح آب زیرزمینی با نرخ ۳۱ سانتی‌متر در سال در حال کاهش است و باعث فرونشست زمین در چندین منطقه شهری شده است. این بهره‌برداری بیش از حد همراه با فقدان برنامه‌ریزی شهری و روستایی صد‌ها چاه را تخلیه کرده و به کل اکوسیستم‌ها آسیب رسانده است.
سال‌هاست که دولت پروژه‌های عظیم انتقال آب بین منطقه‌ای مانند انتقال آب از دریای خزر یا سدها در استان‌های شمالی به تهران را انتخاب کرده است. این پروژه‌ها به طور گسترده توسط طرفداران و کارشناسان محیط زیست مورد سوال قرار گرفته است. آنان ادعا می‌کنند که این پروژه نه تنها در حل مشکل شکست خورده‌اند بلکه مشکلات را به مناطق دیگر نیز منتقل کرده‌اند.
به گفته "بنفشه زهرایی" متخصص منابع آب، این سیاستگذاری‌ها باعث بروز "فجایع زیست‌محیطی در مازندران" شده و منجر به "رانش زمین و خشک شدن کل شهر‌های شمالی کشور" شده‌اند. "زهرایی" هشدار داد که تهران با صادر کردن تشنگی خود به بقیه نقاط کشور به طور موقت خود را نجات می‌دهد.
فساد نهادی نیز در تشدید بحران نقش دارد. تحلیلگران انتقاد کرده‌اند که تصمیمات کلیدی درباره زیرساخت‌ها و توزیع آب، بر اساس معیار‌های سیاسی یا منافع اقتصادی کوتاه‌مدت و به سود گروه‌های قدرتمند اتخاذ شده است، نه بر مبنای مطالعات فنی یا ملاحظات پایداری زیست‌محیطی.
تأثیر اجتماعی؛ مهاجرت، بیکاری و اعتراضات
کمبود آب پیامد‌های اجتماعی مخربی به همراه داشته است. در استان‌هایی مانند خوزستان، سیستان و بلوچستان و فارس، هزاران کشاورز مجبور به ترک زمین‌های خود شده‌اند، زیرا نمی‌توانند زمین‌ها را آبیاری کنند و این موضوع منجر به مهاجرت گسترده به مراکز شهری شده است. طبق برآورد‌های رسمی بیش از ۷۰ درصد از روستا‌های ایران به دلیل کمبود آب در معرض خطر تخلیه جمعیت هستند. در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ میلادی ۶۴ درصد از مهاجرت‌های داخلی در کشور به طور مستقیم به کمبود آب نسبت داده شده است.
این پیامد‌ها در حال حاضر در شهر‌ها احساس می‌شوند: افزایش بیکاری، فشار بر خدمات عمومی، گسترش محلات فقیرنشین و تنش‌های اجتماعی. شهروندان سبزواری در ماه جولای اعتراضات شبانه‌ای را در مقابل ساختمان‌های دولتی برگزار کردند و فریاد می‌زدند: "آب، برق، زندگی حق اساسی ماست". این اعتراضات در شهر‌های شمال، مرکز و جنوب غربی ایران نیز تکرار شده‌اند.
در عین حال، وخامت کیفیت زندگی گسترده است. با قطعی برق که به کمبود آب دامن می‌زند، بسیاری از خانواده‌ها قادر به استفاده از پنکه یا تهویه مطبوع نیستند در حالی که مواد غذایی به سرعت فاسد می‌شوند و بیماری‌های گوارشی به دلیل کیفیت پایین آب مصرفی در حال افزایش است. فشار بر بیمارستان‌ها نیز افزایش یافته است، زیرا بسیاری از مراکز درمانی آب کافی برای تامین شرایط بهداشتی اولیه ندارند.
