آشنایی با گل سوسن چلچراغ

مجموعه: گیاهان،حیوانات و آکواریوم

گل سوسن چلچراغ

سوسن چلچراغ (نام علمی: 'Lilium ledebourii') یکی از گونه های تیرهٔ سوسن است. ارتفاع آن بین ۵۰ تا ۱۵۰سانتیمتر است. تنها گونهٔ ایرانی جنس سوسن است که از لحاظ زیبایی هم ردیف اکثر گونه های شناخته شده و پرورش یافتهٔ این جنس است.

نمونه هایی از آن که بیشتر از ۱۵ گل دارند، نیز دیده شده است اما معمولاً دارای ۴ تا ۱۰ گل است که قطعات گل پوش آن در حدود ۷ سانتیمتر طول دارند. این گونه تاکنون فقط در یک محل در استان گیلان کشف شده و در خارج از ایران نیز تنها در شهرستان لنکران در جمهوری آذربایجان کشف دیده شده است.

در این منطقه از استان گیلان که هم اکنون محافظت می گردد در حدود ۲۰۰۰ نمونه از آن در یک ناحیهٔ کوچک از جنگل های مخروبهٔ راش اطراف ده و در ارتفاع ۱۷۰۰ تا ۱۹۰۰ متری دیده شده است. 

جنگل های هیرکانی شمال کشورمان، به خاطر قدمت آن ها که به عصر یخبندان بر می گردد، دارای گونه های گیاهی و جانوری خاصی هستند که زیبایی آن ها زبانزد خاص و عام است. یکی از این گیاهان خاص که اندمیک ایران است و تنها در یک نقطه از ایران یافت می شود، گل سوسن چلچراغ است که برای دیدن آن می توانید به داماش گیلان بروید. ما در ادامه این متن به معرفی این گل و راه هایی که می توان آن را دید پرداخته ایم؛ با ما همراه باشید.

سوسن چلچراغ یک گیاه علفی مقاوم است که ۵۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر رشد می کند. این گیاه که یکی از گونه های تیره سوسن است، پیاز گل زرد آن بیضی شکل است و قطر آن به ۵-۷ سانتیمتر می رسد که به بخش های زیادی تقسیم می شوند. ساقه سوسن چلچراغ، قوی و مستقیم، برگ ها به طور عمودی ایستاده و دارای موهای ظریفی بر روی لبه هستند.

این گیاه تنها سالی یکبار در ماه های خرداد و تیر رشد می کند که همین موضوع باعث این شده که افراد زیادی بخواهند در این زمان از سال آن را ببینند. گل آن ها منظم با تقارن شعاعی است و به ساق برگی که به اندازه ۱۳ سانتی متر می رسد، متصل است. برگچه زیر گل آن ها به صورت نوک تیز است. ۶ گلبرگ آن به طور مقاومی شکل گرفته اند و خیلی شبیه یک چلچراغ یا تاج هستند که قطر آن ها به ۴ تا ۶ سانتی متر می رسد.

ساقه سوسن چلچراغ، قوی و مستقیم، برگ ها به طور عمودی ایستاده اند.

رنگ گل به طور کلی سفید است و زمانی که به سمت شالوده می رود به سبز تبدیل می شود و کمی طیف بنفش دارد. رشته انتهایی آن ها سبز است و گرده هایی به رنگ قرمز روشن دارد. پوشش بذر این گل، که شبیه یک تخم مرغ برعکس است، تقریبا شش ضلعی می باشد و ۳ تا ۴٫۵ سانتی متر طول و ۲٫۵ تا ۳٫۵ سانتی متر عرض دارد. بذرها تا شهریور رسیده و جوانه زنی آنها خروج با تأخیر دارد: برگ هایی که گیاهچه به عنوان یک رویان ساخته، پس از آنکه از خاک در می آیند به صورت فتوسنتیک تبدیل می شوند.

از آنجایی که سوسن چلچراغ خیلی علاقه ای به ازدیاد و تکثیر ندارد، با گذشت زمان بیش از پیش در معرض انقراض قرار می گیرد که این موضوع بسیاری از کاشناسان محیط زیست را نگران کرده است. این گل در ارتفاع حدودا ۲۱۰۰ متری رشد می کند و به یک محیط خشک و آفتابی در کنار خاک قابل نفوذ نیاز دارد تا بتواند در آنجا پرورش یابد.

مکان های دیدن و روییدن گل سوسن چلچراغ

این گونه از استان گیلان (رودسر)، داماش، نور و تالش گزارش شده و همچنین در روستای سرشمام رستم آباد گیلان چندین مورد از رویت این گیاه همراه با عکس گزارش گردیده است و در خارج از ایران نیز تنها در شهرستان لنکران در جمهوری آذربایجان دیده شده‌است. در این منطقه از استان گیلان که هم اکنون محافظت می‌گردد در حدود ۲۰۰۰ نمونه از آن در یک ناحیهٔ کوچک از جنگل‌های مخروبهٔ راش اطراف ده و در ارتفاع ۱۷۰۰ تا ۱۹۰۰ متری دیده شده است.

فصل خرداد و تیر (بیشتر این گل در فصل خرداد ماه قابل مشاهده است) زمان گلدهی گل سوسن چلچراغ است که برای دیدن این گل باید سفرتان را زمان بندی کنید.

گل سوسن چلچراغ تنها سالی یکبار در ماه های خرداد و تیر رشد می کند

از چه مسیری به دیدن این گل برویم؟

مسیر دسترسی به این منطقه بزرگ راه قزوین به شهر لوشان است که به سمت فرعی جیرنده منشعب می شود. جاده ای ناهموار و پیچ در پیچ که در دامنه هایی تقریباً خشک و کم پوشش امتداد می یابد از لوشان تا جیرنده حدود 42 کیلومتر است و از آنجا هم حدود 40 کیلومتر تا روستای داماش مسیر باقی می ماند. جاده فاقد کمترین علائم راهنمایی جاده ای است و راه را فقط با پرسش از رهگذران و ماشین های عبوری می توان یافت. البته اگر از محلی ها سراغ داماش و چلچراغ هایش را بگیرید زودتر مسیر را خواهید یافت.

گردآوری: بخش علمی بیتوته