پرداختن و نپرداختن خمس چه اثراتي در دنيا و آخرت دارد ؟

مجموعه: اصول و فروع دین

فواید پرداخت کردن خمس

عواقب پرداخت نکردن خمس و اهمیت پرداخت خمس چیست ؟

خمس یکی از ارکان اصلی فروع دین شیعه ی دوازده امامی می باشد. خمس به صورت سالیانه حساب و پرداخت می شود. همانطور که قبلا در مورد خمس گفته ایم. باید در زمان سال خمسی یک پنجم آن چیز را ببخشید.

پرداخت خمس از فوایدی برخوردار است و نپرداختن خمس اثراتی در دنيا و آخرت دارد. که در ادامه به آن ها می پردازیم.

خمس به امام و یا سادات پرداخت می شود. خداوند متعال براى حفظ کرامت و عزت پیامبر اسلام، محل تأمین بودجه فقیران بنى هاشم و منسوبان به آن حضرت را از خمس قرار داد و سهم آنان را قرین سهم خود و رسول کرد تا زمینه تحقیر نسبت به آنان از بین برود.

خمس به منظور تأمین هزینه هاى امام (ع) به عنوان رئیس حکومت، براى پیشبرد نظام اسلامى و اداره جامعه، واجب شده است.

خمس براى تأمین بودجه هر کار خیرى است که امام بخواهد انجام دهد و براى هر موردى که صلاح بداند، مصرف کند. «فَما کانَ لِلَّهِ فَهُوَ لِرَسُولِه یَضَعُهُ حَیْثُ شاءَ»؛ «آنچه خاص خدا است، براى پیامبر اسلام است، هر جا صلاح بداند قرار مى دهد».

خمس براى احیاى دین خدا و تحقّق حکومت اسلامى واجب شه است. در همان مکاتبه آمده است «اِنَّ الْخُمْسَ عَوْنُنا عَلى دینِنا» ؛ «خمس، کمک ما در پیاده کردن دین خداست»

خمس وسیله اى براى رشد و کمال انسان محسوب مى شود که اداى آن، باعث جلب روزى و وسیله آمرزش گناهان مى گردد. در مکاتبه امام رضا (ع) به یکى از یارانش آمده است: «اِنَّ اِخْراجَهُ (خمس ) مِفْتاحُ رِزْقِکُم و تَمْحیصُ ذُنُوبِکُم» ؛ «پرداخت خمس کلید جلب روزى و وسیله آمرزش گناهان است»

آیا پرداخت نکردن خمس جز گناهان کبیره است؟

خمس یکی از فرایض و واجبات دین اسلام است. قرآن مجید در بیان اهمیت آن، ایمان را با آن پیوند زده است و می فرماید: «بدانید آنچه را که سود می برید، یک پنجم آن، برای خدا و رسول خدا (ص) و خویشاوندان او و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان است، اگر به خدا ایمان دارید و …»

آیه مربوط به وجوب خمس که در سوره انفال آمده است بسیار گویا و از دلالت خوبی بر خوردار است.

قبل از پرداختن به اصل پاسخ لازم است به نکته ای توجه کنید :پرداخت خمس از مالی که خمس به آن تعلق گرفته، همانند نماز و روزه و زکات و حج از واجبات می باشد و موجب تطهیر و پاک کردن انسان ها و رساندن آنان به کمال و قرب به خداوند می شود. البته پرداخت خمس در صورتی واجب است که به مال، خمس تعلق گرفته باشد.در غیر این دو صورت پرداخت خمس واجب نیست .تصرف در مالی که خمس به آن تعلق گرفته، بر اساس حکم الهی تنها زمانی بر صاحب آن حلال می شود که خمس مال را پرداخت نماید و حکم مال حلال را دارد. به خصوص وقتی خمس آن مال پرداخت شد، آثار مادی و معنوی فراوانی که برای پرداخت خمس در روایات آمده، شامل حال وی می شود.

آشنایی با آثار پرداخت خمس

آثار و برکات پرداخت خمس در زندگی انسان

اگر به تعبیراتی که در آیات و روایات آمده است توجه کنیم، به آثار پرداخت خمس بیشترآگاه خواهیم شد:

• مال پاک و نسل پاک : در روایات می خوانیم: «لتطیب ولادتهم» پرداخت خمس، مال را پاک می کند و مال پاک مقدمه ای برای نسل پاک است.

• تقویت کردن دین : امام رضا (ع) فرمودند: «الْخُمُسَ عَوْنُنَا عَلَى دِينِنَا» خمس، حق ما اهل بیت و پشتوانه مکتب و راه ما است.