زیرساخت‌های فروپاشیده و سیاستگذاری‌های ناکافی
وضعیت فعلی زیرساخت‌های آب و برق ایران متزلزل است. بیش از ۴۰ درصد از آب تصفیه‌شده از طریق نشت در لوله‌های معیوب هدر می‌رود. با وجود این، سرمایه‌گذاری در نوسازی بسیار کم بوده است. واکنش دولت عمدتا شامل درخواست‌هایی برای صرفه‌جویی، تعطیلات رسمی برای کاهش مصرف و صدور بیانیه‌های عمومی بدون هیچ برنامه ساختاری پشت سر آن بوده است.
"محسن اردکانی" مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب تهران اعلام کرده که ۷۰ درصد از ساکنان پایتخت بیش از حد توصیه‌شده ۱۳۰ لیتر در روز مصرف می‌کنند که نشان‌دهنده مشکل آگاهی و نابرابری در دسترسی است. طبقه مرفه جامعه می‌توانند آب معدنی یا آب را از تانکر‌ها خریداری کنند، در حالی که فقیرترین بخش‌ها با کمبود منابع مواجه هستند.
"حمیدرضا خدابخشی" رئیس اتحادیه مهندسان هیدرولیک خوزستان به شدت از سیاست‌های دولت انتقاد کرده و گفته است: "درخواست‌های مکرر برای صرفه‌جویی بدون انجام اقدام واقعی از سوی مقام‌ها راهی برای سرزنش ناعادلانه شهروندان است". این سیستم نه تنها در مدیریت آب، بلکه در کل مدیریت انرژی کشور نیاز به یک بازنگری کلی دارد.
نقشه‌های خطوط انتقال آب که اخیرا از صداوسیما پخش شد جنجال جدیدی را برانگیخت. فعالان آن اقدام را مصداق نقض "امنیت ملی" توصیف کردند، به ویژه در زمان تنش‌های منطقه‌ای ایران با اسرائیل و ایالات متحده. بنابراین، ناآرامی‌های عمومی با کاهش اعتماد به نهاد‌ها در هم تنیده شده است.
تنش با کشور‌های همسایه و از دست دادن نفوذ منطقه‌ای
بحران آب در ایران تاثیراتی فراتر از مرز‌های خود دارد. نخست آن که تنش‌ها با افغانستان بر سر استفاده مشترک از رودخانه هیرمند را تشدید کرده است. سد‌های ساخته شده توسط طالبان جریان آب ورودی به استان سیستان و بلوچستان ایران یکی از مناطقی که بیش‌ترین آسیب را از خشکسالی دیده، به طور قابل توجهی کاهش داده است. تهران بار‌ها کابل را به نقض توافق‌نامه‌های دوجانبه در مورد تقسیم آب متهم کرده است. این اختلاف در سال ۲۰۲۳ میلادی حتی منجر به درگیری‌های مسلحانه در مرز شد، رویدادی که اکنون با توجه به کمبود شدید آب در سال جاری اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
دوم آن که اختلافاتی داخلی وجود دارد که پیامد‌های منطقه‌ای دارد. دولت مرکزی تامین آب تهران را از طریق انتقال آب از استان‌های شمالی در اولویت قرار داده و این امر باعث ایجاد تنش در مناطق حاشیه‌ای شده است. افزایش نارضایتی در این مناطق می‌تواند مناطق هم‌مرز با عراق، ترکیه و پاکستان را بی‌ثبات کند، به‌ویژه اگر مهاجرت داخلی یا فرامرزی تشدید شود.
نکته سوم آن که کاهش دسترسی به آب باعث کاهش تولید برق آبی و در نتیجه خاموشی‌های گسترده شده است. این امر بر تولید صنعتی تاثیر می‌گذارد و حمایت لجستیکی ایران از متحدانی مانند سوریه و لبنان را محدود می‌کند، به ویژه در شرایطی که ایران در حال بهبودی از درگیری نظامی اخیر با اسرائیل و ایالات متحده است. ضعف انرژی داخلی، فضای مانور تهران را در اتحاد‌های منطقه‌ای‌اش کاهش می‌دهد.
چهارم و در نهایت آن که وخامت وضعیت محیط زیست و کمبود خدمات اساسی بر وجهه بین‌المللی ایران تاثیر می‌گذارد، کشوری که کماکان به تخصیص منابع به برنامه‌های نظامی و هسته‌ای ادامه می‌دهد در حالی که همزمان با مشکلات مرتبط با تامین آب آشامیدنی برای بخشی از جمعیت خود مواجه است. این امر روایت خودکفایی ایران را تضعیف خواهد کرد و می‌تواند پرسش‌هایی را در مورد توان و ظرفیت مدیریتی آن کشور در مقابل دیدگان جامعه بین المللی مطرح سازد.
مردم چگونه با قطعی آب کنار می‌آیند؟
فاطمه یک شهروند ایرانی است. او اولین قطعی آب بدون اطلاع قبلی را زمانی که در آپارتمان گرمش با دمایی تا ۴۰ درجه سانتی گراد بوده تجربه کرد. او به خبرنگار "الجزیره" می‌گوید: "اولین کاری که کردم این بود که کاملا از حرکت ایستادم تا دمای بدنم بالا نرود".
با تنها دو بطری آب آشامیدنی و یک قالب یخ او با دقت لوازم خود را جیره‌بندی کرد. او از یخ برای خنک کردن پاهایش استفاده می‌کرد. او می‌گوید دوش گرفتن و استفاده از حمام به چالش تبدیل شده بود و توضیح می‌دهد که چگونه آب معدنی گران‌قیمت را به صورت آنلاین سفارش داده و از دو بطری فقط برای دوش گرفتن استفاده کرده است.
اکنون پس از ماه‌ها قطعی برق غیرقابل پیش‌بینی، "فاطمه" یک روال برای بقا دارد: ذخیره آب در چندین ظرف، ریختن آن در کولر خود هنگام بروز قطعی و پرتاب بلوک‌های یخ به داخل دریچه‌ها در هنگام گرمای شدید. وقتی آب و برق هر دو قطع می‌شوند، او می‌گوید احساس تب می‌کند و حوله‌ها را در آب ذخیره شده خود خیس می‌کند تا از آن برای تسکین بدنش استفاده کند. بالکن هیچ راه فراری ندارد. هوای بیرون حتی در شب نیز گرم‌تر از هوای داخل خانه است.
"محمد ارشدی" عضو شورای راهبردی اندیشکده تدبیر آب ایران با این نظر موافق است و می‌گوید بحران آب ایران نیازمند تغییرات اساسی در الگو‌های مصرف است. علیرغم آن که کمبود طبیعی آب با تغییرات اقلیمی تشدید شده، او می‌گوید دلیل اصلی مشکل فعلی نحوه استفاده از آب در ایران است. او اشاره می‌کند که گسترش کشاورزی آب‌بر، صنایع بزرگ و گسترش شهر‌ها به رشد افسارگسیخته تقاضای آب دامن زده است.
عدم قطعیت برای شهروندان ایرانی
"سارا" یک شهروند دیگر ایرانی در آپارتمانش هر روز صبح به چک کردن گوشی تلفن همراهش ادامه می‌دهد و برنامه‌اش را مانند میلیون‌ها ایرانی که یاد گرفته‌اند با این واقعیت جدید کنار بیایند تنظیم می‌کند.
برای "فاطمه" سازگاری روانی به اندازه سازگاری‌های عملی چالش‌برانگیز است. هر روز صبح عدم قطعیت جدیدی در مورد این که آیا آب از شیر‌های آبش جاری خواهد شد یا برق لپ‌تاپش را روشن خواهد کرد به همراه دارد.
در کشوری که شهروندان زمانی زیرساخت‌ها را بدیهی قلمداد می‌کردند نسلی در حال یادگیری زندگی با کمبود است.
در حالی که ایران به زمستانی دیگر با کمبود‌های حل نشده آب و انرژی نزدیک می‌شود، تجربیات "سارا" و "فاطمه" و میلیون نفر دیگر همانند آنان نشان می‌دهد که بحران زیرساخت‌های کشور از یک ناراحتی موقت فراتر رفته و به یک ویژگی تعیین‌کننده در زندگی مدرن ایرانی تبدیل شده است.