• نشانه وفا است : در عبارتی دیگر می خوانیم: «لْمُسْلِمُ مَنْ يَفِي لِلَّهِ بِمَا عَهِدَ إِلَيْهِ وَ لَيْسَ الْمُسْلِمُ مَنْ أَجَابَ بِاللِّسَانِ وَ خَالَفَ بِالْقَلْبِ»

مسلمان واقعی کسی است که به پیمان الهی وفادار باشد و کسی که با زبان جواب مثبت ولی در دل جواب منفی می دهد، در حقیقت مسلمان نیست.

• کمک به یاران : امام رضا (ع) فرمود: اِنَّ الْخُمْسَ عَوْنُنا عَلى دينِنا وَ عَلى عِيالاتِنا وَ عَلى مَوالينا وَ ما نَبْذُلُهُ وَ نَشْتَرى مِنْ اَعْراضِنا مِمَّن نَخافُ سَطْوَتَهُ فَلاتَزووهُ عَنّا وَ لاتَحْرِموا اَنْفُسَكُم دُعاءَنا ما قَدَرْتُم عَلَيهِ، فَاِنَّ اِخْراجَهُ مِفْتاحُ رِزْقِكُم وَ تَمْحيصُ ذُنوبِكُم وَ ما تَمْهِدونَ لاَِنْفُسِكُم لِيَومِ فاقَتِكُم؛ 

در حقيقت، خمس، كمكى به ما براى اهداف دينى ما و خانواده ها و دوستان ما و وسيله حفظ آبروى ما در برابر آنانى است كه از قدرتشان بيم داريم. پس خمس را از ما دريغ نداريد و حتى المقدور خويشتن را از دعاى ما محروم نسازيد؛ چرا كه خارج كردن خمس از [سرمايه]، كليد روزى شما و مايه پاک شدن گناهانتان و اندوخته شما براى روز نيازتان در آخرت خواهد بود.

• پاکی مال : امام صادق (ع) فرمود: من از گرفتن درهم شما هدفی جز پاک کردن شما ندارم، زیرا وضع مالی من امروز خوب است. «مَا أُرِيدُ بِذَلِكَ إِلَّا أَنْ تُطَهَّرُوا»

• گوارا بودن درآمد : امام صادق (ع) در حدیثی می فرماید : «يُؤَدِّي خُمُسَنَا وَ يَطِيبُ لَهُ» هر کس خمس ما را بدهد باقی درآمدش برای او گواراست. 

• حفظ آبرو در برابر مخالفان : امام رضا (ع) فرمود: «و ما نبذله و نشتری من اعراضنا ممن نخاف سطوته» به وسیله خمس، ما آبروی خود و طرفدارانمان را در برابر تهدیدات مخالفان حفظ می کنیم. 

• از بین بردن فقر از خاندان رسالت : امام کاظم (ع) فرمود: «وَ جَعَلَ لِلْفُقَرَاءِ قَرَابَهِ الرَّسُولِ ص نِصْفَ الْخُمُسِ فَأَغْنَاهُمْ بِهِ عَنْ صَدَقَاتِ النَّاسِ...» خداوند نیمی از خمس را برای فقر زدائی از بستگان پیامبر (ص) که از زکات و صدقات محرومند قرار داد. 

• کفاره گناهان و ذخیره قیامت : امام رضا (ع) فرمود: «فَاِنَّ اِخْراجَهُ مِفْتاحُ رِزْقِکُم وَ تَمْحیصُ ذُنوبِکُم وَ ما تَمْهِدونَ لاِنْفُسِکُم لِیَومِ فاقَتِکُم.» خارج کردن خمس مال، کلید زیاد شدن رزق و وسیله آمرزش گناهان و ذخیره قیامت و روز نیاز شماست. 

• ضمانت بهشت : شخصی نزد امام باقر (ع) آمد و خمس مال خود را پرداخت، امام فرمود: «ضمنت لک علی و علی ابی الجنّة» بر من و پدرم لازم است که بهشت را برای شما ضمانت کنیم. 

• شمول دعای امام : امام رضا علیه السلام فرمود: خمس، کمک ما بر حفظ مکتب است، سپس فرمود: تا می توانید خودتان را از دعای ما محروم نکنید. «ولا تحرموا انفسکم دعاءنا ما قدرتم علیه»

• کلید رزق : امام رضا علیه السلام فرمود: «فَاِنَّ اِخْراجَهُ مِفْتاحُ رِزْقِکُم» پرداخت خمس کلید رزق شماست. 

• نظم و حساب در سرمایه : کسی که حساب سال دارد و خمس می دهد، در واقع شخصی حسابگر، منظم و دقیق است و میزان درآمد و مصرفش مشخّص است.

امام باقر علیه السلام فرمود: «الْكَمَالُ‏ كُلُ‏ الْكَمَالِ‏: التَّفَقُّهُ‏ فِي الدِّينِ وَ الصَّبْرُ عَلَى النَّائِبَةِ وَ تَقْدِيرُ الْمَعِيشَةِ» بالاترین کمال در سه چیز است: شناخت عمیق دین، پایداری در برابر ناملایمات و نظم و برنامه در زندگی.

• عنایات ویژه : کسانی که اهل خمس هستند، یعنی در هر درآمد خود، سهم خدا، رسول، اهل بیت و سهم دیگران را در نظر دارند، اجباراً خدا و اولیای او نیز به او عنایات ویژه دارند.

نپرداختن خمس چه اثراتي در دنيا و آخرت دارد

آثار ترک خمس

پرداخت نکردن خمس علاوه بر این که خود گناه محسوب می شود گناهان دیگر را نیز به ارمغان می آورد:

نمونه ای از خیانت : پیامبر(ص) هنگامی که در جنگ ها غنیمتی نصیب مسلمانان می شد خطاب به آنان می فرمودند:

«ایاکم و الغلول الرجل ینکح المرأة أو یرکب الدابة قبل ان نخمس »

«از خیانت کردن در غنایم بپرهیزید، اگر پیش از محاسبه و پرداخت خمس غنیمت، مردی با زنی (از اسیران جنگی) ازدواج کند یا مرکبی (از غنایم) را سوار شود آن خیانت در غنایم است.»

این بیان به روشنی نشان می دهد تصرف در غنایم [که یکی از موارد متعلق خمس است] قبل از پرداخت خمس آن نوعی خیانت است، و این بدان معنا است که مال هر کس در حکم امانت در دستان او قرار دارد چنان چه خمس آن را پرداخت نکند به خیانت مرتکب شده و خیانتکار محسوب خواهد شد.

نمونه ای از غصب : می دانیم که یک پنجم اموال هر شخص پس از کسر مخارج سالیانه متعلق به حق امام (ع) است. بنابراین وقتی که شخص پس از کسر مخارج سالیانه یک پنجم اموال خود را به امام (ع) تحویل ندهد عملش نمونه ای از غصب محسوب خواهد شد. به نظر می آید بیان امام باقر (ع) در خصوص پی آمد عدم پرداخت خمس می تواند ما را بر اثبات حقیقت سطور یاد شده آشنا کند.

باعث از بین رفتن مال می شود : «خمس» نه تنها باعث کم شدن ثروت نمی گردد بلکه عاملی است برای افزونی آن به عکس عدم پرداخت خمس از موجبات زوال مال و کم شدن ثروت خواهد بود.

نمونه ای از خوردن مال یتیم : خوردن مال یتیم به این دلیل قبیح است که «یتیم» قدرت دفاع از خودش را ندارد و نمی تواند مال خودش را از چنگال شخص قدرتمند بیرون بکشد در تشیع چون پس از حکومت چند روزه امام حسن مجتبی حکومت در دست امامان تشیع نبوده است آنان طبعا قادر نبودند که با توسل به قدرت اموال مردم را تخمیس نمایند پس در حقیقت نوعی یتیم محسوب می شده اند.

نمونه ای از پیمان شکنی : پذیرش دین به معنای تعهد و پیمان بر انجام امورات دینی است و هر کس پس از پذیرش آن به تعهدات خود عمل نکند در واقع پیمان شکنی نموده است.

بنابراین پرداخت خمس از واجبات اسلام است.

4 حدیث از ائمه درباره خمس :

امام جواد (ع) فرمود: غنائم و فوائدی (هر گونه سود و در آمدی) که به شما می رسد پرداخت خمس آن واجب است. بعد حضرت آیه ی خمس را تلاوت فرمودند. 

ابو بصیر مى گوید: از امام باقر (ع) شنیدم که مى فرمود: هر کس چیزى از خمس را خریدارى کند، خداوند عذر او را نمى پذیرد. او چیزى را خریده که برایش حلال نیست.

از هشام بن حکم از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود: هر کس حق خدا را ندهد، دو برابر آن را در باطل خرج خواهد کرد.

از على (ع) نقل شده که فرمود: هر که مالش فراوان گردد و حق آن را ادا نکند روز قیامت مال او تبدیل به مارهائى مى شود که پیوسته او را مى گزند.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته